Έφτασε η ώρα. Η δεκαετία τελειώνει. Κι όταν λέμε η δεκαετία, εννοούμε το διάστημα από την αρχή του 2010 μέχρι το τέλος του 2019. Απλά το ξεκαθαρίζουμε, για να μην έχουμε ντράβαλα με ανθρώπους που λένε ότι η δεκαετία τελειώνει του χρόνου κλπ. Λοιπόν, η δεκαετία τελειώνει τώρα, γιατί τώρα πιστεύει ο κόσμος ότι τελειώνει. Τόσο απλά. Συγνώμη αν σας πονάει η επιστημολογική μας προσέγγιση. Προχωράμε. Κι αφού τελειώσαμε με την ανασκόπηση της φετινής χρονιάς, ήρθε η σειρά των 10s. Όλη η βδομάδα ήταν αφιερωμένη στην εξέταση της δεκαετίας που πέρασε – και σήμερα ολοκληρώνουμε με το πιο δύσκολο task: τις καλύτερες ταινίες των 10s. Καθώς αποχαιρετούσαμε τα 00s, αν θυμάστε, το Avatar υποσχόταν να αλλάξει μια για πάντα την κινηματογραφική παραγωγή, κατανάλωση, εμπειρία. Και πράγματι, το σινεμά άλλαξε πολύ μέσα στην επόμενη δεκαετία, αλλά οι αλλαγές ήρθαν από αλλού. Το διαδικτυακό streaming έκανε ξανά το σπίτι βασιλιά της ψυχαγωγίας και της pop κουλτούρας, το Netflix ήρθε να κάνει αδυσώπητο disrupting στην παραδοσιακή βιομηχανία του θεάματος, το κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel έδειξε τον δρόμο για τα γιγάντια franchises της εποχής μας και η αναβίωση του Star Wars υπενθύμισε πως δεν υπάρχει τίποτα πιο κερδοφόρο για το Hollywood από τη νοσταλγία. Ναι, τα 10s ήταν μια δεκαετία εξαιρετικά κρίσιμη για το μέλλον του σινεμά, ακόμα κι αν μας αφήνει με περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, το μαζικό σινεμά βρίσκεται σε κρίση – τόσο σαν πολιτιστική βιομηχανία όσο και σαν καλλιτεχνική γλώσσα. Το παραδοσιακό μοντέλο-σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης έχει φτάσει στα όριά του, δοκιμάζοντας πλέον την βιωσιμότητα διαφόρων τομέων του πάλαι ποτέ κραταιού κινηματογραφικού συμπλέγματος. Ταινίες δεν βρίσκουν διανομείς, αίθουσες κλείνουν, στούντιο φαλιρίζουν, κανάλια και πλατφόρμες τρίβουν τα χέρια τους, αυτοκρατορίες του θεάματος χτίζουν νέα μονοπώλια, μηχανές της νοσταλγίας αναθερμαίνονται, πρωτότυπες ιδέες σπανίζουν, φαγητά ξαναζεσταίνονται. Πάνε όλα σκατά; Όχι ακριβώς. Τα 10s ήταν επίσης μια δεκαετία με σπουδαίες ταινίες και μεγάλους πειραματισμούς που δίνουν ελπίδα για το μέλλον, αν ξέρεις πού να κοιτάξεις. Μαζί μ’ αυτό, είδαμε και μια διάχυση της ίδιας της κινηματογραφικής εμπειρίας σε περισσότερες σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Όσο αλήθεια είναι ότι κινδυνεύει η συλλογική δημόσια σφαίρα της αίθουσας, άλλο τόσο είναι κι ότι η κινηματογραφική παιδεία έχει διαχυθεί στα social media κοινωνικοποιώντας πλευρές του σινεμά σε ένα κοινό πολύ μεγαλύτερης μαζικότητας απ’ ό,τι στο παρελθόν. Ό,τι κι αν επιφυλάσσει το μέλλον, το σίγουρο είναι ότι κάθε αίτημα για