Το ταξί στην Ελλάδα είναι μία πονεμένη υπόθεση και αν το έχεις χρησιμοποιήσει για περισσότερες από πέντε φορές σίγουρα θα έχεις κάποια τραυματική εμπειρία να μοιραστείς. Δεν αναφερόμαστε φυσικά σε πταίσματα όπως το βρώμικο αυτοκίνητο ή το ντουμάνι από το ΑΣΣΟΣ άφιλτρο. Όλα αυτά έχουν την cultίλα τους και, σε τελική ανάλυση, τα θεωρούμε οριακά χαριτωμένα. Λέμε, όμως, για εκείνη τη φορά που ακούμπησες το μισό μηνιάτικο για κάποια εξωφρενικά μικρή διαδρομή, ή για τότε που ο ταξιτζής επαναλάμβανε σε κάθε δεύτερη πρόταση τη λέξη «λάθρο».

Κανείς, λοιπόν, δεν συμπαθεί τους ταξιτζήδες στην Ελλάδα και η αλήθεια είναι ότι η πραγματικότητα σου δίνει συχνά το λόγο να τους αντιπαθήσεις με όλη σου την ψυχή. Το παίρνεις είτε γιατί νιώθεις κουρέλι από την κούραση, είτε γιατί είναι καλοκαίρι και το 040 περνάει κάθε τρεις ώρες.

Και τους αντιπάθησες λίγο περισσότερο τον προηγούμενο μήνα όταν είδες μία αγέλη από ταξιτζήδες στο Σύνταγμα να την πέφτει με κλωτσιές σε αυτοκίνητο της Uber. Και τώρα σκέφτεσαι ότι είναι λίγο μαλακία που ανέστειλε η Uber τις υπηρεσίες της στην Ελλάδα, γιατί πρώτον σε συνέφερε περισσότερο οικονομικά και δεύτερον -όπως είπαμε και πριν- «σου την δίνουν οι ταρίφες».

Όλα αυτά είναι σωστά, αλλά πριν γίνουμε groupies της Uber και πέσουμε στα γόνατα ζητώντας της να γυρίσει πίσω ή έστω να τηλεφωνήσει, ας δούμε λίγο πιο ψύχραιμα τι παίζει με την επιχείρηση που κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα success story της Silicon Valley.

Η ιστορία του μεσσία των start-up

Η ιστορία της Uber περιγράφεται στην επίσημη σελίδα της εταιρείας με ένα αρκετά λογοτεχνικό ύφος: «Ένα χιονισμένο απόγευμα στο Παρίσι, το 2008, οι Travis Kalanick και Garrett Camp δυσκολευόντουσαν να βρουν ταξί. Έτσι, τους ήρθε η ιδέα να δημιουργήσουν μία εφαρμογή με την οποία θα μπορεί κανείς να βρει μεταφορικό μέσο με το πάτημα ενός κουμπιού».

Η εταιρεία ιδρύεται τον Μάρτιο του 2009 με το όνομα UberCab και έδρα το Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια. O ρομαντισμός, ωστόσο, εκείνου του χιονισμένου απογεύματος στο Παρίσι δεν κράτησε για πολύ, με την Uber να εμπλέκεται ήδη από το Νοέμβρη του 2015 σε 173 συνολικά δικαστικές διαμάχες.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Το 2010 είναι η χρονιά που η UberCab θα λανσάρει μία beta εκδοχή της εφαρμογής και που ο Ryan Graves θα βρεθεί εργαζόμενος και μέτοχος της επιχείρησης, επειδή ήταν ο μοναδικός που απάντησε στο tweet του Kalanick για το άνοιγμα ορισμένων θέσεων εργασίας. Η θητεία του, ωστόσο, ως CEO της εταιρείας θα κρατήσει λίγο και, συγκεκριμένα, για 10 μόνο μήνες.

Η εφαρμογή λανσάρεται επίσημα το 2011 στο Σαν Φρανσίσκο. Η τιμή της μεταφοράς είναι σχεδόν διπλάσια από τα συμβατικά ταξί, αλλά παρέχει στους πελάτες αφενός μεταφορές με μαύρα υπερπολυτελή αμάξια και αφετέρου μπορούν να τα καλέσουν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Μέσα σε ελάχιστους μήνες η UberCab θα φτάσει σε Νέα Υόρκη, Σικάγο και Παρίσι.

Το 2011 το UberCab θα μετονομαστεί σε Uber, για να ντριπλάρει τις διαμαρτυρίες των οδηγών ταξί στο Σαν Φρανσίσκο.

