Τελευταία φορά που ο ετήσιος διαγωνισμός του TIME απασχόλησε έντονα την κοινή γνώμη, ήταν το 2011. Τη χρονιά της Αραβικής Άνοιξης, του Occupy και των κινημάτων των Πλατειών, σε μία στιγμή που η τύχη συνέπεσε με την αλήθεια, στο εξώφυλλο του περιοδικού βρέθηκε να ποζάρει ως καταλύτης του έτους η συλλογική φιγούρα του «διαδηλωτή» – το πρόσωπό του ήταν καλυμμένο από παλαιστινιακό μαντήλι και τα χαρακτηριστικά του ήταν προσεκτικά επιλεγμένα ώστε να εκφράζουν, όσο το δυνάτον πιο καθολικά, τα εκατομμύρια των προσώπων που έκρυβε αυτή η ανωνυμία. Η φιγούρα του διαδηλωτή στο εξώφυλλο του TIME δεν πρόδιδε ούτε στιγμή φύλο, καταγωγή ή οποιοδήποτε άλλο διευκρινιστικό στοιχείο.

Ο ίδιος διαγωνισμός, το 1938 είχε αναδείξει τον Χίτλερ. Και δικαίως. Απ’ τις αρχές του έτους, το Τρίτο Ράιχ είχε ανασυνταχθεί, βάζοντας σε πλήρη κίνηση της διπλωματικές και οργανωτικές μηχανές που θα κατέληγαν να αποτελέσουν το όχημα για συμβάντα τα οποία ακόμα η ανθρωπότητα αποτιμά ως τις μεγαλύτερες τραγωδίες που έζησε. Στο εξώφυλλο του περιοδικού, το πρόσωπο του Χίτλερ δεν αποκαλύπτεται πουθενά. Αντ’ αυτού, βλέπουμε ένα σχέδιο που δύσκολα ξεχνιέται: ο φύρερ, με την πλάτη στον θεατή, παίζει ένα γιγάντιο εκκλησιαστικό όργανο, οι σωλήνες του οποίου καταλήγουν σ’ έναν τρόχο βασανιστηρίων με γυμνά σώματα να βρίσκονται κρεμασμένα στην περιφέρειά του. Εκατέρωθεν του οργάνου, σημεία της γερμανικής ιστορίας, ιππότες, κληρικοί και παλαιοί αστοί, καμαρώνουν το θέαμα ατάραχοι. Το δε όνομά του δεν ομολογείται πουθενά στο εξώφυλλο· φτάνει η φρικιαστική λεζάντα: «Ο ΑΝΔΡΑΣ ΤΟΥ 1938: Απ’ τον ανίερο οργανίστα, ένας ύμνος μίσους».

Στις δημοσκοπήσεις της χρονιάς που διανύουμε, μέχρι χθες, το προβάδισμα κατείχε η Μάιλι Σάιρους. Ο σάλος που προκάλεσε η πιθανότητα να τιμηθεί μία ποπ σταρ μ’ αυτό το «αξίωμα» ήταν μεγάλος, με αποτέλεσμα η ισορροπία να ανατραπεί και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, η Μάιλι να βρίσκεται ξανά στην τρίτη θέση, με λιγότερες από 24 ώρες να απομένουν. Την πρώτη θέση καταλαμβάνει τώρα ο Αμπντούλ Φατάχ αλ Σίσι, διοικητής των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων, ενώ η δεύτερη ανήκει στον πρωθυπουργό της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν. Η τάξη φαίνεται να αποκαταστάθηκε: ένας στρατιωτικός ή ένας πολιτικός θα είναι το πρόσωπο της χρονιάς, καθώς η παλινόρθωση της Αιγύπτου και η εξέγερση στο Πάρκο Γκεζί ήταν τα συμβάντα με τη μεγαλύτερη δημοσιότητα. Ή έστω τη βολικότερη, καθώς με επιδεικτική ευκολία φάνηκε να ξεχνιούνται ο Έντουαρτ Σνόουντεν και η Τσέλσι Μάνινγκ.

