«Μας κάνετε να συνειδητοποιούμε ότι είμαστε όλοι φυλακισμένοι.»
Στις 21 Φεβρουαρίου 2012, το συγκρότημα των Pussy Riot εισέβαλλε στον καθεδρικό ναό του σωτήρος Χριστού στη Μόσχα για να ψάλλουν μία “Πανκ Προσευχή”, ένα πανκ τραγούδι ενάντια στον Πούτιν. Λίγες μέρες μετά, όπως συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια στη Ρωσία για καλλιτέχνες με αντικαθεστωτικό λόγο, τρία μέλη των Pussy Riot συνελλήφθησαν με κατηγορίες χουλιγκανισμού.
Πρόσφατα, η Νάντια (Ναντέζντα Τολοκονίκοβα), η μία απ’ τις συλληφθείσες των Pussy Riot, εξαφανίστηκε. Μετά από πιέσεις αποκαλύφθηκε ότι η κυβέρνηση Πούτιν έστειλε μυστικά τη Νάντια στη Σιβηρία, στην εξορία των πάλαι ποτέ γκουλαγκ, μετά την ανοιχτή επιστολή της σχετικά με την κατάσταση στα κολαστήρια των ρώσικων φυλακών.
Ο Σλοβένος φιλόσοφος Σλάβοι Ζίζεκ έχει δείξει πολλάκις τη συμπαράστασή του στα μέλη των Pussy Riot. Λίγο καιρό πριν, είχε ανταλλάξει κάποιες επιστολές με τη Νάντια.
«Γειά σου Σλαβόι!
Μάθαμε ότι μας υποστηρίζεις με κάθε τρόπο – θεωρητικά και πρακτικά. Είσαι φοβερός! Όλο αυτό αποτελεί τη συνέχεια του θαυμαστού κινήματος για την πολιτική απελευθέρωση, η γένηση του οποίου μας φαίνεται απίστευτη. Λατρεύω τα θαύματα και τις ιδιαιτερότητες. Όλη η δραστηριότητά μας είναι γεμάτη θαυμασμό. Οι κρατούμενοι μαθαίνουν πράγματα “για τη βία”.
Ευχαριστώ για όλα!
Καλή τύχη.
Νάντια»
«Αγαπητή Ναντέζντα, αγαπητή Μαρία, αγαπητές όλες!
Έλαβα τα γράμματά σας στα ρώσικα, τα οποία μπόρεσα να διαβάσω (έμαθα ρώσικα στο λύκειο!). Δυστυχώς, δεν μπορώ πια να γράψω στα ρώσικα, οπότε συγχωρήστε με για τ’ αγγλικά μου.
Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο περήφανος νιώθω για την επικοινωνία μας. Οι πράξεις σας είναι μελετημένες, βασίζονται σε βαθιές ενοράσεις σχετικά με τη λειτουργία της καταπιεστικής εξουσίας, για την ανάγκη της να βασίζεται σε μία κρυφή στοχοθεσία, παραβιάζοντας τους ίδιους τους κανόνες της. Αλλά πέρα απ’ αυτό, μας δείχνετε τον δρόμο για να συνδυάσουμε αυτές τις δίκαιες σκέψεις με το απλό θάρρος. Ενάντια σε όλους τους μεταμοντέρνους κυνικούς, δείχνετε πως η ηθικοπολιτική δραστηριότητα είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Οπότε σας παρακαλώ, αγνοήστε όλους τους εχθρούς και τους ψευτο-φίλους που σας δείχνουν οίκτο· είστε πανκ προβοκάτορες και σας αξίζει περισσότερη καλοσύνη. Δεν είστε αβοήθητα θύματα που ζητούν συμπόνοια και έλεος, είστε μαχήτριες που καλούν σε αλληλέγγυο αγώνα. Απ’ το ίδιο μου το παρελθόν στη Σλοβενία, γνωρίζω ότι οι πανκ πρακτικές είναι πολύ πιο αποδοτικές από τις φιλελεύθερες-ανθρωπιστικές διαμαρτυρίες. Το όνειρό μου είναι, όταν μπει ένα τέλος σ’ όλο αυτό το χάλι, να κάνω μια εκτενή συζήτηση μαζί σας γι’ αυτά τα θέματα.