Το 2012, ξεκινά η υπηρεσία UberX, όπου ο καθένας, επαγγελματίας ή μη, μπορεί να μεταφέρει πελάτες της Uber με ένα όχι και τόσο πολυτελές αυτοκίνητο – σαν αυτά τα λευκά αυτοκίνητα που πιθανότατα σας έχουν εξυπηρετήσει κάποια στιγμή στην Αθήνα.  Στόχος τους ήταν να ρίξουν τις τιμές και να ανταγωνιστούν τα συμβατικά ταξί των μεγάλων αστικών κέντρων. Και εκεί είναι που αρχίζουν τα προβλήματα για την Uber.

Ταρίφες όλου του κόσμου ενωθείτε

Το 2014, κι ενώ η Uber είχε πλέον εξαπλωθεί σχεδόν σε όλο τον κόσμο, οι ταξιτζήδες αρχίζουν να διαμαρτύρονται, αμφισβητώντας τη νομιμότητα της λειτουργίας της εταιρείας και κατηγορώντας την για αθέμιτο ανταγωνισμό. Ενδεικτικά, στις 11 Ιουνίου του ίδιου έτους οδηγοί ταξί σε Λονδίνο, Βερολίνο, Παρίσι και Μαδρίτη  μπλόκαραν κεντρικούς δρόμους των πόλεων με τα αυτοκίνητά τους.  Παρόμοιες κινητοποιήσεις διοργανώθηκαν σε Λατινική Αμερική, Ασία και Αυστραλία.

Το βασικό επιχείρημα όσων βγήκαν στους δρόμους ήταν ότι η Uber εμφανίζεται ως μία εταιρεία που μεσολαβεί μεταξύ οδηγού και πελάτη, ενώ στην πραγματικότητα παρέχει κανονικά υπηρεσίες μεταφοράς. Ως τέτοια, σύμφωνα με τους ίδιους, θα πρέπει να τηρεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις και να υπάγεται στο ίδιο νομικό καθεστώς με τα υπόλοιπα ταξί.

Μαζί με τις κινητοποιήσεις είχαμε είτε επιθέσεις σε αυτοκίνητα και οδηγούς της Uber από παλαίμαχους ταξιτζήδες (κι όμως, η original ιδέα δεν ανήκει στην πιάτσα του Συντάγματος) είτε διεκδικήσεις  σε θεσμικό επίπεδο.

Στη Βαρκελώνη, συγκεκριμένα, το 2014 ένα σωματείο οδηγών ταξί προσέφυγε στη δικαιοσύνη για την υπηρεσία UberX, χαρακτηρίζοντας τις πρακτικές τις εταιρείας ως παραπλανητικές και κατηγορώντας την για αθέμιτο ανταγωνισμό.

Στις 20 Δεκέμβρη του 2017, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δικαίωσε τελικά τους απανταχού ευρωπαίους ταξιτζήδες, αφού αποφάνθηκε ότι το Uber δεν διευκολύνει απλώς την επικοινωνία επιβάτη-οδηγού μέσω της εφαρμογής, αλλά παρέχει κανονικότατα υπηρεσίες μεταφοράς. Επομένως, κατέληξε ότι τα κράτη-μέλη οφείλουν να δημιουργήσουν το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο για τέτοιου τύπου δραστηριότητες.

Όταν οι «συνεργάτες» σου τσατίζονται που δεν τους ασφαλίζεις

Στην πραγματικότητα, η αμφισημία γύρω από τις υπηρεσίες που παρέχει η Uber, δεν επηρεάζει μόνο τους οδηγούς ταξί, αλλά και τους οδηγούς που απασχολούνται στην εταιρεία. Και δεν είναι καθόλου τυχαία η σχολαστικότητα  με την οποία η εταιρεία αποφεύγει να αποκαλεί τους εργαζομένους/υπαλλήλους της ως «συνεργάτες» ή «ανεξάρτητους εργολάβους».

To 2017, σε μία λεωφόρο του Dallas, ένα αυτοκίνητο έπεσε με μεγάλη ταχύτητα πάνω σε ένα αυτοκίνητο της Uber, με αποτέλεσμα ο οδηγός του να τραυματίσει βαριά την πλάτη του. Η μαγνητική έδειξε ότι ο οδηγός έπρεπε να υποβληθεί σε βαρύ χειρουργείο, τα έξοδα του οποίου η εταιρεία δεν ήταν φυσικά διατεθειμένη να καλύψει.

Η Uber, συνεπώς, γνωρίζει πολύ καλά ότι η αναγνώριση των οδηγών της ως «υπαλλήλους», θα ήταν μία επιλογή με τεράστιο οικονομικό κόστος, αφού τότε θα ήταν υποχρεωμένη δίνει τις νόμιμες αποζημιώσεις για τυχόν εργατικά ατυχήματα. Και η εργασία στο δρόμο είναι σίγουρα υψηλής επικινδυνότητας.