«Ο τίτλος Person of the Year του TIME απονέμεται απ’ τους συντάκτες στο άτομο ή τα άτομα που επηρέασαν περισσότερο τις ειδήσεις και τις ζωές μας, για καλό ή για κακό, και ενσαρκώνουν ό,τι ήταν πιο σημαντικό για την κάθε χρονιά». Τα πρόσωπα που επιλέγονται είναι – ή οφείλουν να είναι – εν πολλοίς σύμβολα. Ο Χίτλερ, μία απ’ τις πιο αποκαρδιωτικά επιτυχημένες επιλογές των συντακτών του TIME, συμβόλιζε εκείνη τη στιγμή το σύνολο της ταραγμένης ηπείρου. Στις αρχές του 1938, η Αυστρία και η Σουδητία είχαν προσαρτηθεί στη Γερμανία, ενώ ο Τσάμπερλαιν, ο Μουσολίνι και ο Νταλαντιέ είχαν βρεθεί ενώπιον του Χίτλερ για να τον παρακολουθήσουν ευλαβικά καθώς ξανασχεδίαζε τον χάρτη της Ευρώπης. Ο Χίτλερ, εκείνη τη χρονιά, αποτελούσε το σύμβολο της συσσώρευσης όλης της υφέρπουσας νοσηρότητας της ευρωπαϊκής ιστορίας που μέσα απ’ το Τρίτο Ράιχ θα άφηνε ένα ανεπούλωτο τραύμα στην ήπειρο.

Ο «διαδηλωτής» του 2011, μία άκρως επιτυχημένη επιλογή, έδεσε κι αυτός απόλυτα με τη χρονιά του. Για μια στιγμή, ο ταυτόχρονος – και στο μέτρο του δυνατού, ομοιόμορφος σαν χορογραφία – ξεσηκωμός στα διάφορα μέρη του κόσμου, φάνηκε να σκιαγραφεί τη μορφή της «Νέας Διεθνούς» που κάποτε έψαχνε ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ντεριντά, χωρίς ο ίδιος να έχει προλάβει να ζήσει να την καμαρώσει στα γεννοφάσκια της. Οι ειδήσεις έρρεαν καθημερινά χωρίς να μπορεί κανείς να προβλέψει την καταγωγή τους, ανακοινώνοντας ότι σε κάθε τοπικότητα συντελείτο μια αλλαγή παραδείγματος. Ο διαδηλωτής ήταν αδιαμφισβήτητα το πρόσωπο της χρονιάς το 2011, καθώς συμβόλιζε ιδανικά μια παγκόσμια μεταβολή στα δεδομένα, με την οικονομική κρίση να συντονίζεται σε όλη την επιφάνεια του πλανήτη, παράγοντας κατά λάθος αυτό το πολυπρόσωπο είδωλο που έθετε ερωτήματα γύρω απ’ τις δεδομένες αξίες και προτεραιότητες.

Φέτος, ο Αμπντούλ Φατάχ αλ Σίσι και ο Ταγίπ Ερντογάν ήταν αυτοί που διαχειρίστηκαν δύο μεγάλα συμβάντα της επικαιρότητας: την καταστολή των Αιγυπτίων και την καταστολή των Τούρκων του Πάρκου Γκεζί· συμβολικά, την καταστολή των ακμαιότερων παιδιών του διαδηλωτή του 2011. Οι πράξεις του στρατιωτικού και του πολιτικού, ωστόσο, δεν μεταμορφώνουν ριζικά το παγκόσμιο τοπίο. Έχουν τον αντίκτυπό τους στα στενά όρια των εθνικών συνόρων. Δεν είναι σύμβολα της παγκόσμιας κατάστασης, οι πράξεις τους δεν αντιπροσωπεύουν το πώς θα καταχωρηθεί στη μελλοντική Ιστορία ο κόσμος του 2013. Φαίνονται σαν παραγέμισμα, με τον προπορευόμενο αλ Σίσι να χρείαζεται αναζήτηση στο Google για να μάθεις ποιος είναι, εφόσον δεν είσαι ρεπόρτερ ή ερευνητής της αιγυπτιακής κατάστασης.

