Αν κάτι δεν το έχεις αγαπήσει, τότε είναι αδύνατον να σε πονέσει. Αυτή είναι η αφετηρία από την οποία ξεκινάμε, φίλες και φίλοι, για να προσεγγίσουμε το ερώτημα του τι συνιστά φόλα και τι όχι – στο σινεμά, εν προκειμένω. Παρότι μπορούμε γενικά να μιλήσουμε για κάποια πιο αντικειμενικά αισθητικά κριτήρια, η φόλα είναι εκ των πραγμάτων μια σχετική κι υποκειμενική έννοια, κι αυτό γιατί πάντα η απογοήτευση έρχεται συναρτήσει των προσδοκιών. Αν δεν έχεις επενδύσει τίποτα σε κάτι, τότε δεν έχει την δυνατότητα να σε πληγώσει. Αν όμως περίμενες πράγματα από αυτό, αν είχες προβάλει πάνω του προσδοκίες, αν του είχες επιτρέψει να σου δώσει υποσχέσεις, τότε θα πληγωθείς. Και φυσικά δεν φταίει κανένας άλλος γι’ αυτό, παρά μόνο εσύ. Επομένως, κάθε φορά που χαρακτηρίζουμε μια ταινία ως απογοήτευση, αυτό αποκαλύπτει περισσότερα πράγματα για εμάς και την σχέση μας με το σινεμά, παρά για την ίδια την ταινία και την ποιότητά της με την στενή έννοια.
Ας πάμε κατευθείαν στο 2023 ώστε μιλήσουμε με φετινά παραδείγματα και να γίνουμε πιο κατανοητοί. Είναι κοινός τόπος πως το 2023 ήταν μια κακή χρονιά για το υπερηρωικό σινεμά. Το Marvel Cinematic Universe και το DC Extended Universe μας έδωσαν 3 ταινίες έκαστο φέτος και, αν εξαιρέσουμε το Guardians of the Galaxy vol. 3 του James Gunn που ήταν αρκετά καλό (αλλά σίγουρα κατώτερο από τα πρώτα δύο), οι 5 υπόλοιπες ταινίες κυμαίνονταν από το απλά μέτριο μέχρι το οριακά ανεκτό και το νέτα-σκέτα κακό. Αν αυτό συνδυαστεί και με τις χλιαρές επιδόσεις στο box office και τις εσωτερικές αναμπουμπούλες σε DC/Warner και Marvel/Disney, δεν αποκλείεται το 2023 να αποδειχτεί η ταφόπλακα του υπερ-κορεσμένου superhero σινεμά όπως το γνωρίζαμε την προηγούμενη δεκαετία: δηλαδή ένα larger-than-life μεγα-event και κινηματογραφικό οικοδόμημα με εγγυημένη επιτυχία, υψηλές escapist επιδόσεις και περιστασιακές εκλάμψεις καλού blockbuster σινεμά.
Δεν θα θρηνήσουμε για αυτό, καιρός του ήταν γιατί σερνόταν κρίση υπερηρωικής υπερσυσσώρευσης καιρό τώρα, αλλά θα ρωτήσουμε: είχε κανείς κινηματογραφικές προσδοκίες από το The Flash, το Shazam! Fury of the Gods, το Blue Beetle, το Ant-Man and the Wasp: Quantumania και το The Marvels; Αρκετά χλωμό, θα απαντήσουμε. Οπότε θα ήταν ένα υπερβολικά low-hanging fruit και εύκολος στόχος να χαρακτηρίσουμε τέτοιες ταινίες σαν απογοήτευση. Ίσα ίσα, η απουσία προσδοκιών μπορεί να σε κάνει κάλλιστα να απολαύσεις κιόλας τέτοιου είδους χολιγουντιανά προϊόντα, αφού δεν υπάρχουν κανενός είδους stakes: μπορείς απλά να απενεργοποιήσεις τον εγκέφαλο και να χαζέψεις με την ησυχία σου (το Expendables 4 και το Fast X είναι δύο καλά τέτοια φετινά παραδείγματα).
Αντιστοίχως, δεν θα έβαζα σε αυτήν την κατηγορία ταινίες με τις οποίες δεν τρελάθηκα καθόλου παρά την γενικευμένη τους υποδοχή από τον κόσμο, αλλά σίγουρα δεν θα τις χαρακτήριζα κακές. Τέτοιες περιπτώσεις κατ’ εμέ ήταν φέτος το Barbie της Greta Gerwig και το Past Lives της Celine Song, στα οποία βρήκα κατά τόπους πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, αλλά συνολικά είχα ενστάσεις που δε μου επέτρεψαν να τα απολαύσω σφαιρικά ως ταινίες. Ακόμα λοιπόν κι αν τις βρίσκω over-hyped, δεν θα τις έβαζα στην κατηγορία της φόλας. Παρομοίως, δεν θα έβαζα σε αυτήν την λίστα ταινίες σκηνοθετών που γενικά αντιπαθώ και γι’ αυτό δεν επενδύω (σχεδόν) ποτέ ιδιαίτερες προσδοκίες στις ταινίες τους, όπως ο Damien Chazelle με το Babylon και ο Darren Aronofsky με το The Whale (αν και στο δεύτερο βρήκα μεγαλύτερο ενδιαφέρον απ’ όσο περίμενα).
