Αν μεγαλώσατε ως παιδιά (κυρίως αγοράκια για να είμαστε ειλικρινείς αλλά όχι μόνο φυσικά) μέσα στα 90s, τότε είναι σχεδόν αδύνατον η παιδική σας ηλικία να μην στιγματίστηκε κατά κάποιον τρόπο από τον Michael Jordan και τους Chicago Bulls. Δεν είναι μόνο ότι το Ευρωμπάσκετ της Ελλάδας το ’87 δημιούργησε μια μεγάλη μπασκετική γενιά που έδινε όρκους πίστης στην πορτοκαλί μπάλα. Δεν είναι μόνο ότι το NBA των 90s ήταν πλέον ένα μεγαλειώδες, βιομηχανικό, pop υπερθέαμα – αληθινό ορόσημο της μαζικής κουλτούρας. Δεν είναι μόνο τα παιχνίδια μπάσκετ που παίζαμε μανιωδώς στα ηλεκτρονικά ή στις κονσόλες. Δεν είναι μόνο το Space Jam που μας μεγάλωσε. Δεν είναι μόνο οι Dream Team που είδαμε στην Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης και της Ατλάντα. Είναι ότι ο Jordan κι οι Bulls ήταν μεγαλύτεροι απ’ την ζωή, φτιαγμένοι απ’ το υλικό που φτιάχνονται οι μύθοι. Όλα αυτά, φυσικά, δεν τα λέμε τυχαία. Τα λέμε γιατί εδώ και λίγες μέρες έχει κυκλοφορήσει στις οθόνες μας το The Last Dance, δηλαδή η υπερ-παραγωγή σειρά ντοκιμαντέρ του ESPN που καταπιάνεται με την πορεία του Jordan στο NBA και την εκτόξευση των Bulls στον απάτητη κορυφή του αθλήματος. Η έμφαση, βέβαια, αναμένεται να δοθεί στην τελευταία σεζόν του Jordan στην ομάδα, δηλαδή το 1997-1998. Ξανά, όσοι ήμασταν παιδάκια τότε θυμόμαστε πεντακάθαρα τι σήμαινε η επιστροφή του Jordan από το μπέιζμπολ στο μπάσκετ το ’95: μια μυθική τριετία με τρία συνεχόμενα πρωταθλήματα χωρίς αντίπαλο. Κι αντίστοιχα θυμόμαστε το αθλητικό πένθος του 1999 όταν His Airness ανακοίνωσε για δεύτερη φορά μέσα σε λίγα χρόνια την αποχώρησή του από τα παρκέ. Ακόμα κι όσοι είχαμε μια αιώνια συμπλεγματική αντιπάθεια για τα απόλυτα φαβορί (όπως η ποδοσφαιρική Βραζιλία τότε για παράδειγμα), είναι αδύνατον να ξεχάσουμε τον Jordan και τους Bulls του ’90. Είχαν χαραχτεί πάνω μας, τους κουβαλάμε ακόμα, τέλος. Με αφορμή το The Last Dance, λοιπόν, καθίσαμε και σκεφτήκαμε ποιες άλλες φορές εντυπωσιαστήκαμε από ένα αθλητικό ντοκιμαντέρ, είτε κινηματογραφικό είτε τηλεοπτικό. Υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες κι εντυπωσιακές αθλητικές ιστορίες, αλλά δεν έχουν όλες κινηματογραφικό ενδιαφέρον. Κάποια πράγματα έχουν μεγάλη εγκυκλοπαιδική σημασία, όπως για παράδειγμα το κλασικό Kicking and Screaming που αφηγείται την ιστορία του αγγλικού ποδοσφαίρου. Κάποια άλλα πράγματα έχουν αποτελέσει σύγχρονα αθλητικά blockbusters, συλλέγοντας αβέρτα εισιτήρια και βραβεία, όπως το Free Solo ή το Touching the Void. Και κάποια άλλα, τέλος, αποτελούν μεγαλειώδες εμπειρίες binge-watching που ξεπερνούν κατά πολύ το αθλητικό τους περιεχόμενο, όπως το υπερ-πετυχημένο και υπερ-βραβευμένο O.J.: Made in America. Αφήνοντας όλα αυτά στην άκρη, για να μην μακρηγορούμε, επιλέξαμε τα 10+1 αθλητικά ντοκιμαντέρ που μας έχουν γοητεύσει περισσότερο για τις κινηματογραφικές ή ιστοριογραφικές τους χάρες και σας τα παρουσιάζουμε εδώ ώστε να τα αξιοποιήσετε σε περίπτωση που το The Last Dance σας έχει ανοίξει την όρεξη. Απολαύστε υπεύθυνα, από τον καναπέ πάντα. Herakles (1962) Ναι, προφανώς θα ξεκινήσουμε από το πιο αλλόκοτο, γιατί μπορεί να μιλάμε για αθλητισμό αλλά αυτό δε σημαίνει ότι σταματήσαμε να είμαστε εμείς. Εδώ έχουμε την πρώτη ταινία του Werner Herzog, 20 χρονών τότε, η οποία αφηγείται του 12 άθλους του Ηρακλή μέσα από σκηνές