Αν το στιγμιαίο λάθος υπέρ της Μάιλι Σάιρους τελικά αντανακλούσε το αποτέλεσμα, η ευστοχία της απόφασης θα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Το 2013 ήταν η χρονιά που ο διαδηλωτής έχασε τον ειρμό του, έγινε ξανά αποσπασματικός, τοπικός, περιστασιακός. Έχασε τα πρωτεία στις ειδήσεις, αφήνοντας ένα κενό που σύντομα ξαναπαραχώρησε την πολιτική επικαιρότητα στη βαρεμάρα της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Ως βέλτιστη λύση, η κάθε ασήμαντη λεπτομέρεια απ’ τη ζωή του Κάνυε Γουέστ και της Κιμ Καρντάσιαν έγινε ξαφνικά συναρπαστικό θεάμα, καλοδεχούμενη fata morgana στην έρημο του πραγματικού. Και πραγματικά, κανείς δεν θα νοιαζόταν για το τι κάνει ο Κάνυε, αν και εφόσον είχε κάτι άλλο να ασχοληθεί.

Η Μάιλι Σάιρους είναι στην πραγματικότητα το πρόσωπο της χρονιάς. Η ενασχόληση με την εμφάνισή της στα βραβεία του MTV πλάι (και όχι μόνο) στον Ρόμπιν Θικ, με τη φωτογράφιση στο Rolling Stone και τον Τέρρυ Ρίτσαρντσον, με τα χίλια τρικ της για να τραβήξει τον φακό γέμισαν μεγάλο μέρος απ’ τη σιωπή της φετινής χρονιάς. Η πρώην παιδική πριγκήπισα που αυτο-σεξουαλικοποιήθηκε περήφανα, είτε ως αλληγορία, είτε ως συγκεκριμένη έκφανση ενός κοινωνικού φαινομένου, εκβίασε λόγιους και πληβείους, προοδευτικούς και οπισθοδρομικούς να ψελλίσουν τα μάντρα τους για τη σεξουαλικότητα και τον πουριτανισμό, τον ερωτισμό και την αντικειμενοποίηση.

Η Μάιλι ήταν για φέτος το κέντρο του πολιτισμού της ειδησεογραφίας, μόνο που στην τελευταία σοδειά το λειτούργημα αυτό του «κακού αγγελιαφόρου» δεν είχε τίποτα άλλο να προσφέρει παρά ξαναζεσταμένο λάιφσταϊλ, εκεί που μέχρι πρότινος θα περίμενε κανείς υποσχέσεις για ρήξεις και ασυνέχειες. Και μέχρι τις επόμενες επιφυλλίδες, η γλώσσα που δεν σταματά να βγάζει η Μάιλι, θα φαίνεται να απευθύνεται περιπαικτικά στον παραγκωνισμένο διαδηλωτή του 2011. Κι αυτός δεν είναι λόγος μοιρολατρίας και οδυρμών. Όπως γράφουν οι συντάκτες του TIME, «για καλό ή για κακό», θα πρέπει να ζήσουμε μ’ αυτό, περιμένοντας τα επόμενα μαντάτα από μια Ιστορία που δεν παύει να εκπλήσσει, καλώς ή κακώς κάθε φορά.

«Η Αμερική είναι τόσο περίεργη στο τι θεωρεί σωστό και λάθος. Έβλεπα το Breaking Bad τις προάλλες και μαγείρευαν meth. Θα μπορούσα κυριολεκτικά να μαγειρέψω meth χάρη σ’ αυτή τη σειρά. Είναι οδηγός. Και μετά έβαλαν μπιπ πάνω απ’ τη λέξη ‘γαμώ’. Και λέω, αλήθεια; Σκότωσαν έναν τύπο και διέλυσαν το πτώμα του σε οξύ, αλλά δεν επιτρέπεται να πεις ‘γαμώ’; Είναι όπως όταν λογόκριναν το ‘molly’* στα βραβεία του MTV. Κοίτα τι κάνω εδώ πάνω αυτή τη στιγμή, εσένα σε νοιάζει να βάλεις μπιπ στο ‘molly’;»

* Ιδιωματισμός για το MDMA

artluben