Στην Ελλάδα μπορεί η λέξη λουστράκος να φέρνει στη μνήμη μας το Βασιλάκη Καΐλα, αλλά ένας τέτοιος λουστράκος ήταν αυτός που έπεισε έναν μεγάλο επενδυτή του χρηματιστηρίου ότι η καταστροφή του 1929 ήταν κοντά. Όπως έγραφε ο οικονομικός αναλυτής John Rotschild στο περιοδικό Fortune πριν 20 χρόνια περίπου, ένας λουστράκος ήταν αυτός που έπεισε τον μεγαλοεπενδυτή Τζο Κένεντι (τον πεθερό της Jackie O) ότι η μεγάλη καταστροφή έρχεται ολοταχώς: O Joe Kennedy, φημισμένος λεφτάς στην εποχή του, αποχώρησε έγκαιρα από το χρηματιστήριο όταν ένας λουστράκος του έδωσε συμβουλές για μετοχές. Κατάλαβε τότε ότι όταν οι λούστροι δίνουν συμβουλές, η αγορά είναι υπερβολικά δημοφιλής για το δικό της καλό, μια θεωρία την οποία υποστήριζε επίσης ο Μπέρναρντ Μπαρούχ, ένας άλλος παίχτης που περιέγραφε τη σκηνή πριν τη μεγάλη κατάρρευση: «Οι ταξιτζήδες σου έλεγαν τι να αγοράσεις. Ο λουστράκος μπορούσε να σου κάνει μια σύνοψη των οικονομικών νέων της ημέρας καθώς δούλευε με το πανί και το βερνίκι.Ένα γεροζητιάνος που κυκλοφορούσε στο δρόμο μπροστά στο γραφείο μου τώρα μου πρόσφερε συμβουλές και πως ξόδευε, υποθέτω, τα λεφτά που του έδινα εγώ και άλλοι στην αγορά. Η μαγείρισσά μου είχε χρηματομεσιτικό λογαριασμό και παρακολοθούσε το δείκτη από κοντά. Τα χάρτινα κέρδη της τα παρέσυρε η καταιγίδα του 1929» Προφανώς αυτό δεν είναι εξήγηση για τα πάντα και σίγουρα ποτέ δε φταίνε οι λούστροι για φιάσκα σαν αυτό που ζήσαμε το 1999, αλλά το κλίμα χρηματιστηριακής εθνικής ανάτασης ήταν αρκετά παρόμοιο για όσους το έζησαν. Επίσης, η μαγείρισσα του Μπαρούχ και οι διάφοροι θεσμικοί επενδυτές από τα LIDL που ακούμπησαν τα λεφτά που είχαν μαζώξει με κόπο και ιδρώτα στα τσακάλια της Σοφοκλέους, μάλλον κατέληξαν να κλαίνε με τον ίδιο τρόπο. [break height=50] 100 και πλέον χρόνια τίμιας κερδοσκοπίας Τι είχε γίνει τότε όμως; «Το Χρηματιστήριο Αθηνών εγνώρισε κατά καιρούς μεγάλας και αποτόμους διακυμάνσεις των τιμών, οφειλομένας είτε εις τας γνωστάς πολεμικάς, πολιτικάς και οικονομικάς περιπέτειας του Εθνους είτε εις την ωργανωμένην δράσιν της κερδοσκοπίας. Εις τας γενικωτέρας σημασίας περιπτώσεις λόγω της αλληλεξαρτήσεως των γεγονότων εξεδηλούτο χρηματιστηριακή κρίσις» Αυτά έγραφε το 1976 ο τότε επίτιμος διευθυντής του Χρηματιστηρίου Μιχαήλ Πλατανόπουλος, στο βιβλίο του «Εκατονταετηρίς Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών». Όταν κάποιος που γράφει στην καθαρεύουσα αναγκάζεται να γράψει για οργανωμένη κερδοσκοπία, τα πράγματα είναι σοβαρά. H κρίση του ’99 με την προειδοποιητική της βολή να είναι μια μέρα σαν σήμερα το 1998, δεν ήταν η πρώτη στην ιστορία του ελληνικού κράτους – ήταν όμως αυτή που έτσουξε ίσως περισσότερο. Σήμερα το πιο πιθανό αγαπητέ αναγνώστη είναι ότι κανείς γνωστός σου δεν παίζει στο χρηματιστήριο – η real life Μοnopoly παίζεται από χρηματιστές, επιχειρήσεις, hedge funds, σε κάθε περίπτωση τα μεγάλα αρπακτικά του βάλτου. Αυτό υποτίθεται πως είναι γνωστό σε όλους, άρα τι σκατά έψαχναν οι μπογιατζήδες και οι νηπιαγωγοί με τις μετοχές των Κλωστηρίων Νάουσας την περίοδο 1997 ως 1999; Ήταν τόσο μαλάκες ή δεν είναι τόσο απλή η εξήγηση; [break height=50] Πως φτάσαμε στους Λύκους της Wall Street από το Αιγάλεω; Μπορεί το 2018 η φάση να είναι ότι στη Δραπετσώνα πια δεν έχουμε ζωή, το 1998 όμως είχαμε πάρει Ολυμπιακούς, ετοιμαζόμασταν να μπούμε στο Ευρώ και με τιτάνα Σημίτη ετοιμαζόμασταν να μπούμε με ντου στο κλειστό κλαμπ του ματσωμένου δυτικού καπιταλισμού. Μπορεί να πήγε το δάκρυ κορόμηλο και με τους τρεις αυτούς στόχους, αλλά τότε πολύς κόσμος το είχε πιστέψει και η πολιτεία δεν έκανε τίποτε για να τον αποτρέψει. Aντίθετα η ΠΑΣΟΚάρα με