μποντιμπιλντεράδων να γυμνάζονται με jazz μουσική. Επειδή Herzog είσαι αφού. Αν τυχόν όμως ψάχνετε μια πιο σοβαρή ταινία για bodybuilding (…), τσεκάρετε το κλασικό Pumping Iron με τον Arnold Schwarzenegger. The Endless Summer (1965) Έχουμε ξαναμιλήσει για surf σε αυτό το site, περιέργως, με αφορμή την σειράρα Lodge 49. Ε, εδώ έχουμε την κατεξοχήν ταινία της surf και beach party νεανικής κουλτούρας των 60s, με υπερ-δροσερό surf rock soundtrack φυσικά, σε περίπτωση που είχατε καμία αμφιβολία. Tokyo Olympiad (1965) Αφιερωμένο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο από το 1964, αυτό το κλασικό φιλμ του Kon Ichikawa (σκηνοθέτη του σπουδαίου αντι-πολεμικού The Burmese Harp) είναι μια ταινία ορόσημο για το αθλητικό ντοκιμαντέρ και τον κινηματογράφο τεκμηρίωσης γενικά. Παρεμπιπτόντως, μην δείτε την αντίστοιχη ταινία της Leni Riefenstahl για την Ολυμπιάδα του Βερολίνου το ’36 γιατί ήταν ναζί και γαμιέται. A Sunday in Hell (1976) Υπάρχουν κάποιες ταινίες που αποτελούν τεκμήρια καλτίλας από μια εποχή που ο αθλητισμός ήταν ακόμα ένα αρκετά διαφορετικό πράγμα. Για παράδειγμα, εδώ έχουμε ένα ποδηλατικό ντοκιμαντέρ που μοιάζει με αυθεντική ταινία τρόμου. Κι αν θέλετε περισσότερα δίκυκλα και Κυριακές, τσεκάρετε το μοτοσικλετιστικό On Any Sunday για αμερικάνικα 70s. Hoop Dreams (1994) https://www.youtube.com/watch?v=veavpd2f4ug Αν λέγαμε ότι το Hoop Dreams είναι το Citizen Kane των αθλητικών ντοκιμαντέρ, δεν θα ήμασταν καθόλου υπερβολικοί. Μπορεί να ήμασταν γραφικοί, αλλά σίγουρα όχι υπερβολικοί. Πραγματικά, αν δεν το έχετε δει, τότε διορθώστε άμεσα αυτό το σφάλμα. Βλέπεται ωραία σε συνδυασμό με το επίσης μπασκετικό He Got Game του Spike Lee. When We Were Kings (1996) Απ’ όλες τις ταινίες για τον Muhammad Ali, αυτή είναι η κλασσικότερη – και δικαίως φυσικά. Έχουμε Rumble in the Jungle κι έχουμε μια από τις καλύτερες στιγμές του πυγμαχικού σινεμά. Αν θέλετε περισσότερο (και πολιτικότερο) Ali, τσεκάρετε και το The Trials of Muhammad Ali για το οποίο σας λέγαμε τις προάλλες. Murderball (2005) Wheelchair rugby. Αυτό ακριβώς. Απλά δείτε το. Fire in Babylon (2010) https://www.youtube.com/watch?v=sYoLFTZZSto Υπέροχο ντοκιμαντέρ για το κρίκετ στην Καραϊβική κατά τα 70s, με όλες τις κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις του φυσικά. Και βέβαια, σε περίπτωση που αμφέβαλε κανείς, με τίγκα γαμάτο ολντσκουλάδικο reggae/dub/ska soundtrack. Once Brothers (2010) Η ιστορική μπασκετική φιλία του Σέρβου Vlade Divac και του Κροάτη Drazen Petrovic κι η διάλυσή της κατά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας το 1991. Φοβερή ταινία, ετοιμαστείτε για συγκινήσεις που δεν περιμένατε καθόλου από κάτι τέτοιο. Senna (2010) Ένας από τους σημαντικότερους ντοκιμαντερίστες της εποχής μας, ο Asif Kapadia, φτιάχνει μια ποιητική ταινία για τη ζωή και τον θάνατο του Ayrton Senna. Και πέρσι το επανέλαβε για τον Diego Maradona. Μεγάλος. Bonus: Βασίλης Χατζηπαναγής, ο Μάγος της Μπάλας Ξεκινήσαμε αυτήν την λίστα με Ηρακλή. Και την κλείνουμε με Ηρακλή. Γιατί έτσι πρέπει. Δεν σας νοιάζει καθόλου, αλλά έτσι μεγάλωσα – κι έχω δει αυτήν την καλτ βιντεοκασέτα για τον Βασίλη Χατζηπαναγή πραγματικά αμέτρητες φορές ως παιδάκι. Δείτε το κι εσείς. Θα σας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Ίσως σας κάνει και γριές. Δηλαδή το ίδιο πράγμα.
