Υπάρχει μια γενική ομολογία που λέει ότι η αμερικάνικη τηλεόραση περνάει μια χρυσή εποχή εδώ και περίπου δύο δεκαετίες. Πράγματι, η τεράστια δημιουργική άνθιση του HBO εκεί γύρω στα τέλη του ’90 και τις αρχές του ’00 έθεσε τις βάσεις για ένα νέο τηλεοπτικό τοπίο. Οι αμερικάνικες σειρές γίνονταν όλο και πιο φιλόδοξες, ακριβές, σοβαρές, σκοτεινές, δημοφιλείς, σημαντικές. Μέχρι να τελειώσουν τα 00s, η αμερικάνικη tv είχε παράξει σειρές-αριστουργήματα σαν το The Sopranos και το The Wire, καταφέρνοντας παράλληλα να αποτελέσει μαζική παγκόσμια πολιτισμική δύναμη με σειρές-φαινόμενα σαν το Lost και το Breaking Bad. Δεν είναι μόνο ότι όλος ο πλανήτης έμαθε να βλέπει αμερικάνικη τηλεόραση. Είναι επίσης ότι έμαθε να περιμένει το καινούριο, το πρωτοποριακό, το ρηξικέλευθο από την αμερικάνικη τηλεόραση. Μέσα στο πέρασμα αυτών των δύο δεκαετιών, είδαμε όλο και περισσότερη δημιουργική ελευθερία και διάθεση για πειραματισμό, με τη μικρή οθόνη να προσελκύει σταδιακά συντελεστές της μεγάλης αλλά και να αναδεικνύει επίσης μια δική της τάξη τηλεοπτικών δημιουργών. Με άλλα λόγια, μιλάμε για νέους τηλεοπτικούς auteurs με προσωπικό ύφος, διάθεση ρίσκου και εμπιστοσύνη από τα δίκτυα, οι οποίοι σε γενικές γραμμές δείχνουν μια πρόθεση να πειραματιστούν με τα όρια του μέσου προς διάφορες κατευθύνσεις. Πράγματα, δηλαδή, που η βρετανική τηλεόραση τα έκανε σχεδόν από πάντα.

Είναι πολλοί και διάφοροι οι τρόποι που έχει συναντηθεί το βρετανικό και το αμερικάνικο τηλεοπτικό πεδίο μέσα στις δεκαετίες. Παράλληλα, είναι πολλές κι οι δομικές διαφορές ανάμεσά τους. Τόσο από τη μία όσο και από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η άνοδος της τηλεόρασης ως πυλώνας της οικιακής ψυχαγωγίας δημιούργησε έναν νέο κόσμο για τη μαζική κουλτούρα. Από πολλές πλευρές, όμως, η τηλεόραση ήταν διαφορετικό πράγμα στην Αμερική και στη Βρετανία. Χωρίς να μπούμε σε λεπτομερή ανάλυση, ας συνοψίσουμε κάποιες σημαντικές διαφορές που με τη σειρά τους διευκόλυναν πιο γρήγορα τη δημιουργία μιας δημιουργικής τάξης με ιδιαίτερη φωνή και χαρακτήρα εντός της βρετανικής τηλεόρασης σε σύγκριση με την αμερικάνικη. Ενώ στις ΗΠΑ η τηλεοπτική παραγωγή δομήθηκε πάνω στον ελεύθερο ανταγωνισμό, τα νούμερα τηλεθέασης και την αχαλίνωτη διαφήμιση, στη Μεγάλη Βρετανία υπήρχε πάντα ισχυρός δημόσιος/κρατικός έλεγχος, με το BBC κι έπειτα το Channel 4 να είναι οι βασικοί παραγωγοί τηλεοπτικού περιεχομένου. Στην αγγλική τηλεόραση, λοιπόν, η χρηματοδότηση παραδοσιακά δεν ήταν απόλυτα εξαρτημένη από τη διαφήμιση και τα νούμερα όπως στην αμερικάνικη, πράγμα που πάντα οδηγούσε σε μεγαλύτερα ρίσκα και περισσότερη δημιουργική ελευθερία. Την ίδια ώρα, το πολύ χαλαρότερο πλαίσιο για την “ακαταλληλότητα” δημιουργούσε ένα διαφορετικό περιβάλλον ελευθερίας έκφρασης σε σύγκριση με τις ΗΠΑ όπου για δεκαετίες η τηλεόραση ήταν πυλώνας συντηρητισμού και σεμνοτυφίας. Έτσι, ήδη από τα 60s και τα 70s η βρετανική tv γίνεται πηγή πρωτοπορίας, με κλασικά πλέον πράγματα σαν το The Prisoner, τους Monty Python, το I Claudius, το Pennies from Heaven και το Tinker Tailor Soldier Spy μεταξύ άλλων.

