Quantcast
POLITIX

Όταν ο Palpatine της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, ήταν η όχι χειρότερη επιλογή της χώρας

Υπήρξε μια εποχή που η ελπίδα του κόσμου της Τουρκίας για αλλαγή έπεσε πάνω στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν


Κώστας Αρβανίτης · 20 Απριλίου 2018

Aν η μνήμη κάποιου ξεκινά κάπου το 2014, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ένας τύπος που έχει μπουζουριάσει τη μισή χώρα, έχει εισβάλλει σε δυο γειτονικές και έχει κάτι περίεργα κονέ με τους γνωστούς μοχθηρούς γενειοφόρους τζιχαντιστές του ISIS. Ο πρόεδρος της γειτονικής μας χώρας, ο οποίος χτες προκήρυξε βουλευτικές εκλογές για τον Ιούνιο γενικά δεν ακούγεται και ο καλύτερος άνθρωπος για παρέα στον κόσμο.

Αυτό όμως που κοντεύει πλέον να ξεχαστεί, είναι ότι όχι πολλά χρόνια πριν, ο Ερντογάν θεωρούνταν από κάμποσους εντός και εκτός Τουρκίας, αν όχι η ελπίδα, τότε ίσως η καλύτερη προοπτική από τις υπάρχουσες για το μέλλον του μεγάλου μας γείτονα με την τόσο ταραγμένη ιστορία. Γιατί η ταραγμένη ιστορία είναι ένα από τα πράγματα στα οποία Έλληνες και Τούρκοι ταυτίζονται.

Κοσμικό κράτος ή θάνατος

Όπως και στην Ελλάδα ενδεχομένως, τα δύσκολα στην Τουρκία ξεκίνησαν μετά την ανεξαρτησία. Όταν ο ιδρυτής της χώρας Μουσταφά Κεμάλ «Ατατούρκ» έθεσε τους πυλώνες της μελλοντικής τουρκικής δημοκρατίας το 1923, ένας από τους έξι κομβικούς αυτούς πυλώνες ήταν το κοσμικό κράτος: Σε αντίθεση με το χαλιφάτο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπου η θρησκεία ακουμπούσε στην πολιτική και o αρχηγός του κράτους ήταν και ηγέτης των μουσουλμάνων, ο Κεμάλ εισηγείται τον πλήρη διαχωρισμό θρησκείας και κράτους.

O Kεμάλ Ατατούρκ

Ο Κεμάλ ήταν στρατιωτικός, ο στρατός τον στήριξε πιστά στην προσπάθειά του αυτή να φέρει με διαδικασία εξπρές τη χώρα του στον 20ο αιώνα και μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία της κεμαλικής ιδεολογίας, ο στρατός είναι αυτός θα το πάρει πάνω του να διαφυλάξει το κοσμικό κράτος. Η αλήθεια είναι πως με τα πέντε (!) πραξικοπήματα που πραγματοποίησαν τον προηγούμενο αιώνα, το πήραν πολύ πατριωτικά.

Ένα ψηφιδωτό από αντιθέσεις από το Αιγαίο ως τον Καύκασο

Όπως κάθε άλλη χώρα, επίσης, η κοινωνία της Τουρκίας περιείχε την διαμάχη της επαρχίας με την πόλη, των μορφωμένων ελίτ με τους αγράμματους φτωχούς, των πλούσιων με τους φτωχούς ευρύτερα, το σκληρό αυταρχικό κράτος με δυνατά αριστερά κινήματα και πολλές ακόμη αντιθέσεις. Όλες αυτές τις δεκαετίες, ο στρατός ήταν πάντα έτοιμος να υπερασπιστεί την τουρκική δημοκρατία με πραξικοπήματα, απομακρύνοντας τον ισλαμισμό (είναι μια μουσουλμανική χώρα στο κάτω κάτω) από την πολιτική αλλά και ενοχλητικούς αριστερούς.

Ένα άλλο ζήτημα ήταν το κουρδικό. Σε μια χώρα που η νέα της ταυτότητα, είναι η τουρκική (σε αντίθεση με το πολυεθνικό, πολυθρησκευτικό σκηνικό της  αυτοκρατορίας), υπήρχε μεγάλο ζήτημα με όποια άλλη εθνότητα της χώρας ήθελε αν μη τι άλλο να μην αφομοιωθεί. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν οι Κούρδοι, η μεγαλύτερη μειονότητα της Τουρκίας.

Αντικουρδική διαδήλωση στην Άγκυρα

Μέχρι το 1991, οι Κούρδοι (που αποτελούν το 15-20% της χώρας) ήταν κλεισμένοι στη ντουλάπα με το ζόρι. Η γλώσσα ήταν απαγορευμένη: Όχι απλά δε διδασκόταν, αλλά μπορούσες να συλληφθείς και να φας ξύλο αν τη μίλαγες και μόνο, ενώ επίσημα οι Κούρδοι ονομάζονταν “Τούρκοι των βουνών”. Αυτή η εξωφρενική καταπίεση δημιούργησε ένα πλατύ κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των Κούρδων, αλλά και ένα ένοπλο αντάρτικο, το PKK, το οποίο εδώ και 40 χρόνια βρίσκεται σε πόλεμο με τις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας.

