ΟΚ, το ξέρουμε λίγο-πολύ όλοι και όλες: το ίντερνετ είναι ένα μαγικό και εφιαλτικό μέρος. Και ξέρουμε, επίσης, ότι όταν η πλάστιγγα γέρνει περισσότερο προς το εφιαλτικό, τότε μπορεί να γίνει πραγματικά πολύ εφιαλτικό, να σου στερήσει κάθε πιθανή ελπίδα για το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας και να σε βυθίσει σ’ αυτό το ιδιαίτερο είδος late capitalism κατάθλιψης όπου ο μόνος τρόπος να αντεπεξέλθεις είναι να μπεις σε μια ατελείωτη λούπα από gifs με γάτες και νιχιλιστικά memes σελίδων με περίεργα σύμβολα για τίτλους.
Φυσικά, το ίντερνετς, ως τμήμα της μαζικής κουλτούρας της εποχής του, είναι κι αυτό ένα πεδίο μάχης, σύγκρουσης, ανταγωνισμού μεταξύ απόψεων και κοινοτήτων που βλέπουν διαφορετικά την ίδια την μαζική κουλτούρα, την πολιτική, τον δημόσιο χώρο. Και δεν χρειάζεται και καμιά ιδιαίτερη deep web εμπειρία για να διαπιστώσεις ότι η δημόσια σφαίρα του ίντερνετ συχνότατα τείνει να κυριαρχείται από τις πιο σκατόψυχες, ρατσιστικές ή σεξιστικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αρκεί να ρίξετε μια ματιά στα σχόλια του Luben οποιασδήποτε μεγάλης FB σελίδας, YouTube καναλιού, γωνιάς του Reddit ή οποιουδήποτε άλλου τέτοιου διαδικτυακού τόπου που γεμίζει με χαρά, ευτυχία και ζεστασιά την ψυχούλα σας.
Ο λόγος που τα λέμε όλα αυτά είναι ο εξής: όταν χαζεύοντας στο feed μας βλέπουμε, για παράδειγμα, μια σειρά από ειδήσεις ή memes για το γεγονός ότι μια ηθοποιός του Star Wars αναγκάστηκε να κλείσει τον λογαριασμό της στο Instagram λόγω ρατσιστικής και σεξιστικής παρενόχλησης, τότε καλό είναι να σκεφτόμαστε τι εργαλεία έχουμε στη διάθεσή μας ώστε να σκεφτούμε ένα τέτοιο περιστατικό. Είναι μια υπερβολική αντίδραση σε ένα απλό ιντερνετικό κράξιμο μακριά απ’ την «πραγματική ζωή» ή μια περίπτωσης επίθεσης σε γυναίκες και μειονότητες σαν αυτές που συμβαίνουν κατά εκατοντάδες χιλιάδες εντός και εκτός ίντερνετ; Είναι μια μεμονωμένη ακραία συμπεριφορά γραφικών trolls ή είναι ένας τρόπος κοινωνικοποίησης των ανδρών μέσα στις nerd υποκουλτούρες που τους οδηγεί στο να τις περιφράσσουν από «εισβολείς»;
Λοιπόν, ας πιάσουμε τα γεγονότα με τη σειρά. Στις αρχές Ιουνίου, η ηθοποιός Kelly Marie Tran (που υποδύθηκε την Rose Tico στο Star Wars: The Last Jedi) αποφασίζει να διαγράψει όλα τα posts της στο Instagram, αφήνοντας μόνο μια ασπρόμαυρη φωτογραφία προφίλ και ένα bio που γράφει: “Afraid, but doing it anyway”. Η αμερικανο-βιετναμέζα ηθοποιός ήταν η πρώτη μη-λευκή γυναίκα σε πρωταγωνιστικό Star Wars ρόλο, γεγονός για το οποίο δεχόταν επί μήνες ιντερνετικές επιθέσεις από alt-right κύκλους για την εμφάνιση και την εθνικότητά της. Στο παρελθόν, αντίστοιχες παρενοχλήσεις είχε δεχτεί κι η πρωταγωνίστρια της νέας Star Wars τριλογίας, Daisy Ridley, έπειτα από σχόλιά της στα social media εναντίον της οπλοκατοχής – κάτι που την οδήγησε να κλείσει το Instagram της το 2016. Και βέβαια ο John Boyega είχε δεχτεί επίσης τέτοιες ιντερνετικές παρενοχλήσεις για το γεγονός ότι τόλμησε να υποδυθεί έναν μαύρο Stormtrooper.
