Ξεκίνησαν, το λοιπόν, αισίως και οι 31οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Αν κάτι ξεχωρίζει στους φετινούς αγώνες, πέραν των αγεφύρωτων αντιθέσεων και της φτώχειας που δεν μπορούν να κρύψουν κάτω από το χαλάκι οι διοργανωτές, είναι μια διάχυτη υφέρπουσα αδιαφορία, μια αποξένωση από το αθλητικό κομμάτι των αγώνων, μια αίσθηση ότι δε συγκινείται πλέον κανείς από ένα μετάλλιο.

Είναι, άλλωστε, τόσα πολλά τα κρούσματα ντόπινγκ που έχουν έρθει στο προσκήνιο (κι ακόμα πιο πολλά αυτά που δε θα ρθουν) που είναι λογικό, σε συνδυασμό με την καθιερωμένη εμπλοκή των επιχειρηματικών κολοσσών ως χορηγών, ο κόσμος να συνειδητοποιεί πως τα ολυμπιακά πνεύματα κλπ. μάλλον είναι πουκάμισα αδειανά, που θα λεγε ο ποιητής.

Είναι σίγουρο, βέβαια, ότι κάτι τέτοια βλέπουν οι γνήσιοι κοινωνοί του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, οι μελετητές του έργου του Δημοσθένη Λιακόπουλου, εκείνοι που λένε πως “με Πεισίστρατο κοιμόμασταν με ανοιχτές τις πόρτες” και αναπολούν τις εποχές που οι Ολυμπιακοί Αγώνες γίνονταν αποκλειστικά νομό Ηλείας με τα ολυμπιακά αγωνίσματα να ανέρχονται σε μόλις 6.

Ήταν, όμως, όλα τόσο ρόδινα στους αμόλυντους στίβους των ενδόξων προγόνων μας; Κάποια από τα παρακάτω περιστατικά θα σας πείσουν για το αντίθετο.

Ζάνες, τα αγάλματα στην υγειά των τιμωρημένων δωροδοκούντων

Για όσους πιστεύουν πως στους Ολυμπιακούς στην Αρχαία Ελλάδα δεν έπαιζε λάδωμα, μπορεί να ανοίξει κάνα βιβλίο και να μάθει πώς ήταν να μπαίνεις στο τότε ΟΑΚΑ: στην είσοδο του σταδίου της Αρχαίας Ολυμπίας μπορούσε να δει κανείς κάποια χάλκινα αγάλματα του Δία, ονόματι Ζάνες.

Οι Ζάνες (Ζευς στον πληθυντικό) ανεγείρονταν με δαπάνες των Ελλανοδικών από τα πρόστιμα που εισέπρατταν από τις εκάστοτε δωροδοκίες. Λένε ότι η τοποθέτησή τους στην είσοδο ήταν για να θυμίζει στους αθλητές τους κανόνες του “ευ αγωνίζεσθαι” (τώρα μεταξύ μας, σίγουρα θα παιζε και κάνα κεφαλάκι δωροδοκήσαντα, ή έστω ένα δάχτυλο βρε αδερφέ, καθότι ένα άγαλμα και μάλιστα με όνομα Ζάνα δεν είναι αρκετό για να σε τρομοκρατήσει προ Χριστού).

Τα ονόματα των παραβατών αναγράφονταν στις βάσεις των αγαλμάτων, οι οποίες είναι το μόνο απομεινάρι τους σήμερα στο χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας. Κάποια από αυτά: Εύπωλος ο Θεσσαλός (δωροδόκησε συναθλητές για να κερδίσει στην πυγμαχία), Εύδηλος και Φιλόστρατος (οι 2 Ρόδιοι πήγαν να παίξουν στήσιμο σε αγώνα πάλης).

Το Smackdown είναι (και αυτό) Ελληνικό

Χρόνια τώρα στα ολυμπιακά αθλήματα περιλαμβάνονται πολεμικές τέχνες και αθλήματα με πάλη, ουδέποτε, όμως, έχει παίξει σοβαρός τραυματισμός αθλητή από υπερβάλλοντα ζήλο στο κυνήγι της δόξας, του μεταλλίου και των αντίστοιχων φράγκων. Όχι, όμως, και στην Αρχαία Ελλάδα.

