Δεν γίνεται να μην αγαπάς την ιταλική μαφία. Όλοι αγαπάνε την ιταλική μαφία. Και πώς να μην την αγαπάς; Τόσα μας έχει προσφέρει. Εννοούμε στο σινεμά, βέβαια. Όσοι έχουν προσωπικές εμπειρίες επαφής με τους ευαγείς οργανισμούς του οργανωμένου εγκλήματος ενδέχεται να έχουν διαφορετική άποψη. Στο σινεμά, πάντως, το πράγμα έχει πάει γενικά καλά κι οι αναπαραστάσεις της ιταλικής μαφίας μας έχουν προσφέρει κινηματογραφικά αριστουργήματα κι επικές αφηγήσεις, από το The Godfather του Coppola και το Mean Streets του Scorsese μέχρι το King of New York του Ferrara και το Once Upon a Time in America του Leone. Και βέβαια, την τελευταία δεκαετία έχουμε δει μια αναγέννηση του είδους από ιταλικά χέρια στο σινεμά και την τηλεόραση. Για να παραθέσουμε και τον ποιητή: Ιταλικές σειρές και μια πίτσα στα δύο. Βρισκόμαστε στη Βενετία, λοιπόν, όπου σήμερα είδαμε αποκλειστικά τα δύο πρώτα επεισόδια της νέας ιταλικής σειράς ZeroZeroZero που εγγυημένα θα αποτελέσει το επόμενο μαφιοζοκόλλημα. Πριν μιλήσουμε για τη σειρά, όμως, επιτρέψτε μας να κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν.

Πάντα συνάρπαζε το οργανωμένο έγκλημα ιταλικής καταγωγής, πρωτίστως στο Hollywood. Ήταν αυτός ο συνδυασμός, αυτό το σύμπλεγμα μαύρης οικονομίας και πολιτικής εξουσίας, ταπεινής καταγωγής και μετανάστευσης στο νέο κόσμο, αυστηρού κώδικα τιμής και δολοφονικού αμοραλισμού. Και στα 70s, όταν σκηνοθέτες σαν τους προαναφερθέντες έγιναν περιζήτητοι στα μεγάλα στούντιο (εν μέρει αποτελώντας τμήμα του New Hollywood κύματος), βρήκαν την ευκαιρία να συνδυάσουν αυτήν την μαφιοζο-εμμονή της λαϊκής κουλτούρας με την δική τους, πιο προσωπική εξερεύνηση της ιταλο-αμερικάνικης ταυτότητας και του τόπου καταγωγής τους. Κι από τότε μέχρι και τα 90s, το είδος συνέχιζε να μας δίνει εκπληκτικά πράγματα σαν το Goodfellas, το Carlito’s Way, το Donnie Brasco και φυσικά το The Sopranos.

Τι συμβαίνει όμως με την ίδια την Ιταλία, τον θεωρητικά φυσικό χώρο του είδους; Εκεί τα πράγματα ιστορικά είναι κάπως πιο περίπλοκα. Μπορεί μεταπολεμικά ένα σημαντικό μέρος του ιταλικό νεορεαλισμού να καταπιάστηκε με τις αναπαραστάσεις του εγκλήματος, αλλά το έκανε με έναν τρόπο σαφώς πολιτικά προσανατολισμένο, κοιτώντας τις κοινωνικές πηγές της παραβατικότητας κι όχι τόσο την οργανωμένη πλευρά της. Ακόμα κι όταν είχαμε ταινίες που ασχολούνταν ευθέως με την σισιλιάνικη μαφία, όπως το Salvatore Giuliano του Rosi ή το Mafioso του Lattuada, πάλι η ματιά ήταν πρωτίστως πολιτική. Ουσιαστικά, η άνθιση της ιταλικής μαφιοζοταινίας έρχεται στα 70s, όντας σαφώς επηρεασμένη από το ίδιο το Hollywood και τις γκανγκστερικές ή αστυνομικές αναπαραστάσεις του, καταλήγοντας στο λαοφιλές είδος των Poliziotteschi, των Italo-crime ταινιών της περιόδου.

Κατά την τελευταία δεκαετία, το είδος έχει γνωρίσει μια νέα μεγάλη άνθιση, βρισκόμενο κάπου ανάμεσα στις δύο ιταλικές παραδόσεις που μόλις περιγράψαμε. Από τη μία, έχει μια έντονη ατμόσφαιρα σκληρού ρεαλισμού και κοινωνικής κριτικής. Από την άλλη, παραμένει σαφώς διαμεσολαβημένο από την αμερικάνικη χολιγουντιανή ή τηλεοπτική κουλτούρα, εστιάζοντας στην σαγηνευτική σκληράδα και το coolness της μαφίας. Παράλληλα, αυτή η αναγέννηση που ξεκινάει στα 00s έρχεται και σε μια εποχή που εν γένει στην δυτικό κόσμο αναβαθμίζονται τα ζητήματα που αφορούν τον «πόλεμο» κατά της τρομοκρατίας, των ναρκωτικών, της πολιτικής διαφθοράς, του οργανωμένου εγκλήματος. Γενικά, οι συνθήκες ήταν ώριμες και με το παραπάνω.

