Ίσως αν δεν υπήρχε η Πεντέλη, η πιο διάσημη εθιμική φωτιά στην Ελλάδα να ήταν το κάψιμο του Βασιλιά Καρνάβαλου την Κυριακή της Τυρινής. Στην Πάτρα, τη Θήβα, την Ξάνθη και αλλού, κάθε χρόνο η κατάνυξη των ημερών των Αποκριών (“από-” και “κρέας”, η στέρηση κρέατος) καταλήγει στην καύση ενός τεράστιου ανθρωπόμορφου ομοιώματος κυκλωμένου από εκστατικούς χορευτές και χορεύτριες, χαμένους στην πολυήμερη μέθη και παραδομένους σε μια γλώσσα τραγουδιού και βωμολοχίας. Το παγανιστικό αυτό έθιμο αποτελεί ιστορική μεταλλαγή μίας αρχαιας παράδοσης που συναντάται σε πολλούς διαφορετικούς χρόνους και πολιτισμούς.

Η πιο εμπεριστατωμένη παρουσίαση αυτής της τελετής στους παλαιούς χρόνους ανήκει στον Ιούλιο Καίσαρα. Στα γραπτά του για τους γαλατικούς πολέμους αναφέρεται γλαφυρά σε μία τελετή καύσης ενός τέτοιου ομοιώματος με την οποία οι Γαλάτες είναι παθιασμένοι. Εκεί όμως που στις σελίδες του Αστεριξ οι Γαλάτες αρκούνται σε ένα κοινοτικό γλέντι με τον βάρδο δεμένο στο δέντρο, η αυθεντική εκδοχή τους γέμιζε τα κούφια μέλη του ξύλινου ομοιώματος με τους ασθενείς, τους μελλοθάνατους, τους βαριά τραυματισμένους. Ο Καίσαρας τονίζει πως ενώ το έθιμο τους ξεκινάει με την εικασία ότι θα κερδίσουν την εύνοια των Θεών θυσιάζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο τους κλέφτες και τους λωποδύτες, “ελλείψει αυτών, καταλήγουν στη θυσία των αθώων”.

Οι αναβιώσεις του φαινομένου στην κεφαλαιοκρατική εποχή αποτελούν παραμορφώσεις του τελετουργικού μέσα απο ένα ενιαίο εμπορευματικό και ιδεολογικό πρίσμα. Η εγχώρια χριστιανική εκδοχή των Αποκριών, ενώ καπηλεύεται την απήχηση των διονυσιακών τελετών, διαστρεβλώνει το περιεχόμενο καταλήγοντας σε ένα απ’ τα πιο αντιφατικά σημεία του ορθόδοξου χριστιανισμού. Αν αναλογιστούμε το περιέχομενο της χριστιανικής ηθικής, είναι σίγουρο ότι θα δούμε το αποκριάτικο σύμπλεγμα ερωτισμού, οινοκατάνυξης και βωμολοχίας ως αρκετά ξένο στοιχείο. Τις μέρες των αποκριών, παίρνουν φωτιά οι πωλήσεις της Μαυροδάφνης Πατρών, γεμίζουν τα διάφορα μπαρ με την πρόφαση των αποκριάτικων events και πλουτίζει ο ΟΣΕ μέχρι να κάψουν τον καρνάβαλο.

Μία ακόμα πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή του φαινομένου είναι αυτή του φεστιβάλ Burning Man στις ΗΠΑ. Μία πολυπληθής σύναξη που αναπαράγει την παράδοση περασμένη μέσα από τα φεστιβάλ των 60’ς και την επακόλουθη εμπορευματοποίησή τους. Κάθε χρόνο στην έρημο της Νεβάδα, 50000 άνθρωποι μαζεύονται για μία εβδομάδα μουσικής και εορτών που καταλήγει στο κάψιμο ενός πανύψηλου σκιάχτρου και πρεσβεύει τις αξίες της αντι-εμπορευματικότητας, της ανταλλαγής, της φιλίας, της κοινότητας. Βέβαια, για να γίνουν όλα αυτά, χρειάζεται η Black Rock City ΕΠΕ, που διευθετεί την αστυνομική παρουσία και την ύπαρξη μαγαζιών για όλες τις ανάγκες των συμμετεχόντων. Η ιστορία του φεστιβάλ περνάει μέσα από διάφορες ρήξεις, μία απ’ τις οποίες ήταν και η οργάνωση ενός άλλου Burning Man από τη μετα-καταστασιακή culture jamming ομάδα των Cacophony Society. Ο κόσμος που παρευρίσκεται στη διοργάνωση αποτελείται συνήθως απ’ το υποκείμενο που σήμερα θα ονομάζαμε “νεο-χίπηδες”.

Όλη η ιστορία του φλεγόμενου ανθρώπινου ομοιώματος απέκτησε cult απήχηση στον 20ο αιώνα μέσω της ταινίας The Wicker Man του 1973. Κάποια στιγμή θα άξιζε μία ξεχωριστή αναφορά στην εν λόγω ταινία την οποία ο Christopher Lee θεωρεί την καλύτερή του, αλλά προς το παρόν θα περιοριστούμε στην παρένθεση για μια από τις πιο παράδοξα αισθησιακές σκηνές στην ιστορία του κινηματογράφου.
http://www.dailymotion.com/video/xtrskp_britt-ekland-singing-naked-in-the-wicker-man_sexy#.UPFecyc4uSo

Το κύριο ερώτημα που εγείρει η παράδοση του φλεγόμενου ανθρώπινου ομοιώματος αφορά εν τέλει τον συμβολισμό της. Γιατί γιορτάζεται με χαρές και πανυγήρια το κάψιμο του ανθρώπου και μάλιστα ενός ανθρώπου που υπερβαίνει ως εικονογραφία τις δυνατότητες του; Θέλει μήπως ο άνθρωπος διαμέσου των αιώνων στη Γαλατία, τη Σκωτία, την Ιταλία (αν θυμηθούμε το Amarcord του Φελίνι), τη σημερινή Δανία και τις ΗΠΑ να εξορκίσει το ίδιο του το ανθρώπινο στοιχείο; Ο Μπρεχτ ισχυρίστηκε ότι η ανθρωπότητα κρατιέται ζωντανή καταπιέζοντας την ανθρωπιά της. Μερικές φορές επιβεβαιώνεται ακόμα και στις μικρότερες λεπτόμερειες των ανθρώπινων ηθών.

wicker man