Μπορεί οι αρχαίοι ημών πρόγονοι να τιμωρούσαν τη χρήση βίας στην καθημερινή ζωή (τώρα ντάξει, άμα ήσουνα δούλος εκείνη την περίοδο δε βάζουμε το χέρι μας στη φωτιά ότι θα καλυπτόσουν από τη νομοθεσία), αλλά μέσα στο ολυμπιακό ρινγκ όλα επιτρέπονταν, όπως προκύπτει από μαρτυρίες ιστορικών της εποχής. Ο Παυσανίας έγραψε χαρακτηριστικά για ένα περιστατικό:

Αγωνιζόταν με τον τελευταίο αντίπαλο για τον κότινο, όταν αυτός έπιασε με τα πόδια του τον Αρραχίωνα και του έσφιξε το λαιμό με τα χέρια του, ο δε Αρραχίωνας του έσπασε ένα από τα δάκτυλα του ποδιού του. Ο Αρραχίων πέθανε πνιγμένος μ΄ αυτό τον τρόπο, αλλά την ίδια στιγμή ο αντίπαλός του παραδόθηκε εξαιτίας του πόνου του στο δάκτυλο.

Πολύ metal, αγαπητοί φίλοι η φάση. Και με νομική κάλυψη, μάλιστα, καθότι, σύμφωνα με το Δημοσθένη, ο αθλητής που φονεύει έναν αντίπαλο, καθώς κυνηγάει το κασέρι την αιώνια δόξα, είναι καλυμμένος απέναντι στους θεούς, καθότι ο αντίπαλος φέρει την ευθύνη που δεν ήταν αρκετά fit για να αντέξει τα χτυπήματα.

Κι αν η ελληνορωμαϊκή σας φαντάζει φλωρέ όταν βλέπετε τη μετεξέλιξή της σε περιγραφή Δημήτρη Χατζηγεωργίου, σκεφτείτε τι συνέβαινε στο παγκράτιο, όπου το μόνο που δεν επιτρεπόταν ήταν το δάγκωμα και το ζούληγμα των αχαμνών. Εξαρθρώσεις ώμων, εφίππευση αντιπάλων και κουτουλιές ήταν μες στο παιχνίδι. Εδώ μια κίνηση στα όρια του φάουλ:

Fun fact: στα Ρωμαϊκά χρόνια, οι πυγμάχοι έπαψαν να χρησιμοποιούν δερμάτινους πυγμαχικούς ιμάντες, καθότι αντικαταστάθηκαν από γάντια ενισχυμένα με μεταλλικά σφαιρίδια και μολύβι.

Λογικές, λοιπόν, και οι αναφορές ιστορικών σε στραγγαλισμούς, τυφλώσεις, συντριβές οστών, πολλαπλά κατάγματα και θανάτους μπροστά στα μάτια ελλανοδικών και θεατών.

Πολιτογραφήσεις “βαρβάρων”

Το να χεις πολλούς ολυμπιονίκες ήτανε σίγουρα μεγάλη τιμή για την πατρίδα εκείνη που τους απέστειλε στους αγώνες, γι’ αυτό και κάθε πόλη μεριμνούσε για την καλύτερη δυνατή προετοιμασία των αθλητών της. Κι άμα έβλεπε κάποιο όχι και τόσο κλεινόν άστυ πως θα κατέγραφε απλή συμμετοχή στα ολυμπιακά κατάστιχα, προέβαινε στο παμπάλαιο, όπως αποδεικνύεται, κόλπο της πολιτογράφησης ξένου. Πώς γίνεται με τους κοινοτικούς Αμερικανούς στο μπάσκετ που παίζουν με τα χρώματα (κυρίως) πρώην Γιουγκοσλαβικών ή Σοβιετικών χωρών στα μεγάλα τουρνουά και τα προκριματικά αυτών;

Μάστορες σε αυτά τα κόλπα ήταν, κατά πώς λένε τα βιβλία οι τύραννοι των πόλεων της Σικελίας, αν και το περιστατικό που έφτασε στα χέρια μας από έγκυρη ιαματική πηγή του Παυσανία δεν περιλαμβάνει Συρακούσες και τοιαύτα ελληνοϊταλιάνικα. Το 384 π.Χ. ο Σωτάδης από την Κρήτη κερδίζει στο Δόλιχο δρόμο φέρνοντας τη χαρά και τη δόξα στη λεβεντογέννα πατρίδα του. Το 380 π.Χ. ο Σωτάδης, μάστορας στο Δόλιχο δρόμο, βγάζει και τους Εφέσιους στους δρόμους για πανηγυρισμούς, καθότι χρηματίστηκε για να παρουσιαστεί ως πολίτης της Εφέσου. Οι λεβέντες συμπατριώτες του δεν του το συγχώρεσαν ποτέ και τον έστειλαν για βρούβες στην εξορία.