Αλλά γνωρίζω επίσης καλά πως είμαστε όλοι εύθραυστα ανθρώπινα όντα στο έλεος των δυνάμεων καταπίεσης και γι’ αυτό είμαι επίσης λυπημένος, θυμωμένος και εξοργισμένος. Τι άλλο μπορώ να κάνω για να σας βοηθήσω; Σας παρακαλώ, πείτε μου πώς μπορώ να βοηθήσω με ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ τρόπο, είτε προσωπικό, είτε πολιτικό και θα το κάνω. Την ερχόμενη εβδομάδα, θα πάω στο Τορόντο για την παρουσίαση της νέας μου ταινίας “The Pervert’s Guide to Ideology” και θα σας το αφιερώσω. Μπορεί να ακουστεί τρελό αλλά παρότι είμαι άθεος, προσεύχομαι για εσάς. Προσεύχομαι ότι σύντομα θα δείτε τις οικογένειες, τα παιδιά, τους φίλους σας. Προσεύχομαι ότι τουλάχιστον θα έχετε λίγο χρόνο να διαβάζετε και να σκέφτεστε όσο είστε στη φυλακή.
Με όλη μου την αγάπη,
Σλαβόι»
«Αγαπητή Ναντέζντα,
Ελπίζω ειλικρινά να έχεις μπορέσει να οργανώσεις τη ζωή σου στη φυλακή γύρω απ’ τις μικρές τελετές που κάνουν την κράτησή κάπως ανεκτή και να έχεις χρόνο για διάβασμα. Η δοκιμασία σου μου ενέπνευσε τις παρακάτω σκέψεις.
Πώς εξηγείται το γεγονός ότι το performance των Pussy Riot προκάλεσε τόσο βίαιες αντιδράσεις στη Ρωσία και αλλού; Τα δυτικά μίντια μοιράζονται την ευθύνη γι’ αυτό: σας πήραν το πάρτυ, καθώς είδαν σ’ εσάς μια νέα μορφή φιλελεύθερης-δημοκρατικής διαμαρτυρίας ενάντια στο αυταρχικό κράτος. Αλλά όταν συνειδητοποίησαν ότι αποκυρήσσετε τον παγκόσμιο καπιταλισμό, οι δημοσιογράφοι έγιναν πιο διστακτικοί και πολλοί εξ αυτών δήλωσαν μέχρι κι ότι “κατανοούν” τους επικριτές σας. Γιατί; Επειδή οι Pussy Riot ανέδειξαν τη συνέχεια μεταξύ του σύγχρονου παγκόσμιου καπιταλισμού και του Σταλινισμού.
Σε μία απ’ τις τελευταίες συνεντεύξεις πριν την πτώση του, ο Τσαουσέσκου ρωτήθηκε από έναν δυτικό δημοσιογράφο πώς δικαιολογούσε το γεγονός ότι οι Ρουμάνοι πολίτες δεν μπορούν να ταξιδέψουν ελεύθερα στο εξωτερικό παρά την ελευθερία μετακίνησης που εγγυάται το Σύνταγμα. Ο ηγέτης απάντησε: είναι αλήθεια, το Σύνταγμα εγγυάται την ελευθερία μετακίνησης αλλά εγγυάται επίσης και το δικαίωμα σ’ ένα ασφαλές κι ευήμερο σπίτι. Οπότε έχουμε εδώ μία σύγκρουση δικαιωμάτων: αν οι Ρουμάνοι πολίτες μπορούσαν να φύγουν απ’ τη χώρα, η ευημερία της πατρίδας τους θα βρισκόταν υπό απειλή. Σ’ αυτή τη διένεξη αναγκάζεται κανείς να επιλέξει και το δικαίωμα σε μία ευημερούσα, ασφαλή πατρίδα έχει ξεκάθαρα προτεραιότητα.
Η σταλινική σοφιστεία ισχύει και για τη χώρα μου, τη Σλοβενία. Στις 19 Δεκεμβρίου 2012, το συνταγματικό δικαστήριο έκρινε αντισυγματικό ένα δημοψήφισμα σχετικά με τη δημιουργία μιας κακιάς τράπεζας που θα αποροφούσε όλες τις τοξικές υποθήκες, απαγορεύοντας έτσι τη λαϊκή ψήφο επί του ζητήματος. Το δημοψήφισμα προτάθηκε από σωματεία που αμφισβητούσαν την νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική της κυβέρνησης και η πρότασή τους έλαβε αρκετές υπογραφές ώστε το δημοψήφισμα να καταστεί υποχρεωτικό. Σύμφωνα με το σλοβένικο συνταγματικό δικαστήριο, το δημοψήφισμα θα είχε οδηγήσει σε αντισυνταγματικά αποτελέσματα. Αυτό ανάγκσε τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς που πιέζουν τη Σλοβενία να εφαρμόσει περισσότερα μέτρα λιτότητας να λογικευτούν.