μια απλή επιστροφή στο παρελθόν είναι άτοπο, ανούσιο, αφελές. Ό,τι σινεμά υπάρξει στο μέλλον, θα πρέπει αναγκαστικά να βρει τρόπους να συνδιαλλαχτεί με την εποχή του, την εποχή του μαζικού internet, της μεταμοντέρνας αλλοτρίωσης, της αποσταθεροποίησης των βεβαιοτήτων. Αν μου επιτρέπεται λίγη προσωπική φλυαρία, θα αρκεστώ στο να πω ότι αυτή η δεκαετία ήταν πολύ σημαντική για μένα. Ουσιαστικά, μιλάμε για την δεκαετία στην οποία διαμόρφωσα το ενήλικο κινηματογραφικό γούστο μου. Ήταν η πρώτη που την παρακολούθησα όλη, από την αρχή μέχρι το τέλος, όσο πιο στενά μπορούσα. Τα πρώτα 7 χρόνια σαν θεατής που (θέλει να) έχει μια εμμονική σχέση με το σινεμά, τα επόμενα 3 γράφοντας επαγγελματικά πλέον γι’ αυτό. Μ’ αυτήν την έννοια, είναι κι η πρώτη κινηματογραφική δεκαετία με την οποία είμαι σφαιρικά και πολύπλευρα δεμένος. Είδα πάνω από χίλιες νέες ταινίες αυτά τα δέκα χρόνια, και ζορίστηκα πολύ να διαλέξω τις πενήντα αγαπημένες μου από αυτές. Πριν προχωρήσουμε στην λίστα, όμως, τρία honorable mentions. Πρώτον, μιας και παρακάτω ακολουθούν αποκλειστικά ταινίες μυθοπλασίας, σημειώνω πως το καλύτερο ντοκιμαντέρ της δεκαετίας είναι το The Act of Killing του Joshua Oppenheimer. Δεύτερον, η αγαπημένη μου ελληνική ταινία της δεκαετίας ήταν το Xenia του Πάνου Κούτρα. Τρίτον, δεν είμαι σίγουρος σε ποια δεκαετία ανήκει, αλλά είναι αδύνατον να μην αναφέρω κάπως το The Other Side of the Wind του Orson Welles. Χωρίς να χρονοτριβούμε περισσότερο, λοιπόν, ακολουθούν οι 50 αγαπημένες μας ταινίες από την δεκαετία των 10s. 50. What We Do in the Shadows (Jemaine Clement & Taika Waititi, 2014) Δύο αγαπημένοι δημιουργοί φτιάχνουν μια από τις πιο αναζωογονητικές ταινίες της δεκαετίας σε ένα φαινομενικά κουρασμένο είδος. 49. The Souvenir (Joanna Hogg, 2019) Μπορεί να χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες μέχρι να αναγνωριστεί ευρέως η αξία της Joanna Hogg, αλλά πλέον δεν υπάρχουν περιθώρια παρεξήγησης. 48. Antiporno (Sion Sono, 2016) Ο σύγχρονος βασιλιάς του ιαπωνικού κινηματογραφικού weirdness σε μια από τις πιο ουσιαστικά πειραματικές ταινίες της δεκαετίας. 47. John Wick (Chad Stahelski, 2014) Ποίηση, ξύλο, χορός, πιστολίδι, χιούμορ, Keanu Reeves. Αυτό το franchise είναι εξωπραγματικό. 46. Submarine (Richard Ayoade, 2010) Ίσως ο καλύτερος άνθρωπος που περπατάει αυτή τη στιγμή στον πλανήτη γη, στην πιο ευαίσθητη κινηματογραφική του στιγμή. 45. Post Tenebras Lux (Carlos Reygadas, 2012) Σατανάς φάση. Αυτό. Στη θέση του θα μπορούσε να είναι και το Hors Satan του Bruno Dumont. Γιατί σατανάς φάση. 44. Queen of Earth (Alex Ross Perry, 2015) Εξαιρετικός Alex Ross Perry, αλλά κυρίως εξαιρετική Elizabeth Moss σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της δεκαετίας. 