Στο υποψήφιο για πέντε Όσκαρ Zero Dark Thirty της Κάθριν Μπίγκελοου, σκηνοθέτιδας του επίσης πολεμικού και πολυνικούς Hurt Locker (2008), παρακολουθούμε το δεκαετές ανθρωποκυνηγητό που διεξήγαγε ο ειδικός κλάδος της CIA με στόχο τον Οσάμα Μπιν Λάντεν. Από τη διατύπωση και μόνο του θεματικού άξονα της ταινίας δημιουργείται μια πολύ συγκεκριμένη αναπαράσταση του τι πρέπει να ετοιμάζεται να παρακολουθήσει κανείς: Μια προπαγανδιστική ταινία-ύμνο της επέλασης της αμερικάνικης πολεμικής μηχανής, αντάξιο θεαματικό επιστέγασμα της δολοφονίας που έκλεισε την υπόθεση της τρομοκρατικής επίθεση του αιώνα. Μια ταινία βγαλμένη κατευθείαν μέσα από το πεντάγωνο, που να ενσωματώνει στην κορύφωσή τους όλα τα κινηματογραφικά εφευρήματα που τέθηκαν στη διάθεση του αμερικάνικου εθνικισμού και παρήλασαν στη μεγάλη οθόνη την τελευταία τριακονταετία.

Η Μπίγκελοου, ήδη από την προηγούμενή της ταινία, έχει δείξει πως γνωρίζει να αποφεύγει ταινίες-καρικατούρες σαν αυτή που φανταστήκαμε παραπάνω. Φτιαγμένο ακριβώς για να σαρώσει εκ νέου τα Όσκαρ, το Zero Dark Thirty αποφασίζει από την αρχή να αφήσει στην άκρη την υιοθεσία μιας κραυγαλέα εθνικιστικής αφήγησης. Πετυχαίνει, ακριβώς όσο πετυχαίνει και να την εισάγει απ’ το παράθυρο, μέσα από την αυταπάτη μιας αντικειμενικής στάσης απέναντι στα γεγονότα. Παρόλο που η πλημμυρίδα σημαιών και οι ζητωκραυγές πανταχόθεν προς οτιδήποτε αμερικάνικο απουσιάζουν, παρά το ότι καταμαρτυράται η ύπαρξη φρικτών βασανιστηρίων στις αμερικάνικες στρατιωτικές φυλακές, σε πλάνα μάλιστα που υπογραμμίζουν και τη σχετική υποκρισία της πολιτικής ηγεσίας των ΗΠΑ ως προς το παραπάνω, στο περιεχόμενό της η εκπεφρασμένη τάξη πραγμάτων παραμένει αναλλοίωτη.

Ολόκληρος ο αραβικός κόσμος συμπτύσσεται σε δυτικά στερεότυπα, σιωπηλά και αποτελεσματικότατα στο να δικαιώσουν τον «πόλεμο των πολιτισμών», προβάλλοντας την παρέμβαση της δύσης στη Μέση Ανατολή ως κάτι εν γένει επιβεβλημένο. Κι αν η σωρεία αιμοσταγών, σκοταδιστών βάρβαρων τρομοκρατών, ο υποτιθέμενος (και μόνος προβαλλόμενος) ρατσισμός κατά των λευκών στον αραβικό κόσμο δεν φτάνουν, τότε σίγουρα μια συγκεκριμένη σεκάνς θα ολοκληρώσει το σύνολο: Η πρωταγωνίστρια, επιστρέφοντας στο σπίτι της από τους δρόμους της Ισλαμαμπάντ, με καλυμμένο ολόκληρο το σώμα της, απελευθερώνεται επιτέλους από τα δεσμά του ισλαμικού σοβινισμού, πετώντας από πάνω της με λεπτή περιφρόνηση την αμφίεσή της. Στη συνέχεια βρίσκει τη λύτρωση της ελευθερίας που συμπυκνώνεται σε ένα κουτάκι αναψυκτικό και μαρσμάλοου. Η κάμερα ζουμάρει στις ακτίνες χειραφέτησης των μαύρων all-star που θρασύτατα έπνιγε μέχρι εκείνη τη στιγμή η μαντίλα. Φυσικά, ούτε λέξη για τον δυτικό σεξισμό με τον οποίο η συγκεκριμένη γυναίκα, δουλεύοντας σε ένα αυστηρά αντρικό περιβάλλον, θα ερχόταν αντιμέτωπη.

Προσπερνώντας όμως τον συνεχόμενο υφέρποντα οριενταλισμό, στο πιο στενά κινηματογραφικό σκέλος η ταινία δεν ξοδεύεται σε φλύαρες σκηνές δράσης και περιττών εκρήξεων, μη προσφέροντας όμως κάτι ουσιαστικό στη θέση του κενού αυτής της επιλογής. Αν και διατηρώ ζωηρές αμφιβολίες για το αν οποιαδήποτε σοβαρή και ολοκληρωμένη παρουσίαση του ζητήματος θα μπορούσε να είχε προκύψει μέσα από το χόλιγουντ του εικοστού πρώτου αιώνα, το σενάριο θα μπορούσε σίγουρα να είναι λιγότερο άνευρο και περισσότερο πειστικό. Οι ερμηνείες κρίνονται επιεικώς διεκπεραιωτικές με ελάχιστα καλύτερη αυτή της πρωταγωνίστριας ενώ ο ρυθμός θυμίζει καρδιογράφημα πεθαμένου. Από σκηνοθετικής πλευράς, η μόνη αξιόλογη σκηνή, χωρίς παράλληλα να εισάγει κάτι πρωτότυπο, είναι αυτή της τελικής αποστολής-δολοφονίας του Οσάμα Μπιν Λάντεν, ακολουθώντας δυόμιση ώρες ενδαφέροντος συγκρίσιμου με αυτό της παρακολούθησης των τερμάτων του Άγιαξ Ταύρου της σαιζόν 2010-2011.

Συνοψίζοντας, το Zero Dark Thirty είναι μια ταινία που σίγουρα θα κερδίσει τουλάχιστον δύο Όσκαρ και που συνοψίζει ακριβώς την ουσία τους. Περιστρέφεται γύρω από ένα από τα κεντρικότερα ζητήματα του αιώνα, υιοθετεί με προπαγανδιστική αρτιότητα τη δυτική οπτική αναφορικά με αυτό και δεν ξεπερνά ούτε κατ’ υποψία την αφόρητη μετριότητα. Στην καλύτερη περίπτωση αδιάφορη.

9/11