Έτσι, τον Μάιο του 2017 η Uber, αφού ήρθε πρώτα σε επικοινωνία με ορισμένους ασφαλιστικούς κολοσσούς, παρουσίασε στους «συνεργάτες» της, μέσω εγγράφου που διακινήθηκε, ένα εθελοντικό πρόγραμμα, όπου οι οδηγοί θα είχαν τη «δυνατότητα» να πληρώνουν περίπου 0.30 λεπτά για κάθε 1.5 χιλιόμετρο προκειμένου να είναι καλυμμένοι σε περιπτώσεις εργατικών ατυχημάτων. Τους το παρουσίασε, δε, ως ένα «φτηνό πρόγραμμα» που σκοπό έχει «να προστατέψει τους ίδιους και τις οικογένειές τους από σπάνια και απρόβλεπτα ατυχήματα κατά τη διάρκεια της δουλειάς». Στο έγγραφο, μάλιστα, διευκρινιζόταν με κεφαλαία γράμματα ότι δεν πρόκειται για μία τυπική ασφάλεια και ότι οι οδηγοί θα απολάμβαναν των προνομίων αυτού του προγράμματος με δικά τους έξοδα.

Τη δυσαρέσκειά τους για τους όρους εργασίας εξέφρασαν χιλιάδες οδηγοί της εταιρείας και στην Ινδία μόλις τον προηγούμενο μήνα. Σε μία χώρα όπου το 90% του εργατικού δυναμικού επιβιώνει από τη μαύρη εργασία, η έλευση της Uber -και αντίστοιχων πλατφορμών- θεωρήθηκε ότι θα άνοιγε το δρόμο για δουλειά με περισσότερα δικαιώματα. Αντ’ αυτού, οι οδηγοί της τώρα νιώθουν αδικημένοι, αφού παρ’ ότι είναι πλέον δηλωμένοι και πληρώνουν κανονικά τους φόρους τους, δεν έχουν σταθερό εισόδημα ή ωράριο, ασφάλιση και άδειες μετ’ αποδοχών.

Silicon Valley ή γιαπί στο Κατάρ;

Αντίστοιχα «παραδεισένιο» είναι το εργασιακό κλίμα που επικρατεί και στα γραφεία της Uber, στο Silicon Valley. Αν και οι απολαβές των εργαζομένων στα κεντρικά της Uber είναι σαφώς μεγαλύτερες από αυτές των οδηγών, δεν είναι λίγα τα δημοσιεύματα που περιγράφουν ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον.

Έτσι, σε δημοσίευμά τους το 2017, οι New York Times έκαναν λόγο για ένα απίστευτα ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπου το μόνο που έχει σημασία για κάποιον είναι να «κάνει καλά τη δουλειά του». Με αυτή τη λογική, διευθυντής της Uber έπιασε το στήθος συναδέλφισσάς του, ενώ άλλος διευθυντής απείλησε υπάλληλό του ότι θα τον χτυπήσει στο κεφάλι με ρόπαλο του baseball επειδή θεώρησε χαμηλές τις επιδόσεις του.

Χαρακτηριστική ήταν και η υπόθεση της Susan Fowler, η οποία έγραψε στο blog της την εμπειρία της από το διάστημα που εργαζόταν στην εταιρεία. Σύμφωνα με την ίδια, τους πρώτους μήνες στη δουλειά δεχόταν σεξουαλική παρενόχληση από προϊστάμενό της.  Όταν κατήγγειλε το περιστατικό στο HR (Human Resources), συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρχε καμία διάθεση από την εταιρεία να λάβει κάποια μέτρα, παρ’ ότι η Fowler δεν ήταν ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία γυναίκα που παρενοχλήθηκε από το ίδιο στέλεχος. Αφού την αντιμετώπισαν με διάφορα ψέμματα όπως «είναι η πρώτη φορά που το κάνει», της είπαν ότι δεν νιώθουν άνετα να τον τιμωρήσουν λόγω των καταπληκτικών του επιδόσεων και υποστήριξαν ότι επρόκειτο απλά για ένα «αθώο λάθος».

Γιατί η Uber τρώει διαδοχικά block από ευρωπαϊκά και άλλα κράτη;

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, η Uber δραστηριοποιείται σε 6ο0 πόλεις σε όλο τον κόσμο, ενώ τα έσοδά της για το 2017 ανέρχονται στα 7.5 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι δραστηριότητές της έχουν περιοριστεί ή απαγορευτεί (έστω και προσωρινά) σε διάφορες χώρες, όπως στη Φινλανδία, στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Ολλανδία.

Σε γενικές γραμμές, θα λέγαμε ότι οι ΗΠΑ εμφανίζονται αρκετά πιο φιλικές απέναντι στην πλατφόρμα. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αμερικάνικων πόλεων και πολιτειών που έχουν απαγορεύσει συνολικά τη λειτουργία της εφαρμογής, όπως η Αλάσκα, το Όστιν στο Τέξας και το Πόρτλαντ στο Όρεγκον.