Η Σλοβενία μπορεί να είναι μια μικρή περιθωριακή χώρα, αλλά αυτή η απόφαση αποτελεί σύμπτωμα μιας παγκόσμια τάσης περιορισμού της δημοκρατίας. Αυτό που είναι καινούργιο σήμερα είναι ότι απ’ την οικονομική κρίση του 2008 και ύστερα, η δυσπιστία απέναντι στη δημοκρατία – που κάποτε συναντούσαμε μόνο στις πρώην σοβιετικές χώρες και τις χώρες του τρίτου κόσμου – κερδίζει έδαφος στην ανεπτυγμένη Δύση. Αυτό που πριν μία-δύο δεκαετίες αποτελούσε συγκαταβατική συμβουλή προς τους άλλους, τώρα προβληματίζει εμάς τους ίδιους. Για τη δυτική Ευρώπη, το πέρασμα απ’ το μεταπολεμικό κράτος πρόνοιας προς την παγκοσμιοποιημένη οικονομία περιλαμβάνει οδυνηρούς επανακαθορισμούς, λιγότερη ασφάλεια, λιγότερη εγγυημένη κοινωνική φροντίδα.
Όμως είναι δικαιολογημένη αυτή η δυσπιστία; Είναι οι ειδικοί οι μόνοι που μπορούν να μας σώσουν; Η οικονομική κρίση παρέχει αποδείξεις ότι δεν είναι ο λαός, αλλά οι ειδικοί αυτοί που δεν ξέρουν τι κάνουν. Στη δυτική Ευρώπη γινόμαστε μάρτυρες μίας ολοένα κι αυξανόμενης ανικανότητας της κυρίαρχης ελίτ – ξέρουν όλο και λιγότερο πώς να κυριαρχήσουν. Κοίτα πώς διαχειρίζεται η Ευρώπη την ελληνική κρίση: ασκώντας πίεση στην Ελλάδα να πληρώσει χρέη ενώ συγχρόνως καταστρέφει την οικονομία μέσω επιβεβλημένων μέτρων λιτότητας, διασφαλίζοντας έτσι ότι το ελληνικό χρέος δεν θ’ αποπληρωθεί ποτέ.
Έτσι, δεν πρέπει να μας προκαλεί καμία έκπληξη ότι εσείς, οι Pussy Riot, μας κάνατε να νιώσουμε άβολα: αντίθετα με τους ηγέτες μας, εσείς έχετε επίγνωση της άγνοιάς σας και δεν υποκρίνεστε ότι παρέχετε έτοιμες απαντήσεις. Μας κάνετε να καταλάβουμε ότι στη σημερινή Ευρώπη, οι τυφλοί ηγούνται των τυφλών. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να επιμείνετε. Όπως ο Χέγκελ πίστευε ότι ο Ναπολέων ήταν το Πνεύμα του Κόσμου πάνω στο άλογο, έτσι κι εσείς μας κάνετε να συνειδητοποιούμε ότι είμαστε όλοι φυλακισμένοι.
Χαιρετισμούς από τον σύντροφό σου,
Σλαβόι»
«Αγαπητέ Σλαβόι,
Μία μέρα του φθινοπώρου του 2012 που ήμουν ακόμα υπό κράτηση στη Μόσχα μαζί με δύο άλλες ακτιβίστριες των Pussy Riot, σε επισκέφθηκα. Σ’ ένα όνειρο, φυσικά.
Πιάσαμε τη διαφωνία για τα άλογα, για το Πνέυμα του Κόσμου, για τα παιδιαρίσματα και τις βλασφημίες, αλλά και για το πώς συνδεόνται στενά μεταξύ τους όλα τα παραπάνω.