πρωταγωνιστές τον πρωθυπουργό Σημίτη και τον υπουργό Οικονομίας Γιάννο Παπαντωνίου έσπρωξαν επανειλημμένα το κοινό να τα ακουμπήσει στις μετοχές με στόχο τα εύκολα φράγκα. Τέτοιες δηλώσεις ήταν πχ του Σημίτη στη συνέντευξη Τύπου στη ΔΕΘ στις 5/9/99: «Το Χρηματιστήριο είναι ένας θεσμός σημαντικός για την πρόοδο της οικονομίας, είναι ένας θεσμός, ο οποίος εξυπηρετεί την οικονομία» Ακόμη πιο large ήταν ο Παπαντωνίου: «Το Χρηματιστήριο πάει κανόνι. Και ό,τι να λένε, ψηφίζει ΠΑΣΟΚ. Η Ελλάδα, το καλοκαίρι πλέον, θα έχει ένα Χρηματιστήριο που θα το ζηλεύουν πολλά άλλα διεθνή Χρηματιστήρια» Τα δύο τζιμάνια προφανώς είπαν αυτά και πολλά άλλα, ενώ και η ΝΔ που ήταν στην αντιπολίτευση δεν έχασε την ευκαιρία να τσοντάρει στο ομαδικό όργιο στο οποίο συμμετείχαν Ροκφέλερ των φτωχών. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το δειλό ξεθάρρεμα του 1997, από την αρχή του 1999 μέχρι και τις 17 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών αυξήθηκε 118%, φτάνοντας έτσι στις 6335,04 μονάδες. Στα χαρτιά, μια οικονομία που γενικά πηγαίνει καλά τείνει να έχει ένα χρηματιστήριο που πηγαίνει καλά, αν και όλα τα χρηματιστήρια εμφανίζουν μικρές ή μεγάλες κρίσεις ανεξάρτητα αν βρίσκονται στη Wall Street ή στα Φιλιατρά. Στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως η άνοδος ήταν τελείως πλασματική και απλά χρησιμοποιήθηκε για να πειστούν χιλιάδες επίδοξοι εντερπρενέρ πως με κάποιο τρόπο από περιπτεράδες θα βρεθούν με ένα κινητό και μια Ναυτεμπορική στο χέρι να γίνουν Ντικάπριο της Μεσογείου. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της φάρσας, γραφεία για αγοραπωλησίες μετοχών είχαν ανοίξει μέχρι και στα χωριά. [break height=50] Ο μεγάλος κουβάς του Σεπτεμβρίου του 1999 Μέχρι το Σεπτέμβριο του 1999 που και ο τελευταίος λούστρος είχε αφήσει τις οικονομίες του, με αποτέλεσμα η φούσκα να ετοιμάζεται να σπάσει με πάταγο. H ψυχρολουσία της βουτιάς των τιμών στις 23 Σεπτεμβρίου ξεκινάει μια χιονοστιβάδα που επί της ουσίας θα τελειώσει χρόνια μετά, όταν η αξία πολλών από τα “προϊόντα” της Σοφοκλέους πρακτικά θα έχει φτάσει στο 0. Αυτό το τελευταίο σίγουρα πέτυχε: Η συνολική απώλεια αξίας των μετοχών της Σοφοκλέους από το 1999 μέχρι το 2002 είχε μειωθεί κατά 136 δισεκατομμύρια δραχμές, ενώ πάνω από τις μισές μετοχές του 1999 έχουν αποσυρθεί τελείως από το χρηματιστήριο, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία από όσες έχουν απομείνει αξίζουν το 1/10 της τότε αξίας τους. Με δυο λόγια το ποσοστό από εκείνες τις Ιχθυοκαλλιέργειες που αγόρασε η γιαγιά σας για να σας “φτιάξει” αξίζει τώρα όσο ένα πιάτο φακές. Κάποιοι ζήτησαν δικαστήρια, αλλά οι πιο επιφανείς από τους κατηγορούμενους έχουν ήδη αθωωθεί δύο φορές (και δικάζονται μια τρίτη), στην εκπνοή του χρόνου πριν παραγραφεί το οποιοδήποτε αδίκημα. [break height=50] [break height=50] [break height=50] Tι μένει από όλα αυτά πέρα από τους κουμπαράδες που εξαφανίστηκαν; Τίποτε ιδιαίτερο, εκτός από ένα χρηματιστήριο που για κάποια επόμενα χρόνια τουλάχιστον οι όχι μύστες θα αποφεύγουν σαν σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα. Και τα τσακάλια του χρηματιστηρίου φυσικά, που είχαν την πιο άνετη φιέστα της ζωής τους μεσολαβώντας και πουλώντας μετοχές στα κορόιδα, με πολλές από τις μετοχές που πωλήθηκαν εκείνη την εποχή να μην έχουν πίσω τους τίποτα πέρα από ένα τηλέφωνο σε κάποιο άδειο γραφείο. Και αυτό το ολόσωστο προαίσθημα που επιβεβαιώθηκε λίγα χρόνια μετά – ότι οι υποσχέσεις της πανίσχυρης ελληνικής οικονομικής ατμομηχανής που ετοιμάζεται να καλπάσει στις ευρωπαϊκές πεδιάδες το πιο πιθανό είναι να γυρίσουν σε άτακτη υποχώρηση. Πηγές: (1, 2, 3)
