Τον χειμώνα του 1566, ο βρετανός εξερευνητής Humphrey Gilbert πίστευε ότι βρισκόταν πολύ κοντά στην ανακάλυψη του αρκτικού θαλάσσιου δρόμου που συνέδεε τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό – της μυθολογικών διαστάσεων υποθετικής οδού που ονομάστηκε Βορειοδυτικό Πέρασμα. Όντας σίγουρος για τον εαυτό του, δεν δίστασε να παρουσιαστεί μπροστά στην Βασίλισσα Ελισσάβετ πλάι στον βασικό του αντίζηλο εξερευνητή, Anthony Jenkinson, ώστε να εκθέσουν τις αντιμαχόμενες προσεγγίσεις τους για την εύρεση του Περάσματος. Υποθέτοντας μεν πως το Πέρασμα οφείλει να υπάρχει, υποστήριξε δε ότι ο πολικός θαλάσσιος κόσμος μεταξύ των δύο ωκεανών κυριεύεται από τον σκοτεινιασμένο αέρα και την αδιάλειπτη ομίχλη που δεν επιτρέπουν στον άνθρωπο την όραση.

[%contentAd%]

Σχεδόν 300 χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 1845 ο ο Sir John Franklin, πρώην κυβερνήτης της σωφρονιστικής αποικίας της Τασμανίας, έβαλε μπρος για να ανακαλύψει εκ νέου το Βορειοδυτικό Πέρασμα για λογαριασμό της Αγγλίας, ενώ στο μεταξύ είχαν αποτύχει πάμπολλες ακόμη απόπειρες. Αυτήν την φορά, τα πλοία του Βρετανικού Ναυτικού HMS Erebus and HMS Terror, με τα ζοφερά τους ονόματα, ξεκινούν μια νέα φιλόδοξη απόπειρα για την εύρεση του Περάσματος – και η αποστολή τελικά χάνεται στην παγωμένη έρημο πολύ σύντομα. Σύμφωνα με την ιστορική καταγραφή, τα δύο πλοία εθεάθησαν για τελευταία φορά από φαλαινοθηρικά που έπλεαν κοντά στις ακτές της Γροιλανδίας στα τέλη του Ιουλίου.

Η μαγευτική δύναμη που άσκησε η εξερεύνηση του Αρκτικού τοπίου και η αναζήτηση του Βορειοδυτικού Περάσματος ήταν μεγάλη. Επρόκειτο, για αιώνες, για ένα απώτατο όριο, για ένα άγριο σύνορο, για την συνεχή εκδίκηση του αχαλίνωτου φυσικού κόσμου έναντι του ορθολογιστικού μοντέρνου πνεύματος. Ήταν μια μυστηριώδης δύναμη αντίστασης στην χαρτογράφηση του κόσμου, και σε συμβολικό επίπεδο μια δύναμη αντίστασης στην χαρτογράφηση του ίδιου του ανθρώπου. Όταν ο David Lynch ξεκίνησε να δουλεύει την ιδέα για την τηλεοπτική σειρά Twin Peaks, είχε επιλέξει σαν αρχικό τίτλο της το Northwest Passage – το Βορειοδυτικό Πέρασμα – και σαν τόπο της δράσης την βορειοδυτική πολιτεία της Washington. Κι όταν τελικά προβλήθηκε τον Απρίλιο του 1990, το Βορειοδυτικό Πέρασμα απουσίαζε ολότελα ως ρητή αναφορά από το Twin Peaks – επιζώντας απλώς ως άτυπος τίτλος του πρώτου επεισοδίου.

Η ιδέα της εξερεύνησης των παγωμένων άκρων της γης, ρητά ή υπόρρητα, πήρε πολλές φορές κινηματογραφικά τη μορφή της εξερεύνησης του παγωμένου και ομιχλώδους γεωγραφικού χώρου της ανθρώπινης ψυχής – ή του τσακίσματός της ανάμεσα σε ωκεανούς και ηπείρους. Από τις κλασικές αναπαραστάσεις καταδικασμένης πολικής εξερεύνησης, όπως το βουβό The Great White Silence του 1924 και το Scott of the Antarctic του 1948, μέχρι την τηλεοπτική σειρά Shackleton με τον Κένεθ Μπράνα, η σύγκρουση μεταξύ του κατακτητικού πνεύματος και των ανθρώπινων ορίων βρίσκεται στο προσκήνιο. Παράλληλα, τα παγωμένα δράματα επιβίωσης στην πολική έρημο, όπως το πρωτοποριακό βουβό docudrama Nanook of the North του 1924 και μετέπειτα αριστουργήματα σαν τα Savage Innocents του Nicholas Ray και The Thing του John Carpenter (ή το υπέροχο ντοκιμαντέρ Encounters at the End of the World του Werner Herzog), καταφέρνουν να σχετικοποιήσουν κινηματογραφικά με τρομερά αποτελεσματικό τρόπο τις βεβαιότητες για το τι σημαίνει πολιτισμός και τι σημαίνει αγριότητα.