Εκεχειρία, αυτός ο μύθος

Ναι, οκ, υποτίθεται ότι κατά τη διάρκεια των αγώνων διαχρονικά παίζει ceasefire, γιατί τα ολυμπιακά ιδεώδη δεν επιτρέπουν τις εχθροπραξίες. Ναι, γελάτε και εν μέρει δίκιο έχετε, όταν αναλογίζεστε αν τη λαμβάνει κανείς σοβαρά ή όχι σήμερα, αλλά ας δούμε πόσο θα γελάσετε τώρα που θα μάθετε ότι ούτε οι ένδοξοι προγονοί μας την τηρούσαν. Κι όχι τώρα για επεκτατικά σχέδια και ιμπεριαλιστικούς πόθους αλλά για τα ποσοστά των εσόδων από τη διοργάνωση των αγώνων.

Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, λοιπόν, το 364 π.Χ. πολύς πλούτος είχε μαζευτεί στην Ολυμπία από μπόλικες πόλεις της Μεσογείου που είχαν στείλει εκεί τους αστέρες τους. Οι πόλεις της Ηλείας Ήλιδα και Πίσα βρίσκονταν σε κόντρα με τους Αρκάδες για το ποιος θα καρπωθεί τι από τα έσοδα αυτά. Αποτέλεσμα; Αφού είχαν ολοκληρωθεί οι ιπποδρομίες και το πένταθλο, Ηλείοι στρατιώτες κάνουν ντου στον ιερό χώρο και τον γεμίζουν αίμα, μπροστά στα μάτια έντρομων θεατών. Από τότε έχτιζε ο νομός την καλή του φήμη.

Ντόπες και δηλώσεις ψευδών ηλικιών

Κι αν την παγαποντιά των δωροδοκιών οι ελλανοδίκες την πάτασσαν (όταν δεν έπαιζε πολύ ανωτέρα βία), τις αθλητικής φύσεως παγαποντιές ήταν δύσκολο κάποιος να τις εντοπίσει και να τις κρίνει με τα μέσα της περιόδου. Π.χ. άντε να αποδείξεις την ηλικία ενός αθλητή σε εποχή που οι ακτινογραφίες για τη μελέτη της οστικής ηλικίας δεν ήταν διαθέσιμες.

Έτσι, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίλαος (ιδού μια ανωτέρα βία) προσπέρασε την κρίση των Ελλανοδικών για να μπορέσει να αγωνιστεί στο αγώνισμα του Σταδίου ο γιος του Αθηναίου Ευάλκους, παρότι ήταν κατάτι μεγαλύτερος από τους λοιπούς αγωνιζόμενους.

Και ας κλείσουμε με το κεφάλαιο “ντόπα”. Ανατολικότερα του Αιγαίου, στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας έδινε και έπαιρνε η χρήση του μανδραγόρα, αυτού του υπνωτικού και χαλαρωτικού σε μικρές δόσεις αλλά διεγερτικού σε μεγαλύτερες φαρμάκου, το οποίο προμηθεύονταν οι αθλητές από σοφούς της πόλης και όχι από τύπους του αρχαίου υποκόσμου.

Δυτικά του Αιγαίου, τα πράγματα ήταν πιο αυστηρά ως προς το ζήτημα της διατροφής στην προετοιμασία για τους αγώνες, με το μενού να συμπεριλαμβάνει πρωτεΐνη (ζωική λογικά, εκτός κι αν στην Ατλαντίδα έπαιζε stuff για bodybuilding) και κρασί. Παρανόμως, δε, αραιά και πού λίγη στρυχνίνη, ένα ακλαλοειδές του ινδολίου που αξιοποιείται για τη διέγερση του αναπνευστικού και έχει τοξική δράση άμα ξεφύγει κανείς στη δοσολογία (έχει παίξει ως δηλητήριο σε πολλά μυθιστορήματα). Μπορεί, λοιπόν, η ντόπα να μην ήταν ο κανόνας, ο Αριστοτέλης ωστόσο κάνει λόγο στο έργο του για παραμορφωμένα πρόσωπα αθλητών, αποδίδοντάς τα στη διατροφή για την αύξηση της μυϊκής μάζας. Πολυμήχανοι γαρ οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.

(Στοιχεία πάρθηκαν από το έργο της Ελένης Νικολαΐδου “Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα. Αθέατες πλευρές” και επικαλυπτόμενα και μη άρθρα του ελληνικού ίντερνετ)