Ως γνωστόν, το μεγάλο μπαμ γίνεται το 2006 που ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Roberto Saviano εκδίδει το Gomorrah, το συναρπαστικό best-seller ερευνητικής δημοσιογραφίας που χαρτογραφεί την μαφία της Καμόρα στη Νάπολη. Καθώς το βιβλίο αναθέρμανε το δημόσιο και πολιτισμικό ενδιαφέρον για την ιταλική μαφία, μόλις δύο χρόνια, το 2008, μετά είχαμε το εξής σκηνικό. Πρώτον, ο Matteo Garrone μετατρέπει το Gomorrah σε ταινία, γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία και λαμβάνοντας ενθουσιώδη υποδοχή. Παράλληλα, ο Paolo Sorrentino γυρίζει το Il Divo, μια  επίσης μεγάλη επιτυχία για την ζωή του Ιταλού πρωθυπουργού που συνδέθηκε όσο κανένας άλλος με την μαφία, του Giulio Andreotti. Τρίτον, την ίδια χρονιά ο Stefano Sollima σκηνοθετεί το Romanzo Criminale, την πρώτη σύγχρονη πετυχημένη τηλεοπτική μαφιοζοσειρά, η οποία βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο και ταινία που είχαν προηγηθεί μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα.

Έκτοτε έχουμε δει πολλά. O Saviano κι ο Sollima συνεργάζονται στο τηλεοπτικό Gomorrah, με τον πρώτο να γράφει κι ένα ακόμα σενάριο φέτος για το κινηματογραφικό Piranhas. Ο Sollima γυρίζει στη μεγάλη οθόνη το Suburra, το οποίο έπειτα γίνεται τηλεοπτική σειρά στο Netflix, ενώ στο μεταξύ σκηνοθετεί και το Sicario 2. Ο Garrone επιστρέφει στον κόσμο του εγκλήματος με το περσινό Dogman, ενώ είδαμε στα ελληνικά σινεμά και το Boys Cry των αδερφών D’Innocenzo, συνεργατών του Garrone. Όπως και το αντίστοιχο είδος του λατινοαμερικάνικου ναρκω-ρεαλισμού περνάει στιγμές δόξας και διασημότητας στο σινεμά και την τηλεόραση, έτσι και το ιταλικό (κι όχι ιταλο-αμερικάνικο) οργανωμένο έγκλημα δεν ήταν μάλλον ποτέ περισσότερο στα πάνω του όσο κατά την τελευταία δεκαετία. Επόμενη στάση, λοιπόν, το ZeroZeroZero, η επόμενη πολυαναμενόμενη συνεργασία του Saviano και του Sollima, την ώρα που το τηλεοπτικό Gomorrah που συνδημιούργησαν παίζεται ακόμα στη μικρή οθόνη.

Θεωρητικά, τα δύο αυτά ονόματα να μιλάνε από μόνα τους. Στα χαρτιά, το ZeroZeroZero είναι μια διεθνής ιταλόφωνη, ισπανόφωνη και αγγλόφωνη συμπαραγωγή παραγωγή του Canal+, του Sky Atlantic και του Amazon, η οποία βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του συγγραφέα από το 2013. Εκεί, παρακολουθούμε μια ιστορία από τον υπέροχο κόσμο του μεγα-εμπορίου ναρκωτικών. Συγκεκριμένα, έχουμε το ταξίδι μιας μεγάλης καραβιάς κοκαΐνης, από τη στιγμή που ένα μαφιοζο-συνδικάτο αποφασίζει να την αγοράσει μέχρι τη στιγμή που αναμένεται να την παραλάβει. Στο μεταξύ, όπως φαντάζεστε, γίνονται πραγματάκια. Η σειρά καταπιάνεται με τους τρόπους διασύνδεσης μαύρης και λευκής οικονομίας, το πώς η ιταλική μαφία μπλέκεται με αμερικάνικες επιχειρήσεις υπεράνω πάσης υποψίας, το πώς όλο αυτό το σύμπλεγμα έρχεται να συναντήσεις την επίσημη πολιτική εξουσία.

Λέγοντας μια ιστορίας μαφίας και κόκας, με το πιστολίδι του και με τα όλα του, το ZeroZeroZero ουσιαστικά μοιάζει πρόθυμο να αποτελέσει μια σειρά για το πώς λειτουργεί ο παγκόσμιος καπιταλισμός, κι ιδιαίτερα η μαύρη πλευρά του. Μ’ αυτήν την έννοια, απ’ όσες ιταλικές μαφιοζοσειρές έχουμε δει, αυτή μοιάζει περισσότερο απ’ όλες με το The Wire του David Simon, του ανθρώπου που έδειξε πώς γίνεται σωστά αυτό το πράγμα. Όντας ταυτόχρονα μια ακριβή και κυριλέ παραγωγή, στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντούμε επίσης τον πάντα αξιόλογο Gabriel Byrne (που έχει κι ένα σπουδαίο γκανγκστερικό παρελθόν από το Miller’s Crossing των αδερφών Coen) και την Andrea Riseborough που πέρσι θαυμάσαμε στο εκπληκτικό Mandy. Λίγες μέρες πριν την παγκόσμια πρεμιέρα της σειράς στο Φεστιβάλ Βενετίας, κυκλοφόρησε και το πρώτο teaser trailer του ZeroZeroZero. Μέχρι το 2020 που καταφτάνει κι η σειρά, λίγη υπομονή – όλα δείχνουν πως θα ανταμειφθεί πλουσιοπάροχα.