43. Blue Ruin (Jeremy Saulnier, 2013) Πώς φτιάχνεις ένα σκληρό και βίαιο thriller χωρίς να πέσεις καθόλου στον κυνισμό και την αισθητικοποίηση; Ε, έτσι. 42. Avengers: Infinity War (Joe & Anthony Russo, 2018) Το ίδιο το σύμπαν της Marvel είναι το κατεξοχήν κινηματογραφικό συμβάν των 10s, ένα βιομηχανικό πλην εντυπωσιακό επίτευγμα μαζικού σινεμά. Κι αυτή είναι η καλύτερη στιγμή του. 41. The World’s End (Edgar Wright, 2013) Ο επίλογος της τριλογίας της καλύτερης κωμικής ομάδας του σύγχρονου pop κινηματογράφου δείχνει μεγαλύτερη ειλικρίνεια και ωριμότητα από τα μισά πράγματα αυτής της λίστας. 40. Madeline’s Madeline (Josephine Decker, 2018) Έτσι πρέπει να είναι, αν μας ρωτάτε, το πειραματικό σινεμά: προσωπικό, ακραίο, ευαίσθητο, γενναίο. 39. Le Havre (Aki Kaurismaki, 2011) Αυτός ο άνθρωπος κάνει τον κινηματογράφο έναν καλύτερο κόσμο και μόνο που συνεχίζει να υπάρχει. Ευχαριστούμε για όλα. 38. The Forbidden Room (Guy Maddin & Evan Johnson, 2015) Μπορεί κάτι να είναι ακραία πειραματικό και παιδιάστικα θρασύ την ίδια στιγμή; Ναι, βέβαια, ευτυχώς. Βλέπεται ιδανικά μαζί με το Wild Boys του Bertrand Mandico. 37. Frances Ha (Noah Baumbach, 2012) Noah Baumbach και Greta Gerwig, το αγαπημένο μας κινηματογραφικό ζευγάρι, φτιάχνουν μαζί μια υπέροχα αληθινή ταινία. 36. Mandy (Panos Cosmatos, 2018) Σχεδόν δέκα χρόνια μετά το τρομερό Beyond the Black Rainbow, ο Panos Cosmatos μας έδωσε το απόλυτο cult διαμάντι της δεκαετίας. 35. Arrival (Denis Villeneuve, 2016) Η φιλμογραφία του Denis Villeneuve γίνεται όλο και πιο εντυπωσιακή όσο περνάν τα χρόνια κι ευχόμαστε αληθινά να καταφέρει να ξεπεράσει το θαύμα του Arrival. 34. The Favourite (Γιώργος Λάνθιμος, 2018) Ίσως αντιδημοφιλής άποψη, ΟΚ, αλλά για μένα αυτή είναι με διαφορά η καλύτερη στιγμή του Γιώργου Λάνθιμου. 33. Good Time (Safdie Brothers, 2017) Σκοτάδι, τσίτες, neon φώτα, Νέα Υόρκη, απίστευτο soundtrack, σπαρακτικό φινάλε. Ταινιάρα. 32. The Social Network (David Fincher, 2010) Ο David Fincher κι ο Aaron Sorkin ήταν στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή ώστε να φτιάξουν την ίσως-πιο-καθοριστική ταινία των 10s. 31. Portrait of a Lady on Fire (Celine Sciamma, 2019) Μια σπουδή στο αυτόνομο γυναικείο βλέμμα που έγινε αβίαστα μια από τις πιο καθολικές κινηματογραφικές εμπειρίες που είδαμε τα τελευταία χρόνια. Επίτευγμα. 30. Beasts of the Southern Wild (Benh Zeitlin , 2012) Φαντασμαγορικός μαγικός ρεαλισμός και σκληρή κοινωνική πραγματικότητα. Μαζί, όπως πρέπει δηλαδή. Ταινία-πυξίδα για το μέλλον του ανεξάρτητου σινεμά, ελπίζουμε. 