Όπως είναι εύκολο να φανταστεί κανείς, η αφήγηση των Star Wars fans που πρωταγωνίστησαν ή επικρότησαν αυτά τα ιντερνετικά σκηνικά σχετίζονται με την “δικτατορία της πολιτικής ορθότητας”, την προώθηση των μειονοτήτων, την κρυφή φεμινιστική ατζέντα, το forced diversity, τα σατανικά σχέδια για την εξαφάνιση των λευκών straight ανδρών ηρώων από το Star Wars και την pop κουλτούρα ευρύτερα. Τέτοιες κριτικές είχαν απευθυνθεί ήδη προς το Star Wars: The Force Awakens, αλλά το πράγμα έφτασε στο αποκορύφωμά του με το The Last Jedi, το οποίο είχε με διαφορά τις χαμηλότερες βαθμολογίες κοινού σε sites σαν το Rotten Tomatoes (ναι, χαμηλότερες κι από την prequel τριλογία), με διάφορους ιντερντικούς κύκλους να καλούν σε μποϊκοτάζ της ταινίας ή σε παρενοχλήσεις εναντίον των συντελεστών στα social media.
What's not to love?#GetALifeNerds pic.twitter.com/k1sa0X1qpg
— Mark Hamill (@HamillHimself) June 6, 2018
Βέβαια, υπήρξαν συντελεστές του Star Wars που απάντησαν δημόσια στο τραμπούκισμα της Kelly Marie Tran – όχι τόσο υπογραμμίζοντας ρητά τον ακροδεξιό χαρακτήρα του ως ρατσιστικό και μισογύνικο, αλλά κυρίως τείνοντας να διαχωρίσουν τους fans του Star Wars σε μια ήπια πλειοψηφία που γουστάρει ή όχι τις νέες ταινίες χωρίς να οδηγείται στα άκρα και μια μειοψηφία ιντερνετικών trolls που έχει για ψωμοτύρι τις παρενοχλήσεις εναντίον γυναικών, lgbt ατόμων και μειονοτήτων. Τέτοιες ήταν οι περιπτώσεις, για παράδειγμα, του σκηνοθέτη και σεναριογράφου του The Last Jedi, Rian Johnson, αλλά και του Mark Hamill, δηλαδή του Luke Skywalker αυτοπροσώπως.
Όλα αυτά, προφανώς, έχουν ένα pattern, ένα μοτίβο, μια λογική συνέχεια από πίσω τους – δεν είναι απλώς random περιστατικά σε social media λογαριασμούς ακριβοπληρωμένων χολιγουντιανών ηθοποιών. Η nerd υποκουλτούρα, κομβικό κομμάτι της οποίας είναι και το Star Wars fandom, έχει την δική της μυθολογία, ιδεολογία, τους δικούς της κώδικες – όπως κάθε αντίστοιχη υποκουλτούρα. Όσοι κοινωνικοποιούνταν από παιδιά παίζοντας μανιωδώς video games ή rpgs, λατρεύοντας οτιδήποτε sci-fi ή fantasy, διαβάζοντας κόμιξ ή βλέποντας anime (και γενικά όλα αυτά που έχουν κωδικοποιηθεί ως nerd κουλτούρα), συνήθως έτειναν να αντιλαμβάνονται τους συνεκτικούς δεσμούς τους σαν περίφραξη, σαν σύνορα από τα οποία αποκλείονται εκ των πραγμάτων κάποιοι άλλοι. Ναι, αυτό που γνωρίσαμε στην τηλεόραση και το σινεμά σαν στερεότυπο nerd που μισεί τους δημοφιλείς αθλητές μάγκες του σχολείου μπορεί να αποτελεί μια υπερβολή, αλλά έχει στοιχεία αλήθειας και πραγματικής κοινωνικής εμπειρίας.
What we talk about when we talk about manbabies
— Rian Johnson (@rianjohnson) June 5, 2018
Αυτό που κρύβει, όμως, είναι το εξής. Υποθέτοντας πως λόγω της αντιδημοτικότητάς τους (παρόλο που τα pop προϊόντα που θεωρητικά απευθύνονται σ’ αυτούς είναι μια γιγάντια βιομηχανία δισεκατομμυρίων) οι nerds βρίσκονται στον πάτο του βαρελιού, συχνά η nerd υποκουλτούρα ένιωθε ικανοποιημένη με το να αποκλείει αυτούς που βρίσκονται σε λιγότερο προνομιακή θέση. Και βέβαια, η μνησικακία εναντίον των γυναικών – που γίνονται αντικείμενο nerd ερωτικής φαντασίωσης ή γίνονται αντιληπτές σαν πιθανός εισβολέας σε μια αυθεντική, αγορίστικη, αιώνια εφηβική φάση – έχει συχνότατα ιδιαίτερα κεντρικό χαρακτήρα στο πώς βλέπουν και σήμερα τέτοιες ομάδες ανθρώπων την παρουσία γυναικών, lgbt ατόμων και μειονοτήτων σε franchises και τίτλους που παραδοσιακά θεωρούνταν αγορίστικοι.
