Η αλήθεια είναι ότι η πορεία του Hugh Jackman ως Wolverine είναι αξεδιάλυτα ταυτισμένη τόσο με την πορεία του κινηματογραφικού σύμπαντος των X-Men όσο και με την άνθηση των superhero ταινιών από τα 00s κι έπειτα. Στα 17 χρόνια που υποδύεται τον Wolverine, αρχής γενομένης από την πρώτη ταινία X-Men το 2000, o Jackman είχε εμφανιστεί σε 8 τίτλους, δύο εκ των οποίων αποτελούσαν solo περιπέτειές του. Το να πούμε ότι βρισκόταν στο επίκεντρο του franchise κι ότι ήταν ένας απ’ τους βασικούς λόγους της εμπορικής επιτυχίας του, είναι μάλλον περιττό. Αν μη τι άλλο, όμως, φωτίζει το γεγονός του γιατί το Logan που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο στις κινηματογραφικές, συνιστώντας με έναν τρόπο reboot και επίλογο αυτής της πορείας, αποτελεί σταθμό και κρίσιμο σημείο για το μέλλον των superhero ταινιών.

Κατά κάποιον τρόπο, η πορεία του κινηματογραφικού Wolverine αντανακλά την πορεία του ίδιου του superhero genre – αποτελώντας μια μεταφορά για την ίδια την superhero μυθολογία. Ξεκινώντας από την κάπως αφελή ή παιδική αναβίωσή στις αρχές του 2000, περνώντας από την αμφίβολη blockbuster υπερθεαματική φάση στα μέσα της δεκαετίας, και οδηγώντας στην κατασκευή μεγάλων, περίπλοκων, αλληλένδετων franchise μετά το 2010. Οι superhero ταινίες μοιάζουν να γερνάνε, ακριβώς όπως κι ο Logan σ’ αυτήν την τελευταία του εκδοχή. Έχει αρχίσει να γίνεται σαφές ότι οι ταινίες αυτές βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, έχοντας κάνει ήδη έναν μεγάλο κύκλο.

Τι χαρακτήρα έχει όμως η κρίση των superhero ταινιών; Πρώτα απ’ όλα, δεν αποτελούν πια εγγυημένες εμπορικές επιτυχίες, όπως φαινόταν να πιστεύουν τα studio τα τελευταία 5-6 χρόνια. Δεύτερον, τα παραδοσιακά μοτίβα των υπερ-ηρωικών ταινιών μοιάζουν γερασμένα, βάζοντας επί τάπητος το θέμα των διαφορετικών κινηματογραφικών genres εντός του superhero σύμπαντος. Τρίτον, η υπερ-συνδεσιμότητα κάθε τέτοιου σύμπαντος, μαζί με τα αμέτρητα sequels και reboots, αλλά και τα μερικές φορές αδικαιολόγητα μπερδεμένα timelines, αρχίζουν όλο και περισσότερο να στερούν την απόλαυση μιας αυτοτελούς κινηματογραφικής εμπειρίας. Τέλος, και βασικότερο ίσως, καθώς οι υπερ-ηρωικές ταινίες αποτελούν σύγχρονα σύμπαντα λαϊκής μυθολογίας με παγκόσμια απήχηση σε έναν όλο και πιο περίπλοκο κόσμο, δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να απαντήσουν σε δύο βασικά ερωτήματα: πού απευθύνονται και τι θέλουν να πουν.