Ειδικά η απαγόρευση στο Πόρτλαντ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού επιβλήθηκε όταν οι αρχές συνειδητοποίησαν ότι η Uber συνέλεγε κρυφά χιλιάδες δεδομένα από τους επιβάτες της, προκειμένου να αποφύγει τους κρατικούς ελέγχους.

Συγκεκριμένα, το 2014 αποκαλύφθηκε ότι το νομικό τμήμα της εταιρείας είχε εγκρίνει τη χρήση ενός λογισμικού με το όνομα «Greyball», το οποίο τυπικά ανήκε στο πρόγραμμα VTOS (Violation of Terms Of Service).  Η εταιρεία υποτίθεται ότι θα χρησιμοποιούσε αυτό το πρόγραμμα προκειμένου να αποκλείσει επιβάτες που έχουν παραβιάσει τους όρους χρήσης. Στην πραγματικότητα, όμως, το λογισμικό  διευκόλυνε την εταιρεία στον εντοπισμό και την αποφυγή των κρατικών υπαλλήλων.

Έτσι, όταν οι αρχές του Όρεγκον προσπάθησαν να ελέγξουν τους όρους λειτουργίας της εφαρμογής, καλώντας αυτοκίνητα της Uber ως απλοί επιβάτες, έβλεπαν τις κλήσεις τους να απορρίπτονται διαδοχικά, όπως βλέπετε και στο παρακάτω βίντεο.

Και γιατί εμάς μας έκανε από μόνη της unfriend;

Από ορισμένες χώρες, βέβαια, η Uber αποφάσισε οικειοθελώς να αναστείλει ή να αποσύρει τη λειτουργία ορισμένων ή όλων των δραστηριοτήτων της. Αυτή είναι πάνω κάτω και η περίπτωση της Ελλάδας.

Ο νέος νόμος που ψηφίστηκε περιλαμβάνει διατάξεις που επηρεάζουν τις υπηρεσίες μας. Πρέπει να αξιολογήσουμε αν και πώς μπορούμε να λειτουργούμε μέσα στο νέο νομικό πλαίσιο και αναστέλλουμε την υπηρεσία uberX στην Αθήνα, τη Δευτέρα 9 Απριλίου μέχρι να βρούμε κατάλληλες λύσεις.

— Uber_Greece (@Uber_Greece) April 5, 2018

Η Uber έφτασε στην Ελλάδα στο τέλος του 2015. Η λειτουργία της δε, περιοριζόταν στο UberTaxi, υπηρεσία που χρησιμοποιεί αποκλειστικά επαγγελματίες οδηγούς και που εξακολουθεί να προσφέρεται μέχρι και σήμερα.

Στην Ελλάδα η λειτουργία της υπηρεσίας UberX, για όσο κράτησε, υποστηρίχθηκε επί της ουσίας μέσω της συνεργασίας της εφαρμογής με εταιρείες που είναι αδειοδοτημένες από τον ΕΟΤ, και βασίστηκε σε ένα νόμο που αφορά συγκεκριμένα τις μετακινήσεις των τουριστών.

Συνοπτικά, η αναστολή της λειτουργίας του UberX οφείλεται στο νέο νομοσχέδιο που κατατέθηκε (και ψηφίστηκε) από το Υπουργείο Μεταφορών. Το νομοσχέδιο αυτό βασίζεται στην απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναφέραμε προηγουμένως. Έτσι, με δεδομένο ότι η Uber αναγνωρίζεται πλέον ως μία εταιρεία που παρέχει μεταφορικό έργο, οφείλει να αποκτήσει ειδική άδεια και να ορίσει ένα νόμιμο εκπρόσωπο στη χώρα.

Υπάρχει, άραγε, κάτι κοινό μεταξύ του Facebook, του Airbnb, του Amazon και της Uber; Φαινομενικά, όχι. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για επιχειρήσεις που σημειώνουν τεράστια κέρδη, παρέχοντας κάτι που ουσιαστικά δεν τους ανήκει. Το Facebook χρησιμοποιείται από το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού και τα κέρδη της προκύπτουν από το περιεχόμενο που παράγουν οι χρήστες της. Αντιστοίχως το Airbnb βγάζει κέρδος από το σπίτι και τη φιλοξενία που παρέχουν τα μέλη του, η Amazon πουλάει προϊόντα που δεν παράγει και η Uber μεταφέρει επιβάτες με αυτοκίνητα που δεν είναι δικά της. Και κάπως έτσι γεννήθηκαν μερικοί από τους μεγαλύτερους κολοσσούς του Silicon Valley, εμπορευόμενοι προϊόντα που δεν τους ανήκουν και -συνήθως- στις πλάτες χιλιάδων επισφαλώς εργαζομένων.