Κάπως έτσι, λοιπόν, το The Terror του τηλεοπτικού δικτύου AMC που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες βδομάδες επιχειρεί να σηκώσει το ιστορικό, κινηματογραφικό και μυθολογικό βάρος του αρκτικού τρόμου και της αναζήτησης του Βορειοδυτικού Περάσματος. Όντας βασισμένο στο ομώνυμο ιστορικό μυθιστόρημα-best seller του Dan Simmons από το 2007 (κι έχοντας στην παραγωγή έναν Ridley Scott που γνωρίζει καλά τι σημαίνει ασφυκτική ατμόσφαιρα τρόμου από το Alien), το The Terror αφηγείται την ιστορία του πληρώματος των δύο πλοίων της αποστολής, καθώς αυτοί έρχονται αντιμέτωποι με την παγωμένη έρημο, τους αυτόχθονες κατοίκους του αρκτικού τοπίου, την μυθική απειλή ενός μυστηριώδους τέρατος και, εν τέλει, την κατάρρευση των κοινωνικών συμβάσεων του 19ου αιώνα και του ίδιου του αναδυόμενου μοντέρνου κόσμου.

[%contentAd2%]

Καθώς πρόκειται για μια ακριβή τηλεοπτική παραγωγή με πρεστίζ ενδεικτικό της σύγχρονης χρυσής εποχής της τηλεόρασης, το επίπεδο της σειράς είναι εξαιρετικά υψηλό όσον αφορά την φωτογραφία, τα σκηνικά, τα οπτικά εφέ, τους διαλόγους, τις ερμηνείες – όπως αρμόζει δηλαδή σήμερα στην παραγωγή ενός φιλόδοξου δράματος εποχής από ένα μεγάλο τηλεοπτικό δίκτυο. Η επιτυχία του The Terror, όμως, δεν εντοπίζεται στενά στο γεγονός ότι είναι επαρκώς καλοφτιαγμένο, καλοστημένο, καλοκουρδισμένο. Οι δημιουργοί της σειράς, David Kajganich και Soo Hugh, αναπτύσσουν το The Terror σε βάθος 10 επεισοδίων με χαρακτηριστική υπομονή και εξαιρετικό ρυθμό ξεδιπλώματος της ιστορίας. Ενώ ο υπερφυσικός τρόμος ραντίζει ολόκληρο το The Terror και γίνεται όλο και πιο απειλητικός καθώς προχωρούν τα επεισόδια, η καρδιά της σειράς αναπνέει στο πως η πανταχού παρούσα απειλή της Αρκτικής αλλάζει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και αποσταθεροποιεί τον κόσμο τους, τις βεβαιότητές τους για το τι σημαίνει ανθρώπινη επαφή, αντοχή, αξιοπρέπεια.

Για την ακρίβεια, βλέπουμε την εξουσία του νεότερου κόσμου (ενσαρκωμένη στους άνδρες της εποχής) να θρυμματίζεται στην παγωμένη άκρη της γης ακριβώς την ίδια στιγμή που στην «πολιτισμένη Δύση» του 19ου αιώνα εγκαθιδρύεται πλήρως η ορθολογική (καπιταλιστική, αποικιοκρατική, επιστημονική) κυριαρχία της. Μέσα στο πλήθος δυναμικών που αναπτύσσονται μεταξύ του πληρώματος του πλοίου, βλέπουμε να ξεπροβάλλουν οι αντιφάσεις του σύγχρονου κόσμου – η αλλοτρίωση, η εκμετάλλευση, η ανισότητα. Μέσα στην σχέση μεταξύ των Βρετανών αποικιοκρατών και των αυτοχθόνων πληθυσμών βλέπουμε όλο το φάσμα που ξεκινάει από την σκληρή επιβολή ή την πολιτισμική υπεροχή και φτάνει μέχρι την αφ’ υψηλού συγκατάβαση. Μέσα στην σύγκρουση της μοντέρνας ανθρωπότητας με τον μεταφυσικό τρόμο της άγνωστης απειλής, βλέπουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ορθολογική πρόσληψη του κόσμου όταν έρχεται αντιμέτωπη με οριακές καταστάσεις που δοκιμάζουν σκληρά κάθε έννοια κοινωνικής οργάνωσης και θέτουν εκ των πραγμάτων σε αμφισβήτηση τι είναι τρελό και τι λογικό.

Μην νομίζετε βέβαια, διαβάζοντας όλα τα παραπάνω, πως πρόκειται για μια σειρά που δίνει ρητά προτεραιότητα στο φιλοσοφικό ή πολιτικό περιεχόμενο. Όχι – κι αυτή ακριβώς είναι η γοητεία του The Terror. Ότι, δηλαδή, αποτελεί ένα καθαρόαιμο θρίλερ με υποβλητική ατμόσφαιρα και με την βία έτοιμη να εκραγεί ανά πάσα στιγμή. Παράλληλα, όμως, καταφέρνει να λειτουργήσει ταυτόχρονα σαν ελεύθερη μετάφραση ενός ιστορικού ντοκουμέντου που επιχειρεί να μετατρέψει την δυστυχία και την απόγνωση μιας αποτυχημένης εξερεύνησης σε έναν υπερφυσικό εφιάλτη όπου ο δυτικός πολιτισμός καταρρέει μπροστά στο αλαζονικό ύψος της φιλοδοξίας του. Εν τέλει, αν το The Terror έχει κάποια βασική αδυναμία, αυτή είναι ακριβώς το ότι τοποθετεί την δύναμη των αφηρημένων ιδεών πιο ψηλά απ’ την συναισθηματική ένταση κατά το χτίσιμο της αφήγησης του – σε βαθμό που οι χαρακτήρες μοιάζουν περισσότερο με αιώνια αρχέτυπα παρά με αληθινά σάρκινους ανθρώπους. Ακόμα κι έτσι όμως, ήταν μια σειρά που δεν περιμέναμε και μας εντυπωσίασε. Μια σειρά που ήρθε από το πουθενά με σκοπό να εξερευνήσει το πουθενά.

amc