29. Tyrannosaur (Paddy Considine, 2011) Άξιος διάδοχος του βρετανικής κινηματογραφικής ζοφίλας των περασμένων δεκαετιών, o Paddy Considine έφτιαξε μια ταινία πιο σκληρή κι από την ίδια τη ζωή. 28. Shutter Island (Martin Scorsese, 2010) Πολλά μπορεί να περιμένει κανείς από τον Martin Scorsese, αλλά αυτή η παράφωνη και παρανοϊκή μελαγχολία του Shutter Island με αιφνιδίασε. 27. The Turin Horse (Bela Tarr, 2011) Όλο το βάρος του κόσμου, του ανθρώπου, της ύπαρξης, της κατάρρευσης. Το καμτσίκι σηκώνεται, το άλογο δεν κινείται. 26. Roma (Alfonso Cuaron, 2018) Δεν μπορείς να κάνεις προσωπικό σινεμά αν δεν μπορείς να κάνεις ιστορικό σινεμά – και το αντίστροφο. Ο Alfonso Cuaron το ξέρει καλά. 25. The Master (Paul Thomas Anderson, 2012) Η τριπλέτα Paul Thomas Anderson, Joaquin Phoenix και Jonny Greenwood έφτιαξε πρώτα το The Master και στα καπάκια το Inherent Vice. Δεν συμβαίνουν αυτά τα πράγματα. 24. It’s Such a Beautiful Day (Don Hertzfeldt, 2012) Γιατί πάντα τα πιο σπαρακτικά πράγματα είναι μικιμάου; Αν όχι αυτό το αριστούργημα, τότε το Anomalisa του Charlie Kaufman. 23. An Elephant Sitting Still (Bo Hu, 2018) Μια αυτοκτονία σε αργή κίνηση, ένα βαρύ κι ασήκωτο κινηματογραφικό μνημείο ενός αυτόχειρα. 22. American Honey (Andrea Arnold, 2016) Ένα επικών διαστάσεων road trip στις ανοιχτές φλέβες της Αμερικής από μια σπουδαία Αγγλίδα σκηνοθέτιδα. 21. First Reformed (Paul Schrader, 2017) Ανυπομονούσαμε να επιστρέψει στις αληθινά καλές ταινίες ο Paul Schrader, γιατί όταν το κάνει τότε δεν μπορεί να τον ακουμπήσει κανένας. 20. Laurence Anyways (Xavier Dolan, 2012) Πώς γίνεται τόση ενδοσκοπική απλότητα να οδηγεί σε τόσο εκρηκτικό μαξιμαλισμό; Πώς γίνεται η πιο θεραπευτική αγάπη να πληγώνει τόσο πολύ; Ούτε ο Xavier Dolan ξέρει, αλλά προσπαθεί. 19. We Are Little Zombies (Makoto Nagahisa, 2019) Αυτό το καλειδοσκοπικό, ψυχεδελικό, πειραματικό διαμάντι έρχεται κατευθείαν από το μέλλον. Δεν ξέρω αν με καθησυχάζει ή με τρομάζει, αλλά δεν υπάρχει τίποτα άλλο σαν αυτό. 18. The Duke of Burgundy (Peter Strickland, 2014) Ένας από τους πιο ενδιαφέροντες δημιουργούς του σύγχρονου σινεμά σε μια από τις πιο βαθιές αποτυπώσεις της επιθυμίας που έχουμε δει αυτήν την δεκαετία. 17. Midsommar (Ari Aster, 2019) Βάλσαμο στις αισθήσεις, επίθεση στα συναισθήματα, καθαρή σύλληψη της millennial εμπειρίας – αυτό είναι το Midsommar. 16. Tinker Tailor Soldier Spy (Tomas Alfredson, 2011) Αν ο John le Carre είναι ο William Shakespeare της κατασκοπικής λογοτεχνίας, τότε σε αυτήν την ταινία βρήκε τον Orson Welles του. 15. The Lighthouse (Robert Eggers, 2019) Μια ταινία εναντίον του κόσμου, εναντίον της ζωής, ένας φάρος που εκπέμπει σκοτάδι. Αυτό σημαίνει τρόμος. 14. Suspiria (Luca Guadagnino, 2018) Ιστορία, μαγεία, χάος, κανένας πράος. Κάτι πολύ, πολύ μεγαλύτερο από ένα κινηματογραφικό remake. 