Η πλέον συνήθης εικόνα για τους πειρατές είναι μάλλον αυτή του ηλικιωμένου από τον Αστερίξ, που μετά τη βύθιση του πειρατικού πλοίου, εμφανίζεται γατζωμένος σε μία σανίδα να αναφωνεί “Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης”. Ή ίσως να είναι αυτή του Κάπταιν Χουκ, του άσπονδου εχθρού του Πήτερ Παν που τόσο το καρτούν της Disney, όσο και το “Hook” τον παρουσίαζαν ως πρότυπο του είδους, διδάσκοντάς μας ότι οι πειρατές πρέπει να ήταν πολύ κακοί άνθρωποι. Όπως και να ‘χει, η παιδική ηλικία όλων βρίθει αντι-πειρατικής προπαγάνδας.

Πώς τα έφερε όμως η ζωή και η ψηφιακή εποχή, έτσι που μυριάδες ανθρώπων στοχοποιήθηκαν ως πειρατές, κυνηγήθηκαν, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν να πληρώνουν ποσά μέχρι να αφήσουν την τελευταία τους πνοή στις δύσμοιρες τις πολυεθνικές. Από τα μικρά παιδιά που κατέβαζαν κάποτε τις τελευταίες επιτυχίες μέσω Napster μέχρι τους μεσήλικες του σήμερα που διάλεξαν τα torrents για την ψυχαγωγία τους, η επιβολή της τάξης προς όφελος των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων (για πράγματα που δεν δημιούργησαν) ήρθε συχνά με οργή και παρουσιάστηκε πλήρως εκλογικευμένη μέσα από σαθρά επιχειρήματα και οικονομικούς δείκτες.

Αλλά αν κάνουμε μερικά βήματα πίσω, είναι κανείς τόσο σίγουρος ότι η παραδοσιακή έννοια της πειρατείας είναι τόσο αρνητική; Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι οι πειρατές ήταν οι de facto “κακοί” της Ιστορίας; Κι αν είναι έτσι, γιατί το κόμμα των Πειρατών, ένα κόμμα με αρκετά δημοκρατικές και μετριοπαθείς θέσεις, θα ενστερνιζόταν τόσο πρόθυμα τον όρο;

Σύμφωνα με ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του περιοδικού Jacobin, οι πειρατές είναι ιστορικά παρεξηγημένοι. Η λειτουργία των πειρατικών πλοίων ήταν υπό τον συλλογικό έλεγχο του πληρώματος και η μόνη εξουσία του καπετάνιου – πάντα εκλεγμένος μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες – αφορούσε τον συντονισμό του πληρώματος σε κατάσταση μάχης. Όταν καταλάμβαναν ένα πλοίο, ρωτούσαν το πλήρωμα για τη συμπεριφορά του καπετάνιου και η τύχη του αποφασιζόταν από τις απαντήσεις τους· ο καπετάνιος τιμωρούνταν μόνο αν είχε υπάρξει βάναυσος και τυραννικός, ενώ αν δεν υπήρχε τέτοια μαρτυρία, δεχόταν ένα χρηματικό ποσό και αποβιβαζόταν κόσμια στο κοντινότερο λιμάνι.

Η συκοφαντία που δέχθηκαν οι πειρατές της εποχής ήταν η απάντηση στο πόσο ελκυστική υπήρξε η ζωή τους για τους απανταχού ναυτικούς. Ο προσηλυτισμός ήταν αρκετά εύκολος καθώς η ποιότητα της ζωής και οι συνθήκες εργασίας των “νομοταγών” ναυτικών ήταν αισθητά χειρότερες απ’ αυτά που παρείχε η νομαδική ζωή των πειρατών. Η δε ηθική τους δεν επέτρεπε τις επιθέσεις στον ανυπεράσπιστο πληθυσμό αλλά μόνο στην μεγαλοϊδιοκτησία της εμπορικής ναυτιλίας που κερδοφορούσε αναίσχυντα καταδικάζοντας τον κόσμο των ναυτικών σε πλήρη εξαθλίωση. Είναι επίσης ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο της πειρατικής ιστορίας η απελευθέρωση πλοίων με σκλάβους, ο διωγμός των αφεντάδων τους και η παροχή βοήθειας ώστε το απελευθερωμένο πια πλοίο να ξεκινήσει την πορεία του.

Όπως το λέει και ο συντάκτης του άρθρου Gavin Mueller, “οι πειρατές δεν λεηλατούσαν απλά· εφάρμοζαν μία δική τους δικαιοσύνη στον Ατλαντικό”. Αντίστοιχη υπεράσπιση σε αντίστοιχες κατηγορίες εμφανίζεται και σήμερα, καθώς το ζήτημα της ψηφιακής πειρατείας οδήγησε αναπόφευκτα σε συζητήσεις που αποφεύγονταν σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία, τη βιωσιμότητα του πολιτιστικού κεφαλαίου και τον κοινωνικό χαρακτήρα των καλλιτεχνικών έργων. Στο σύνολο, τόσο οι αντιδράσεις μέσω εναλλακτικών μοντέλων πνευματικής ιδιοκτησίας (Creative Commons, Copyleft) όσο και οι αντεπιθέσεις μέσω της επιβολής προστίμου σε “πειρατές” και των νομοσχεδίων SOPA/PIPA/ACTA (μαζί με τη διοργάνωση μιας διαδικτυακής απεργίας και το ναυάγιό τους), μαρτυρούν πως πρόκειται για μια σκληρή μάχη και ίσως την πρώτη πραγματική πολιτική σύγκρουση που αφορά τον διαδικτυακό κόσμο.