Μπορεί όλες αυτές οι αντιθέσεις να μην αφορούσαν όλο τον πληθυσμό, αλλά υπάρχει ένας παράγοντας που τους καίει όλους: Η οικονομία. Τα κεμαλικά (και οικονομικά φιλελεύθερα) κόμματα που έκαναν κουμάντο από το 1983 και μετά είχαν συνδέσει τη φάση τους με α) τις χούντες και τα κρατητήρια κάθε τόσο και β) τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που έκαναν του όχι ιδιαίτερους πλούσιους τούρκους ακόμη πιο φτωχούς. H μεγάλη οικονομική κατάρρευση του 2001 ήταν το κερασάκι στην τούρτα.

Από τη Φενερμπαχτσέ στην καρέκλα του πρωθυπουργού

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν ήταν νουμπάς στην πολιτική, αν και το background του δεν είναι το κλασσικό κυριλέ. Γεννημένος σε μια καραλαϊκή γειτονιά της Κωνσταντινούπολης, ο παραλίγο μπαλαδόρος της Φενερμπαχτσέ Ερντογάν εκλέχτηκε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης το 1994, όπου και κέρδισε τη φήμη της αποτελεσματικότητας καθώς ξεμπέρδεψε διάφορα αιώνια προβλήματα της πόλης όπως η ύδρευση, η κίνηση, η μόλυνση και τα σκουπίδια.

Η εκεί καριέρα του διακόπηκε απότομα το 1997 όταν το συντηρητικό / ισλαμιστικό κόμμα του οποίου ήταν μέλος κρίθηκε αντισυνταγματικό και κατά του κοσμικού κράτους, από τον γνωστό καθηγητή συνταγματικού δικαίου που είναι ο Τουρκικός Στρατός. Οι στρατηγοί έστειλαν ένα τελεσίγραφο στον αρχηγό του κόμματος, βετεράνο πολιτικό και μέντορα του Ερντογάν Νετσμεττίν Ερμπακάν, πως το κόμμα του το παράκανε και πως η λειτουργία του αναστέλλεται επ’αόριστον.

Όπως είπε πολύ γλαφυρά ένας από τους στρατηγούς του πολύ ευγενικού αυτού πραξικοπήματος:

«Στην Τουρκία έχουμε ένα γάμο του Ισλάμ και της δημοκρατίας…Το παιδί αυτού του γάμου είναι το κοσμικό κράτος. Τώρα, αυτό το παιδί μερικές φορές αρρωσταίνει. Οι τουρκικές  Ένοπλες Δυνάμεις είναι ο γιατρός που σώζει το παιδί. Ανάλογο με το πόσο άρρωστο είναι το παιδί, δίνουμε το κατάλληλο φάρμακο για να βεβαιωθούμε ότι θα συνέλθει.»

Αν σας θύμισε κάτι η λογική των Τούρκων στρατηγών:

Σε κάθε περίπτωση, η συντηρητική και ισλαμική πρόταση του Ερντογάν θα έπαιρνε τη ρεβάνς λίγα χρόνια μετά. Όταν η κυβέρνηση συνασπισμού των φιλελεύθερων κομμάτων καταρρέει το 2001, ο Ερντογάν στα χνάρια του κόμματος Ερμπακάν σχηματίζει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), με το οποίο κυβερνάει μέχρι και σήμερα. Στις καθοριστικές εκλογές του 2002, κερδίζει μια τεράστια νίκη και την απόλυτη πλειοψηφία.

 Ο Ερντογάν έκανε έργα;

Kάπως έτσι λοιπόν ο ισλαμιστής Ερντογάν γίνεται πρωθυπουργός. Μπορεί ο Ερντογάν και το κόμμα του να ήταν φυσικά συντηρητικοί και σήμερα και με όλες τις εξελίξεις που ακολούθησαν η λέξη ισλαμιστής να χτυπάει ένα σωρό καμπανάκια, αλλά η αλήθεια είναι πως και επί των προηγούμενων κοσμικών κυβερνήσεων η Τουρκία δεν ήταν ακριβώς ο παράδεισος για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις λαϊκές ελευθερίες: Πάρα πολλοί κομμουνιστές, αριστεροί, χριστιανοί, Αλεβίτες, Κούρδοι και Αρμένιοι είχαν νιώσει στο πετσί τους την κρατική και παρακρατική βία, ενώ ο πολύς κόσμος είχε εξουθενωθεί από τα οικονομικά πειράματα των 80s που θυμίζουν αυτά που έκανε το ΔΝΤ στη χώρα μας.