13. You Were Never Really Here (Lynne Ramsay, 2017) Πολλοί μπορεί να είναι αυτοί που νομίζουν ότι κάνουν σκληρό και σκοτεινό σινεμά. Ας περάσουν μια βόλτα από εδώ, η Lynne Ramsay έχει κάτι να τους πει. 12. The Dance of Reality (Alejandro Jodorowsky, 2013) Είναι μεγάλος δάσκαλος, κυρίως γιατί διδάσκει ένα πολύ σημαντικό μάθημα: ότι αυτή η πραγματικότητα πρέπει να αλλάξει. Και την αποσυναρμολογεί σουρεαλιστικά μισό αιώνα τώρα. 11. Holy Motors (Leos Carax, 2012) Παράξενο, σκοτεινό, αστείο, εφιαλτικό, παιχνιδιάρικο, μεγαλοφυές: το Holy Motors είναι ένα κινηματογραφικό αίνιγμα που δεν δίνει καμία λύση αλλά ανοίγει άπειρους δρόμους. 10. Four Lions (Chris Morris, 2010) Ίσως η πιο έξυπνη κινηματογραφική και τηλεοπτική πένα του καιρού μας, ίσως η πιο υποτιμημένη ταινία της δεκαετίας. Ίσως. 9. The Handmaiden (Chan-wook Park, 2016) Ένα βικτωριανό κείμενο, ένα κορεάτικο thriller, μια αλύπητη πραγματεία πάνω στην ταυτότητα και την επιθυμία μέσα στο πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα. 8. Marriage Story (Noah Baumbach, 2019) Μπορεί να είναι πολύ πρόσφατο για μια τέτοια θέση, αλλά το έχω δει ήδη τρεις φορές μέσα σε τρεις μήνες. Και κάθε μια από αυτές ήταν το ίδιο έντονη, προσωπική, μεταμορφωτική. 7. The Florida Project (Sean Baker, 2017) Δύο χρόνια μετά το Tangerine, ο Sean Baker μας έδωσε αυτό. Σκληρή ζωή, φωτεινά χρώματα, υπόδειγμα αληθινά σύγχρονου προλεταριακού κινηματογράφου 6. Embrace of the Serpent (Ciro Guerra, 2015) Ο μεγάλος σύγχρονος μάγος του τροπικού σινεμά, με την πιο χειρουργική ανθρωπολογική ματιά και την πιο έντονη κινηματογραφική φαντασία. Περιμένουμε όλο και καλύτερα. 5. Amour (Michael Haneke, 2012) Όταν ο πιο ψυχρός δημιουργός της εποχής του ανοίγεται στην ανθρώπινη ευαισθησία χωρίς ίχνος ηθικολογίας ή ουμανισμού, τότε προκύπτουν τέτοια κινηματογραφικά θαύματα. 4. Spring Breakers (Harmony Korine, 2012) Αληθινό σκουπίδι. Αληθινό αριστούργημα. Υπερ-πραγματικό και υπερ-ποιητικό υγρό όνειρο, με τα λόγια του δημιουργού. Αυτό, τίποτα άλλο. 3. Upstream Color (Shane Carruth, 2013) Τι νόημα έχει ο πειραματισμός αν δεν οδηγεί στην υπέρβαση; Τι να την κάνεις την επιστημονική αν δεν έχει φαντασία; Τι να το κάνεις, εν τέλει, το σινεμά αν δεν σπάει τα όριά του; 2. Call Me By Your Name (Luca Guadagnino, 2017) Αγνή κινηματογραφική ευτυχία. O Luca Guadagnino προσπάθησε να φανταστεί το σινεμά σαν μια φωτεινή ουτοπική τέχνη. Τα κατάφερε. 1. Mad Max: Fury Road (George Miller, 2015) Λοιπόν, το σώμα δεν λέει ποτέ ψέματα. Αν είσαι δύο ώρες συνεχόμενα με το στόμα ανοιχτό και την καρδιά σφιγμένη, αυτό είναι, δεν υπάρχει χώρος για ερωτήσεις. Ταινία της δεκαετίας.
