Ο Ολιβιέ Ασαγιάς (Paris, je t’ aime, Clean) είναι ένας άνθρωπος που έζησε από πρώτο χέρι το Μάη του ’68. Κυρίως όμως, έζησε και τη μετά από αυτόν εποχή, μια περίοδο κρίσης και παρακμής για τη ριζοσπαστική αριστερά της Γαλλίας, μια περίοδο στην οποία αντανακλώνται και από την οποία μπορούν να διυλιστούν πολλά συστατικά στοιχεία και διαδικασίες του ίδιου του Μάη. Η τελευταία του ταινία δεν είναι απλά βιωματική, αλλά διαδραματίζεται και σε μία εποχή που στιγμάτισε ανεξίτηλα τη ζωή και την προσωπικότητά του, από την πρώιμη ως την ύστερη εφηβεία. Συνεπώς, όλα τα παραπάνω θα περίμενε κανείς να φαίνονται χαραγμένα σαν ουλές στο πρόσωπο στο Apres Mai.

Παρά τα φαινόμενα, αυτό που κάνει την περισσότερη εντύπωση στην ταινία είναι η παντελής απουσία μιας τέτοιας αίσθησης, όχι από άποψη πιστότητας απόδοσης της εποχής, αλλά από τη μεριά της συναισθηματικής εμπλοκής του σκηνοθέτη. Η κάμερα του Ασαγιάς ακολουθεί βαριεστημένα τους πρωταγωνιστές του, παίρνοντας εντυπωσιακά μεγάλες αποστάσεις από αυτούς. Ο ψυχικός κόσμος της ομάδας νεολαίων που παρακολουθούμε χορεύει (φαινομενικά μόνο) επί δύο ώρες σε μία νότα, παρότι οι χαρακτήρες είναι κάθε άλλο παρά μονοδιάστατοι. Το αν αυτό είναι από μόνο του μια δήλωση, μια απαξίωση του ίδιου του Ασαγιάς προς ό,τι προβάλλεται να είναι ο Μάης, ένας ανεμοστρόβιλος συναισθημάτων και επαναστατικού φρονήματος, μια απεικόνιση της μετά τον Μάη ήττας και καθόδου της αριστεράς ή μια σκηνοθετική άποψη ρεαλιστικής απεικόνισης της πραγματικότητας, είναι κάτι που μάλλον κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει. Το σίγουρο είναι ότι η νεοευρωπαϊκή, έως και ντοκιμαντερίστικη φόρμα που έχει επιλέξει για να απεικονίσει έναν ιδεότυπο ανθρώπου που φαινομενικά δεν την επιδέχεται παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, ενώ προσωπικά το βρήκα καλαίσθητο και σίγουρα προτιμότερο της καταβύθισης σε ένα ηρωποιητικό (ή και αφοριστικό) μελόδραμα.

Όσον αφορά στο περιεχόμενο, ο Ασαγιάς δεν διαπράττει, δεν θα μπορούσε να έχει διαπράξει, ένα ολίσθημα στο οποίο έχει υποπέσει ανά καιρούς μια σειρά κινηματογραφικών εγχειρημάτων επισκόπησης των μεγάλων κινημάτων: Αυτό της παρουσίασής τους ως ένα, συμπαγές σύνολο, χωρίς εσωτερικές αντιφάσεις και διαφοροποιήσεις, το οποίο μπορεί να καλυφθεί άκομψα και εύκολα από την υιοθέτηση μιας μεγάλης αφήγησης. Συγκρούσεις πολύ πραγματικές υφίστανται σε κάθε πεδίο: Στο στενά ιδεολογικό, οι πρωταγωνιστές εισπράττουν αλλά και διαμορφώνουν μια διαμάχη σταλινικών, μαοϊκών, ρεφορμιστών αλλά και καταστασιακών, ενώ στο ευρύτερα προσωπικό λαμβάνουν χώρα εξίσου σημαντικές διαλεκτικές διαδικασίες μεταξύ ψυχικών κόσμων και κοσμοαντιλήψεων που γεννά ο τρόπος με τον οποίο το υποκείμενο σχηματίζεται διασχίζοντας το πολιτικό πεδίο. Ο άξονας της ταινίας στον οποίο μπορούμε να παρατηρήσουμε το τελευταίο περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, είναι σίγουρα η πολύ ενδιαφέρουσα ερωτική σχέση μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, ενός ντεμί καταστασιακού ζωγράφου και μιας στρατευμένης κομμουνίστριας, και οι δύο εκ των οποίων βρίσκονται στα δεκαπέντε με δεκαέξι τους χρόνια.

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι η ταινία δεν χρησιμοποιεί τους νεαρούς αυτούς πρωταγωνιστές της σαν περισκόπια υποβρυχίου για να εποπτεύσει γενικότερες και σημαντικότατες πολιτικές ζυμώσεις και εξελίξεις. Δεν υπάρχει σαφής θέση ούτε και θέαση πάνω στο τι δημιούργησε το Μάη, στο γιατί και το πώς απέτυχε (;) να είναι όλα όσα θα μπορούσε. Η ταινία «περιορίζεται» και ζουμάρει πάνω στη ζωή μιας παρέας παιδιών μέχρι το τέλος, δίνοντάς μας μια σειρά διαφορετικών εκδοχών και προσωπικών ιστοριών των νεολαίων που συμμετείχαν στο κίνημα. Δεν βρίσκω το τελευταίο καθόλου απογοητευτικό, αντιθέτως πιστεύω πως δίνει μια ολότελα διαφορετική οπτική του Μάη, αυτή του τι σημαίνει να δέχεται κανείς με κατακλυσμικό τρόπο τη σκληρή επιρροή πραγμάτων τα οποία μπορεί μόνο να ψηλαφίσει. Το τελευταίο υπογραμμίζεται χαρακτηριστικά στη σκηνή μέσα στο αυτοκίνητο, όπου δύο ινστρούχτορες πολέμιοι της μαοϊκής επανάστασης κάνουν κύρηγμα στους δύο πρωταγωνιστές περί αμερικάνικης προβοκάτσιας, μαλώνοντάς τους πατερναλιστικά για την επιλογή των αναγνωσμάτων τους. Οι δε δύο πρωταγωνιστές φαίνονται σαστισμένοι και συγκαταβατικοί ταυτόχρονα, αισθάνονται ότι κάτι σημαντικό έχει λεχθεί, το οποίο όμως είναι ανίκανοι να οικειοποιηθούν και να προσεγγίσουν.

Τελικά, το Apres Mai είναι μια πολύ αξιόλογη προσπάθεια εξιστόρησης ακριβώς του τι σήμαινε για τον σκηνοθέτη του να ενηλικιώνεται κινηματικά μετά το τέλος του Μάη. Δεν είναι μια ιστορική αφήγηση που φιλοδοξεί να αφήσει μια πολιτική παρακαταθήκη, και ίσως ακριβώς γι’ αυτό να καταλήγει να είναι αξιολάτρευτο.

France