Ως προς το ίδιο το περιεχόμενο των σειρών, όλοι ξέρουν όλοι οι βρετανικές σειρές έτειναν πάντα να είναι συντομότερες σε διάρκεια, επιλέγοντας την συνοχή και την έγκαιρη ολοκλήρωση αντί για το τράβηγμα από τα μαλλιά προκειμένου να συνεχίσουν να αποτελούν πηγές κέρδους με το άπλωμα σε πολλές σεζόν με πολλά επεισόδια. Επιπλέον, οι βρετανικές σειρές συνήθως έχουν μικρές συγγραφικές ομάδες σε σύγκριση με τα γιγάντια writing rooms της αμερικάνικης τηλεόρασης όπου συχνά τα επεισόδια έμοιαζαν να προκύπτουν περισσότερο από μια επιτροπή παρά από έναν δημιουργό. Φυσικά, όλα αυτά έχουν οδηγηθεί σε σύγκλιση τις τελευταίες δεκαετίες με την άνοδο της δορυφορικής τηλεόρασης στην Μεγάλη Βρετανία και με την γιγάντωση της επιρροής της αμερικάνικης τηλεόρασης σε όλον τον πλανήτη (πόσο μάλλον στην ταχύτατα κινούμενη εποχή του streaming), αλλά σε πολλά πράγματα μπορούμε να διακρίνουμε μια διαφορετική τηλεοπτική κουλτούρα μεταξύ της αγγλικής και της αμερικάνικης μικρής οθόνης. Έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι βρετανικές σειρές έχουν πιστό και αφοσιωμένο κοινό, το οποίο αναζητά εκεί κάτι που δύσκολα βρίσκει στην απέναντι πλευρά. Παρομοίως, δεν είναι καθόλου τυχαίο που η αμερικάνικη τηλεόραση δανείζεται τόσο συχνά ιδέες και ανθρώπους από τη βρετανική, επιχειρώντας να φτιάχνει αμερικάνικα remakes αγγλικών σειρών την ώρα που η εμπειρία μας μέχρι τώρα από αυτό το πεδίο είναι κυρίως τραυματική. Αυτόν τον καιρό, λοιπόν, η αμερικάνικη τηλεόραση έχει βάλει στο μάτι τον Dennis Kelly.

Αν το όνομα δεν σας λέει κάτι, ας τα βάλουμε κάτω για να δούμε ποιος είναι ο Dennis Kelly, ένας από τους πιο ενδιαφέροντες τηλεοπτικούς δημιουργούς της αγγλικής τηλεόρασης των τελευταίων 20 χρόνων, και γιατί μας ενδιαφέρει εδώ. Παρότι έγινε διάσημος μέσα από την τηλεόραση, οι ρίζες του Kelly βρίσκονται στο βρετανικό θέατρο των αρχών του ’00 που έδινε μια έμφαση στην ειλικρίνεια, την θρασύτητα, την σκληρότητα και τον τσαμπουκά απέναντι τόσο στην θεατρική παράδοση όσο και προς το θεατρικό κοινό. Ταυτόχρονα με την πορεία του σε αυτό το in-yer-face θέατρο, ο Kelly κάνει το πρώτο μεγάλο τηλεοπτικό βήμα το 2006 με το Pulling, το οποίο συνδημιούργησε μαζί με την πρωταγωνίστριά του, Sharon Horgan. Αποσπώντας καλές κριτικές, αγάπη από το κοινό και βραβεία από τα BAFTA, το Pulling ήταν ένα από τα βρετανικά sitcoms που αφενός ακολούθησαν την στροφή προς τις προσωπικές ζωές των ηρώων τους με ρεαλιστικό τρόπο (κάτι που συνέβαινε ήδη μερικά χρόνια πριν με πράγματα σαν το Coupling και το Peep Show) κι αφετέρου έστρεψαν στο βλέμμα τους στους γυναικείους χαρακτήρες, κάτι που ήδη έκανε η Julia Davis στην βρετανική tv δημιουργώντας ένα νήμα που θα έφτανε μέχρι την Phoebe Waller-Bridge. Ήδη από την πρώτη του σειρά, όμως, η κατάρα άρχισε να χτυπάει τον Kelly. To 2008, μετά από δύο αρκετά πετυχημένες σεζόν, το BBC παίρνει την αψυχολόγητη απόφαση να κόψει το Pulling, επιτρέποντάς του βέβαια να ολοκληρώσει την ιστορία του με ένα special διάρκειας μιας ώρας.