Ρετζέπ Τουίντ Ερντογάν

Το ισχυρότερο χαρτί που έπαιξε (και μέχρι σήμερα παίζει) ο Ερντογάν ήταν η ανασυγκρότηση της οικονομίας, ιδίως στον τομέα της κατασκευής. Μαζί με τις μεγάλες ξένες επενδύσεις που προσέλκυσε, αυτό κατάφερε να δώσει υψηλό ρυθμό ανάπτυξης στην Τουρκία και να της δώσει ρυθμό εξόδου από το βούρκο. Το πιο σημαντικό μάλιστα, είναι ότι η ανάπτυξη δεν περιορίζεται στα παραδοσιακά αστικά κέντρα της Κωνσταντινούπολης και της ακτής γενικότερα, αλλά φτάνει και στο πιο φτωχό, υπανάπτυκτο και οπισθοδρομικό εσωτερικό της χώρας. Για κάποια χρόνια επίσης υπήρξαν μεγάλες βελτιώσεις στην περίθαλψη, αν και μαζεύτηκαν (υπήρξε και εμπλοκή του ΔΝΤ).

Ο Ερντογάν επίσης έκατσε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Aνεξάρτητα από το ότι οι διαπραγματεύσεις πήγαν κουβά, ανεξάρτητα από το αν οι Ευρωπαίοι τελικά όντως ήθελαν την Τουρκία, ανεξάρτητα από το αν τελικά είναι καλό ή κακό πράγμα να είσαι στην ΕΕ, όπως ζήσαμε στο πετσί μας τα τελευταία χρόνια, πολύς κόσμος το πίστεψε ότι η Τουρκία ετοιμάζεται να κάνει ένα ιστορικό άνοιγμα προς νέες δυνατότητες και καταστάσεις.

Ο εμφύλιος που παραλίγο να διακοπεί

Ήταν κι άλλα: Παίρνοντας κάποιες αποστάσεις από το στρατοκρατικό πνεύμα του τουρκικού εθνικισμού, ο Ερντογάν προσπάθησε να προσεγγίσει μαύρες τρύπες του παρελθόντος και του παρόντος. Πήρε κάποιες πρωτοβουλίες προς τη δικαίωση της γενοκτονίας των Αρμενίων στα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αναγνώρισε κάποιες από τις σφαγές του τουρκικού κράτους κατά των μειονοτήτων του και το πιο σημαντικό, προσπάθησε να κάνει βήματα στο μεγαλύτερο μπλέξιμο από όλα που είναι το Κουρδικό.

Μαχητές του PKK

Εκμεταλλευόμενος και το προφίλ του κόμματός του (πιο ισλαμικό και όχι αυστηρά τουρκικό) επί Ερντογάν θεσπίστηκε η ελεύθερη χρήση και διδασκαλία της κουρδικής γλώσσας και ξεκίνησε η ειρηνευτική διαδικασία με το PKK (για το οποίο έφαγε τρελό πέσιμο από τα περισσότερα κόμματα), ποντάροντας εννοείται (και) στην προοπτική να πάρει ψήφους από τους Κούρδους. Σε κάθε περίπτωση, η περίοδος από το 2009 ως το 2013 ήταν από τις πιο ήσυχες και ελπιδοφόρες για το τέλος μιας σύγκρουσης που έχει προκαλέσει χιλιάδες νεκρούς και διχάζει τη χώρα μέχρι σήμερα.

Και πως ο μεταρρυθμιστής έγινε σουλτάνος;

Που στράβωσαν όλα αυτά; Σε πολλές μπάντες, με το κόμμα του Ταγίπ να έχει ευθύνη για πολλά, φυσικά. Οι διαπραγματεύσεις για την ΕΕ κόλλησαν, οι επιλογές του για εμπλοκή στον εμφύλιο της Συρίας προκάλεσαν τελικά την κατάρρευση της συμφιλίωσης με τους Κούρδους και το ξεκίνημα νέων συγκρούσεων, ενώ το κυνήγι μαγισσών κατά της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφων και δημόσιων υπάλληλων ξεπερνάει κατά πολύ την οποιαδήποτε λογική απάντηση στην απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι διαδοχικές μεταρρυθμίσεις στο Σύνταγμα του έχουν δώσει όλο και μεγαλύτερη εξουσία, ενώ ο Ερντογάν και το AKP κάνουν κάθε βδομάδα και μια νέα βουτιά στο μιλιταρισμό και συντηρητισμό. Είναι το τέλος;

Το τέλος δεν είναι ποτέ τόσο κοντά όσο κινδυνολογεί ο τύπος, οι αναλυτές και ο Πάνος Καμμένος. Το μόνο σίγουρο είναι πως την έξοδο από αυτό το βούρκο δε θα τη φέρει στην Τουρκία ούτε ο Ταγίπ Ερντογάν, αλλά ούτε και οι στρατηγοί που αντικατέστησε. Αυτοί δεν κάνουν για τίποτε.

Πηγές (1, 2, 34)

Best of internet