Μια πρώτη παρατήρηση εδώ, φυσικά, είναι πως αυτή η αυτο-εικόνα είναι σε σημαντικό βαθμό ψεύτικη – ή μάλλον είναι περισσότερο προϊόν φαντασίωσης. Προφανώς, είναι αμέτρητες οι γυναίκες, οι μη-straight και οι μη-λευκοί που αγαπούν τέτοια πράγματα, έχουν μεγαλώσει μαζί τους, τα έχουν μέσα στην καρδιά τους – και μάλιστα έχει χρειαστεί ουκ ολίγες φορές να υπερασπιστούν το fandom απέναντι σε κάποιον που το αμφισβητεί. Παρόλα αυτά, υπήρχε συνήθως ένα μεγάλο κενό εκπροσώπησης και αναπαράστασης γι’ αυτές τις φιγούρες στο σινεμά, την τηλεόραση, τα κόμιξ και τα video games – κι εδώ είναι το κυρίαρχο σημείο σύγκρουσης σήμερα εντός και γύρω από αυτήν την κουλτούρα, το οποίο συνοψίζεται στο εξής ερώτημα: η παρουσία περισσότερων γυναικείων, lgbt και μη-λευκών χαρακτήρων είναι σημάδι προόδου και ισότητας ή σημάδι κυριαρχίας του political correctness που μισεί τους λευκούς sraight άνδρες;
ΟΚ, αν κάποιος αναγνώστης πιστεύει το δεύτερο, τότε κατά πάσα πιθανότητα έχει φτάσει έως εδώ καθαρά για λόγους hatereading και μπράβο του γι’ αυτό – είναι μια απόλαυση στην οποία παραδινόμαστε κι εμείς συχνότητα στον κόσμο του ίντερνετ. Κατά τ’ άλλα όμως, παρόλο που είναι μεγάλο λογικό άλμα να θεωρήσουμε πως η εκπροσώπηση στις χολιγουντιανές αναπαραστάσεις αντιστοιχεί ευθέως σε μια άμεση βελτίωση των συνθηκών ζωής για καταπιεζόμενες κοινωνικές ομάδες (όταν ταυτόχρονα, για παράδειγμα, παραμένουν ακλόνητες οι θεσμικές και καθημερινές πλευρές αυτής της καταπίεσης στην δουλειά, την εκπαίδευση, την περίθαλψη, τα πολιτικά δικαιώματα), δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το εξής: ότι το να βρίσκεις τον εαυτό σου μέσα στην μαζική κουλτούρα της εποχής σου είναι ένας τρόπος κοινωνικοποίησης, συμμετοχής στον κόσμο, σύνδεσης με την εποχή σου – κι έτσι έχει από μόνο του μια δεδομένη αξία, πέρα από το να εκνευρίζει λευκούς ιππότες του ίντερνετ δηλαδή.
Εκτός βέβαια από τις ιδιαιτερότητες που έχει η nerd μυθολογία και κοινωνικοποίηση, δηλαδή εκτός τον ιδιαίτερο τρόπο που έχει να αποκλείει και να περιφράσσεται βάσει δέρματος ή φύλου, υπάρχει κι ένα στοίχημα που ξεπερνάει το αν σε νοιάζει ή όχι ότι το Star Wars έχει πλέον περισσότερες γυναίκες και μαύρους απ’ ό,τι παλιότερα. Το στοίχημα αυτό αφορά ότι εξής: ότι όσοι εκφράζουν τέτοιες απόψεις στην ιντερνετική δημόσια σφαίρα δεν είναι απλώς υπερβολικά nerdουλες, ακραία trolls του deep web, θεματοφύλακες της Star Wars αυθεντικότητας ή ανώριμοι manbabies που θα ήθελαν να ζήσουν μια αιώνια εφηβική nerd φαντασίωση. Είναι ότι τα σημεία σύγκρουσης που επιλέγουν γύρω από την nerd κουλτούρα είναι τα ίδια σημεία σύγκρουσης που επιλέγει η σύγχρονη ακροδεξιά σε κάθε επίπεδο της κοινωνικής ζωής, δηλαδή ο πανικός και το μίσος ενάντια στον Άλλο, είτε είναι πρόσφυγας είτε είναι trans είτε είναι γυναίκα που καταγγέλλει τον βιαστή της. Σε τελική ανάλυση, δεν ζητάμε από τους fans του Star Wars να γίνουν «σωστοί nerds» και να αγκαλιάσουν ως τέτοιοι την διαφορετικότητα. Το ζητούμενο είναι να σταματήσουν οι ακροδεξιές μαλακίες – και, στην περίπτωσή μας, κι αυτές που χρησιμοποιούν ως κάλυμμα την ταυτότητα της nerd υποκουλτούρας – να μην γίνονται ανεκτές ούτε εδώ ούτε και πουθενά αλλού.