Τα επόμενα χρόνια, συνεχίζοντας να δουλεύει ασταμάτητα στο θέατρο με πράγματα εντελώς διαφορετικά όπως η μητροπολιτική βία του Orphans και η παιδική φαντασία της Matilda, ο Kelly κάνει το επόμενό του τηλεοπτικό βήμα με το cult, πλέον, Utopia. Όντας ένα πολύ πιο φιλόδοξο πρότζεκτ, το Utopia φιλοξενήθηκε το 2013 στο Channel 4, το επίσης δημόσιο βρετανικό δίκτυο που πάντα έτεινε να παίρνει μεγαλύτερα τηλεοπτικά ρίσκα σε σχέση με το BBC, αφού λίγο καιρό νωρίτερα είχε ξεκινήσει τα Misfits και Black Mirror. Εδώ, ο Kelly βούτηξε με τα μούτρα στην εποχή του δημιουργώντας μια από τις πιο εκρηκτικές συμπυκνώσεις της πολιτισμικής ατμόσφαιρας των 10s. Σ’ αυτό το συνομωσιολογικό σατιρικό thriller post-truth επιστημονικής φαντασίας συναντιούνται σχεδόν τα πάντα απ’ όσα αποτελούν τον εφιάλτη του 21ου αιώνα: nerd κουλτούρα, online κοινότητες, μαζική παράνοια, φονικές επιδημίες, πολιτική διαφθορά, ατελείωτη βία. Κατά μία έννοια, το Utopia ήταν η τέλεια συμπύκνωση μιας γενιάς pop κουλτούρας που γαλουχήθηκε στο νέο millennium με The Matrix, Fight Club και Lost και πλέον σιγά σιγά 30ριζε μέσα στο σχιζοφρενικό πολιτικό περιβάλλον της τελευταίας δεκαετίας που επρόκειτο να κλείσει με Trump πρόεδρο των ΗΠΑ και covid σε όλον τον πλανήτη.

Με έναν ειρωνικό τρόπο, το Utopia κάηκε επειδή πέταξε πολύ κοντά στον ήλιο. Αυτή η σειρά έπεφτε διάνα μέσα στο πνεύμα της εποχής της, κι όμως κόπηκε το 2014 μετά από δύο σεζόν. Η κατάρα του Kelly συνεχιζόταν, συσσωρεύοντας δύο ακυρωμένες σειρές μέσα σε ελάχιστα χρόνια, παρόλο που και τις δύο φορές κατάφερε να αποτελέσει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες τηλεοπτικές φωνές της γενιάς του. Μ’ αυτήν την έννοια, το πανηγυρικό του comeback φέτος είναι κάτι αληθινά εντυπωσιακό, αλλά θα πάμε και σ’ αυτό. Προηγουμένως, όμως, ας προετοιμάσουμε το έδαφος σχετικά με τις σχέσεις ανάμεσα στην αμερικάνικη και την βρετανική τηλεόραση που υπονοήσαμε παραπάνω. Υπάρχουν εδώ δύο βασικά μοτίβα. Το πρώτο είναι η ανάπτυξη αμερικάνικων remakes. Το αναφέραμε και προηγουμένως. Πρόκειται φυσικά για μια πολύ πονεμένη ιστορία που μας έχει δώσει τέρατα, πολλά εκ των οποίαν ευτυχώς ακυρώθηκαν ήδη από τον πιλότο ή από την πρώτη σεζόν (από το The IT Crowd και το Spaced μέχρι τα προαναφερθέντα Coupling και Pulling). Οι ελάχιστες καλές εξαιρέσεις, σαν το The Office και το Shameless, υπάρχουν απλά για να επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Το δεύτερο μοτίβο είναι η μεταφορά των Βρετανών δημιουργών κατευθείαν στο αμερικάνικο πεδίο ώστε να φτιάξουν εκεί νέες σειρές ή να συνεχίσουν ήδη υπάρχουσες. Το είδαμε για παράδειγμα με τον Armando Iannucci στην μετατροπή του The Thick of It σε Veep, με τον Charlie Brooker που πήγε το Black Mirror στο Netflix ή με τον Jesse Armstrong του Peep Show που έφτιαξε το Succession για το λογαριασμό του HBO. Ε, φέτος το φθινόπωρο ο Dennis Kelly τα κάνει και τα δύο ταυτόχρονα.