Ωστόσο, η παλάντζα έχει αρχίσει να επιλέγει πλευρά. Μόλις πριν από λίγες ημέρες, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απεφάνθη πως η καταδίκη πειρατών παραβιάζει τον μονοπωλιακό νόμο για τα πνευματικά δικαιώματα. Το προηγούμενο μιας τέτοιας απόφασης έχει τεράστια σημασία για την εκδίκαση των υποθέσεων και με λίγες μόνο επιφυλάξεις θα μπορούσε κανείς να πει ότι εγκαινιάζει μία εποχή προστασίας των χρηστών από τις εκδικητικές καμπάνιες των εταιρειών.

Όλη η αντι-πειρατική εκστρατεία άλλωστε, προσέκρουε πάντα στην τεράστια αντίφαση του εύρους της πειρατείας. Το Torrentfreak αποκαλύπτει πως ανάμεσα στους χρήστες BitTorrent βρέθηκαν διευθύνσεις IP από διάφορα κτίρια του FBI και οι καλοί μας πράκτορες φαίνεται να δείχνουν προτίμηση σε αστυνομικές, δικαστικές και κατασκοπικές σειρές όπως το Homeland, το Dexter ή ακόμα και το Good Wife (RIP Tony Scott), ενώ κάποιοι ξεπέφτουν και στο κατέβασμα κακής σαπουνόπερας. Όπως παραθέτει το ίδιο το σάιτ, αυτό έρχεται να προστεθεί σε διάφορες αντίστοιχες περιπτώσεις που ανιχνεύθηκαν στο παρελθόν διευθύνσεις IP να προέρχονται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, από το Κογκρέσο, από διάφορα κοινοβούλια ανά τον κόσμο και – για το έξτρα σουρρεάλ της υπόθεσης – από κινηματογραφικά στούντιο και δισκογραφικές. Ας μην ξεχνάμε εδώ ότι οι διαρροές του μουσικού και κινηματογραφικού υλικού, θεωρείται πως προέρχονται κυρίως από εργαζόμενους στον χώρο του θεάματος που μάλλον μένουν ασυγκίνητοι από το φτηνό κλαψούρισμα της εκάστοτε Διεύθυνσης.

Στην πρόσφατη εμπειρία της σύγκρουσης πειρατών και εταιρειών, πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε το γνωστό site Pirate Bay. Η ιστορία του θυμίζει παλιά τηλεοπτική σειρά όπου ο διαβόητος στιλάτος ηθικός εγκληματίας διαφεύγει στο τέλος κάθε επεισοδίου και ο σερίφης μένει πίσω να αφρίζει και να κοπανιέται μόνος του. Είναι εξαιρετικά διασκεδαστική η γωνιά του site τους όπου δημοσιεύονται οι απαντήσεις στις απειλές που δέχθηκαν κατά καιρούς από καλλιτέχνες και εταιρείες, ενώ σε κάθε πλήγμα που δέχθηκαν στους servers τους, πάντα έβρισκαν έναν νέο τρόπο να ξεφτιλίσουν τους διώκτες τους, μοστράροντας επιδεικτικά στο τέλος το ίδιο αυτάρεσκο χαμόγελο που παρουσίαζε το μπιπ-μπιπ στο πρόσωπο του ακινητοποιημένου κογιότ. Η ιστορία του Pirate Bay κυκλοφόρησε προχθές και σε ντοκιμαντέρ, το TPB AFK που μπορείτε να βρείτε στο site τους, προς το παρόν με αγγλικούς υπότιτλους. (edit: Ο Δημήτρης Δημούδης μας ενημέρωσε στα σχόλια ότι υπάρχουν κι ελληνικοί στο subs4free – ευχαριστούμε)

Με την πειρατεία να κερδίζει έδαφος, όλοι ανακουφίζονται από τα τωρινά τεκταινόμενα. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα ήταν σοφό να παραβλέψουμε τον πόλεμο που μαίνεται στο διαδίκτυο και εντείνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Το Facebook παρέχει στοιχεία στις διωκτικές αρχές χωρίς καμία δικλείδα ασφαλείας του προσωπικού περιεχόμενου και το Instagram δηλώνει πως μπορεί ελεύθερα να καπηλεύεται το υλικό των χρηστών του για εμπορικούς σκοπούς. Απ’την άλλη, οι Anonymous ως φαινόμενο δεν αποτελούν απάντηση μόνο στις πρόσφατες πολιτικές αναταραχές αλλά και στην προσπάθεια να στρατευθεί το Ίντερνετ στην πλευρά των κρατικών και εταιρικών πολιτικών. Ίσως δεν απέχει και πολύ η στιγμή που το Ίντερνετ θα αποτελέσει έδαφος για μείζονος σημασίας πολιτικές συγκρούσεις και αν είναι έτσι, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ούτε πώς θα συμβούν, ούτε πώς θα αντιμετωπιστούν κι από τις δύο πλευρές.