Ας δούμε πώς τοποθετείται το ίδιο το Logan ως ταινία μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Ο σκηνοθέτης της ταινίας, James Mangold (Walk the Line, Identity κ.ά.), γνώριζε ήδη καλά τον Wolverine, αφού είχε σκηνοθετήσει επίσης την ομώνυμη ταινία του 2013. Η προσέγγισή του στο Logan όμως έχει αρκετά διαφορετικό χαρακτήρα, αφού επιδιώκει να χτίσει να βρώμικη, ρεαλιστική, πλήρως ενήλικη εκδοχή του υπερήρωα, κάτι στο οποίο συνηγορεί και το ότι η ταινία είναι R-Rated. Παρ’ όλο που η ταινία είναι αδιαμφισβήτα καλύτερη από τις δύο προηγούμενες solo περιπέτειες του Wolverine, τα προβλήματά της δεν είναι ούτε λίγα ούτε ασήμαντα. Ο Mangold αναπτύσσει την ταινία ταυτόχρονα ως φόρο τιμής στο western (με το Shane του George Stevens να έχει κεντρικό ρόλο, αλλά και τον ίδιο το Mangold να έχει γυρίσει το remake του 3:10 to Yuma), road movie, δυστοπική περιπέτεια και τμήμα του X-Men σύμπαντος. Αυτό δίνει στην ταινία μια αίσθηση ακαταστασίας, αφού σαν road movie είναι αρκετά επίπεδη, σαν δυστοπία είναι αρκετά generic και αόριστη, ενώ σαν ταινία X-Men ακροβατεί συνεχώς μεταξύ του να απομακρύνεται και να συνδέεται με το franchise. Επιπλέον, αφηγηματικά μοιάζει εν πολλοίς με συρραφή χιλιοπαιγμένων μοτίβων, όπως ο διστακτικός ήρωας που δυσκολεύεται να αναλάβει την ευθύνη του σωτήρα (κάτι το οποίο έχουν υπερ-κουράσει οι superhero ταινίες), ο γερασμένος και αδύναμος μέντορας, η δυναμική μεταξύ badass αντι-ήρωα και μικρού παιδιού-θαύμα (αντλώντας αναφορές από το Paper Moon μέχρι το True Grit και το Leon), ή η παραπομπή σε μια κοινότητα παιδιών που προσπαθεί να επιβιώσει ενάντια σε μια απρόσωπη απειλή. Το πράγμα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο αν κοιτάξουμε τα ερωτήματα που βρίσκονται στο κέντρο της ταινίας. Ενώ το Logan προσπαθεί να φανεί ρεαλιστικό και να θέσει με ωριμότητα τα ζητήματα της επιλογής, της ευθύνης και των συνεπειών, μεταχειρίζεται τα κίνητρα των χαρακτήρων και, κυρίως, την βία της ταινίας με τελείως επιπόλαιο και κυνικό τρόπο, θυμίζοντας περισσότερο εφηβική φαντασίωση αιματοκυλίσματος – κάτι απ’ το οποίο φαίνεται να υποφέρουν εν γένει οι comic book ταινίες που βασίζονται σε έργα του Mark Millar, όπως τα Kick-Ass και Kingsman.

Αν, όμως, η ταινία έχει τέτοιου είδους προβλήματα, τότε τι την καθιστά επιτυχημένη; Κυρίως το γεγονός ότι το Logan προσπαθεί να απαντήσει ευθέως στα ερωτήματα που αφορούν την κρίση των superhero ταινιών, ακόμα κι αν οι απαντήσεις δεν είναι απόλυτα ικανοποιητικές. Πέρα απ’ όλα τα υπόλοιπα, το Logan αποτελεί το ίδιο ένα σχόλιο πάνω στο τι είναι και τι δεν είναι μια superhero ταινία. Καθώς η υπερ-ηρωική μυθολογία απλώνεται προς κάθε κατεύθυνση σε κινηματογράφο και τηλεόραση, το Logan αναγνωρίζει τα μοτίβα, τα στερεότυπα και τα όρια του είδους και προσπαθεί κάπως να τα μεταχειριστεί. Αναγνωρίζει την κούραση των υπερ-ηρώων και την προσωποποιεί στην γκριζαρισμένη απροθυμία του Wolverine και την πνευματική-ψυχική κατάρρευση του Xavier, ενώ η παρουσία των X-Men comics μέσα στην ταινία ως υπερβολικές και φαντασιωτικές εκδοχές της πραγματικότητας ανοίγει επίσης ενδιαφέροντα ζητήματα – ακόμα κι αν δυστυχώς χρησιμοποιούνται περισσότερο ως τρικ και δεν αναπτύσσονται.

Κατά μία έννοια, το Logan αποτελεί την άλλη όψη του νομίσματος Deadpool. Ενώ όμως το Deadpool έδινε έμφαση στην παιχνιδίζουσα, self-aware και ειρωνική μεταστροφή των σταθερών μιας superhero ταινίας, το Logan του Mangold προσπάθησε να θέσει τα ίδια ζητήματα μέσα σε μια ώριμη και ενήλικη αφηγηματική ροή. Ήδη εμφανίζονται όλο και περισσότερες τέτοιες ταινίες που πειραματίζονται, λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένα, με το θέμα του genre, της ευθύνης και των συνεπειών, των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων, και εν γένει του χαρακτήρα μιας superhero ταινίας. Είτε άρεσε το Logan είτε όχι, αυτά τα ζητήματα θα καλείται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό να τα απαντάει κάθε μελλοντική υπερ-ηρωική ταινία (και αναμένονται ήδη άλλες 4 μέσα στη χρονιά) – ειδικά αν θέλει να αποτελέσει κάτι περισσότερο από μια μεγαμηχανή παραγωγής κέρδους.

logan