Ας τα πιάσουμε με τη σειρά. Σε έναν σπάνιο συγχρονισμό, λοιπόν, ο Kelly βιώνει τις δύο μορφές επικοινωνίας μεταξύ της αμερικάνικης και της βρετανικής τηλεόρασης την ίδια στιγμή. Πρώτον, στις 25 Σεπτεμβρίου κυκλοφόρησε στο Amazon Prime το remake του Utopia με την Gillian Flynn, συγγραφέα και σεναριογράφο των Gone Girl και Sharp Objects, να αναλαμβάνει την μεταφορά και τον ίδιο τον Kelly σε ρόλο παραγωγού. Για την ιστορία, μερικά χρόνια πριν ακουγόταν έντονα η φήμη για μεταφορά δια χειρός David Fincher, αλλά το πρότζεκτ δεν είχε προχωρήσει. Δεύτερον, στις 14 Σεπτεμβρίου ξεκίνησε το The Third Day, η νέα σειρά του Kelly που αποτελεί συμπαραγωγή του αμερικάνικου HBO με το βρετανικό Sky Atlantic. Σε ένα ακόμα φιλόδοξο θρίλερ προσωπικής και συλλογικής παράνοιας, ο Kelly προσπαθεί να συνδυάσει πειραματικά τηλεόραση και θέατρο, την ώρα που έρχεται σε επαφή με την μυστηριακή folk horror ατμόσφαιρα που βρίσκεται σε κινηματογραφική άνθιση τα τελευταία χρόνια. Αν σκοπεύετε να το παρακολουθήσετε, να ξέρετε ότι ολοκληρώνεται την επόμενη βδομάδα με το τελευταίο του επεισόδιο. Μέχρι στιγμής, καμία από τις δύο σειρές δεν κατάφερε να κάνει επιτυχία. Το αμερικάνικο Utopia είναι ένα αναμενόμενα τζούφιο remake που αδυνατεί να συλλάβει την ιδιαίτερη μαγεία του original, καταλήγοντας έτσι να κρατάει μόνο την βία και τον κυνισμό. Παρομοίως, το The Third Day κερδίζει σε ανοίκεια ατμόσφαιρα και καλλιτεχνική φιλοδοξία, αλλά δεν κατάφερε να πείσει ιδιαίτερα το κοινό και την κριτική. Κρίμα, αν μας ρωτάτε, γιατί το πειραματικό θόλωμα των ορίων ανάμεσα σε διαφορετικές τέχνες, όπως το θέατρο κι η τηλεόραση, έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Παρόλα αυτά, η τηλεόραση πρέπει να συνεχίσει να δείχνει εμπιστοσύνη σε ανθρώπους σαν τον Dennis Kelly. Είναι ένας σύγχρονος δημιουργός που συλλαμβάνει όσο ελάχιστοι άλλοι την παρανοϊκή αστάθεια του κόσμου μας. Όπως είπαμε και στην αρχή, το σημερινό τηλεοπτικό περιβάλλον είναι σίγουρα πιο ανοιχτό προς το προσωπικό και ιδιοσυγκρασιακό ύφος, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ο Kelly γλίτωσε από την κατάρα του. Πίσω στο 2018, η Amazon ανακοίνωσε πως σκοπεύει να μεταφέρει στη μικρή οθόνη το Consider Phlebas, την επική διαστημική όπερα του Iain M. Banks, αναθέτοντας στον Kelly να γράψει τη σειρά. Διαβάζοντας εκείνη την είδηση, φανταστήκαμε κάτι αληθινά αλλόκοτο να έρχεται προς τα εδώ. Αυτόν τον Αύγουστο όμως, λίγο πριν την πρεμιέρα του νέου Utopia και του The Third Day, το Consider Phlebas πιστολιάστηκε οριστικά ως πρότζεκτ, χαρίζοντας στον Kelly την πρώτη του προκαταβολική ακύρωση σειράς. Είναι καταραμένος. Γι’ αυτό τον αγαπάμε.