Έτυχε οι Pussy Riot να γίνουν μέρος μιας δύναμης που στόχο έχει να κριτικάρει, να δημιουργήσει, να πειραματιστεί και να προκαλεί ανελέητα. Για να αντιστρέψω τη δίασημη ρήση του Νίτσε, εμείς, τα παιδιά του Διονύσου επιπλέαμε σ’ ένα βαρέλι και δεν αναγνωρίζαμε καμία αρχή. Είμαστε μέρος μίας δύναμης που δεν δίνει τελικές απαντήσεις και δεν διακυρήσσει απόλυτες αλήθειες. Σκοπός μας είναι η αμφισβήτηση. Απ’ τη μία πλευρά βρίσκονται οι αριχτέκτονες της Απολλώνιας σταθερότητας κι από την άλλη, οι (πανκ) τραγουδιστές του δυναμισμού και της δυνητικότητας. Κάποιοι είναι καλύτεροι απ’ τους άλλους. Αλλά μόνο μαζί μπορούμε να διασφαλίσουμε τη λειτουργία της αιώνιας αναπνοής του κόσμου ή όπως είπε ο Ηράκλειτος: “Αυτό το σύμπαν που είναι το ίδιο για όλους δεν δημιουργήθηκε από κανέναν θεό ή άνθρωπο, αλλά πάντα ήταν, είναι και θα είναι μία αθάνατη φλόγα, που ανάβει και σβήνει με ορισμένους τρόπους.”
Είμαστε μέρος μιας εξέγερσης που επιθυμεί την καταιγίδα (για να βρει την ειρήνη)¹ και πιστεύουμε ότι η αλήθεια μπορεί να βρεθεί μόνο σε μία ατέλειωτη αναζήτηση. Όπως έγραψε ο Νικολά Μπερντιαέφ² στο “Δοκίμιο περί Αυτοβιογραφίας”: «Δεν υπάρχει αλήθεια σαν αντικείμενο που μου επιβάλεται σαν πραγματικότητα, που πέφτει πάνω μου σαν να ήρθε απ’ τον ουρανό. Η αλήθεια είναι ο δρόμος της ζωής, είναι μια πνευματική κατάκτηση. Η αλήθεια δημιουργείται μέσα στην ελευθερία και μέσω αυτής. […] Βλέπω τη Χριστιανοσύνη σαν εξέγερση ενάντια στον κόσμο και τον νόμο του. […] Μερικές φορές, μία εφιαλτική σκέψη περνούσε από το κεφάλι μου: αν η σλαβική ορθοδοξία έχει δίκιο τότε είμαι χαμένος, αλλά γρήγορα έδιωξα αυτή τη σκέψη.» Μ’ αυτή την έννοια, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ της ρητορικής των Pussy Riot και αυτής του Ρώσου θρησκευόμενου φιλοσόφου. Το 1898, ο Μπερντιαέφ συνελλήφθη για την εμπλοκή του στο φοιτητικό σοσιαλ-δημοκρατικό κίνημα και κατηγορήθηκε για “πρόθεση να υπονομεύσει τα θεμέλια της μοναρχίας και της εκκλησίας”. Εξορίστηκε απ’ το Κίεβο για τρία χρόνια στην παροικία του Σαρατόφ. Έτσι, αν το “Πνεύμα του Κόσμου” είναι να σε χτυπήσει, μην περιμένεις να είναι ανώδυνο.
Η σκέψη ότι οι τυφλοί ηγούνται των τυφλών είναι τρομερά σημαντική. Το κλειδί βρίσκεται στο να κατανοήσουμε ότι η εποχή είναι τυφλή, ακόμα κι εσύ. Αυτή η εγρήγορση επιτρέπει σ’ ένα άτομο, ίσως για την πρώτη φορά στη ζωή του να αμφισβητήσει τον φυσικό του προσανατολισμό που έχει ρίζες στο δέρμα και τα κόκκαλα του και που πάντα απειλεί πως θα διαχυθεί σε όλο του το είναι γεννώντας τον τρόμο.
Είναι δελεαστική η σκέψη ότι ο φονταμενταλισμός είναι η μόνη συνθήκη που γεννάει τρόμο. Στην πραγματικότητα, οι φονταμενταλιστές είναι μόνο το ορατό κομμάτι του παγόβουνου. Ας θυμηθούμε το παλιό καλό αντιφασιστικό σύνθημα: «Όταν οι φασίστες σκότωναν, οι εξουσιαστές κρύβονταν”. Με την πρωτοβουλία μιας υπερ-συντηρητικής οργάνωσης, το Συμβούλιο του Λαού, μία δίκη ξεκίνησε ενάντια στον φίλο μου Αντρέι Εροφέεβ για την έκθεσή του “Η Απαγορευμένη Τέχνη” το 2006 (που παραλίγο να του κοστίσει μερικά χρόνια στη φυλακή), ο οποίος είπε: “Αν οι δράσεις του Συμβουλίου του Λαού δεν είχαν εγκριθεί από κρατικές δομές, η δίκη δεν θα είχε λάβει χώρα ποτέ”. Αυτό δείχνει ότι η κατεύθυνση που μπορεί να οδηγήσει στην άνοδο της βίας αναπαράγεται από “ειδικούς” που είναι κοντά στην εξουσία και υποτίθεται πως είναι ικανοί να λάβουν συγκεκριμένες αποφάσεις. Όπως τραγούδησε η Λόρι Άντερσον³: «Μόνο ένας ειδικός μπορεί να χειριστεί αυτό το πρόβλημα». Εμείς, μαζί με τη Λόρι, καλά θα κάναμε να αφήναμε τους ειδικούς και να ψάχναμε μόνοι μας λύσεις στα προβλήματά μας. Το στάτους του ειδικού δεν δίνει πρόσβαση στο Βασίλειο των Απόλυτων Αληθειών.
Αυτοί που επινόησαν το ρητό «η αλήθεια βγαίνει απ’ το στόμα των παιδιών» κάθε άλλο παρά ανόητοι ήταν. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Ρωσία οι αθώοι, αυτοί που υπήρξαν ανοήτοι για τον Χριστό χαίρουν τέτοιας εκτίμησης. Τον Ιανουάριο του 2012, οι Pussy Riot τίμησαν τον Ρώσσο ανόητο παίζοντας στον Καθεδρικό του Αγίου Βασιλείου του Ευλογημένου που βρίσκεται στο πολιτικό κέντρο της ρώσικης πρωτεύουσας, την Κόκκινη Πλατεία. Η ευαισθησία για το πνεύμα των καιρών και την πολιτισμική επάρκεια δεν έρχεται πακέτο με τα διπλώματα ανωτάτης εκπαίδευσης και δεν περιέχεται στις τσάντες και τους φακέλους των υπαλλήλων γραφείου, αλλά έρχεται, όπως λένε, απρογραμμάτιστα. Και το χιούμορ, το καραγκιοζιλίκι, η βλασφημία μπορούν να φανούν χρήσιμα στην αναζήτηση της αλήθειας. Η αλήθεια είναι πολύπλευρη και πολλοί άνθρωποι την ψάχνουν. Και όλοι διαφέρουν μεταξύ τους. «Διαφορετικοί αλλά ίσοι» λέει ένα άλλο αντι-φασιστικό σύνθημα.
Νομίζω πως ο Πλάτωνας έσφαλλε και ο άνθρωπος δεν είναι απλά «άπτερο δίποδο» όπως είπε. Ο άνθρωπος έχει περισσότερος αμφιβολίες από έναν ξεπουπουλιασμένο κόκκορα. Και λατρεύω αυτούς τους ανθρώπους: Διονυσιακούς, αυθόρμητος, πρόθυμους να καταλάβουν κάτι νέο και διαφορετικό, αυτούς που προτιμούν την κίνηση και την έμπνευση απ’ τα αμετάβλητα δόγματα και τους κανόνες. Εν συντομία, αυτούς που κυοφορούν την αλήθεια.
Δύο χρόνια στη φυλακή για τις Pussy Riot – ο φόρος τιμής στη μοίρα που μας δόθηκε απ’ την ανεπτυγμένη ακοή της, επιτρέποντάς μας να παίξουμε από λα, παρότι οι παραδόσεις που έχουν κρατήσει από παλιά είναι συνηθισμένες να ακούνε το σολ.
Πώς να λυθεί η διαμάχη μεταξύ ειδικών και παιδιών; Δεν ξέρω. Αλλά υπάρχει ένα πράγμα που μπορώ να πω με σιγουριά: ο ρόλος των παιδιών, όπως και στις μέρες του Ηρώδη, είναι αυτός της αντίστασης. Σαν τον Μωυσή, θα βρούμε το καλάθι με την κόρη του Φαραώ που θα έρθει να μας βοηθήσει. Στη ζωή αυτών που σαν παιδιά θα βρουν τη νίκη της αλήθειας επί του ψεύδους, της αλληλοβοήθειας και θα ζήσουν σύμφωνα με την αρετή του μοιράσματος, πάντα στη σωστή στιγμή ένα θαύμα θα συμβαίνει.
Δική σου,
Ναντέζντα»
1. Στίχος από τη “Βάρκα” του ρώσου ποιητή Μιχαήλ Λερμόντοφ (1814-1841)
2. Ρώσος φιλόσοφος (1874-1948), εξορίστηκε στη Γαλλία.
3. Αμερικανίδα μουσικός και multimedia performer, γενν. 1947 και χήρα του Λου Ριντ.
© 2012 - 2023 · All Rights Reserved · Flows on Magma Framework