Για να μην τα πολυλογώ, ελπίζω να κατέστη σαφές πως οι παρακάτω ταινίες δεν είναι οι κατά τη γνώμη μου χειρότερες ταινίες του 2023, αλλά αυτές που με πίκραναν περισσότερο γιατί περίμενα κάτι περισσότερο ή κάτι διαφορετικό. Προχωράμε, λοιπόν, στη λίστα με τις 10 μεγαλύτερες κινηματογραφικές φόλες της χρονιάς. Απολαύστε υπεύθυνα και, κυρίως, ψύχραιμα.
Πολλά θα μπορούσαν να έχουν πάει καλύτερα εδώ. Έχουμε έναν βετεράνο και έμπειρο σκηνοθέτη (Neil Jordan), έναν εξίσου βετεράνο και έμπειρο πρωταγωνιστή (Liam Neeson) και μια εμβληματική φιγούρα της noir λογοτεχνίας και κινηματογράφου (Philip Marlowe). Πώς τα κατάφερε αυτή η ταινία να γίνει τόσο άνευρη, άγευστη, άοσμη και ανιαρή; Ερώτημα.
Όταν πρωτοδιάβασα ότι ο σκηνοθέτης του The Lego Batman Movie θα έκανε μια horror-comedy ταινία με τον Nicolas Cage ως Δράκουλα, είπα, οκ, εδώ είμαστε. Κι επειδή ακριβώς αγαπάω το είδος, περίμενα τουλάχιστον κάτι μερακλίδικο, αλλά δυστυχώς η ταινία του Chris McKay αποδείχτηκε ετοιματζίδικη, πλαστική και, κυρίως, μη-αστεία.
Θεωρητικά, αυτή η ταινία θα μπορούσε να έχει βγει καλή. Ο James Mangold είναι ένας τιμιότατος σκηνοθέτης και με το Logan του 2017 απέδειξε πως μπορεί να γυρίσει καλή χολιγουντιανή δράση (πράγμα σημαντικό και δύσκολο). Αλλά το αποτέλεσμα βγήκε αμήχανο, κακογραμμένο, χωρίς αίσθηση χημείας και μαγείας, και με ένα ακούσια κωμικό φινάλε.
Έχουμε τονίσει ποικιλοτρόπως ότι οι σχέσεις μεταξύ τηλεόρασης και σινεμά έχουν γίνει πιο αμφίδρομες τα τελευταία χρόνια, με τα όριά τους να θολώνουν ενίοτε με πολύ ενδιαφέροντες τρόπους, αλλά το κινηματογραφικού ντεμπούτο του Charlie Day (συν-δημιουργού και συμπρωταγωνιστή του εξαίρετου It’s Always Sunny in Philadelphia) αποδείχτηκε πολύ πιο φιλόδοξο απ’ ό,τι μπορούσε να σηκώσει ο ίδιος.
Όχι ότι είχα λατρέψει το Possessor, την προηγούμενη ταινία του Brandon Cronenberg, αλλά είχα βρει τουλάχιστον ένα potential που θα μπορούσε να τον κάνει κάτι περισσότερο από γιο του David Cronenberg. Δυστυχώς, στο Infinity Pool κρατάει μόνο τα επιφανειακά στοιχεία του σινεμά του πατέρα του, προσφέροντας φετιχιστική βία και transgression για χάρη του transgression χωρίς το διανοητικό βάθος του κλασικού κρονενμπεργκικού body horror.
Υπήρξα γενικά υποστηρικτός απέναντι στο πρότζεκτ του David Gordon Green να φτιάξει μια νέα τριλογία Halloween, με ισορροπία ανάμεσα στον σεβασμό και την ασέβεια (παρά τις περιστασιακές αδυναμίες), οπότε είχα και αντίστοιχες προσδοκίες από την αναβίωση του The Exorcist. Αλλά όχι, αυτό το πράγμα δυστυχώς δεν σώζεται. Δεν μπορώ να σε υποστηρίξω πια, David Gordon Green, εδώ με έχασες.
Πάντα έκανε hit-and-miss ταινίες ο Steven Soderbergh, αλλά ακόμα και οι αποτυχίες του είχαν κάτι συναρπαστικό που τον έκανε εξαιρετικά ενδιαφέροντα ως σκηνοθέτη. Γιατί, πράγματι, κανένας άλλος “φτασμένος” χολιγουντιανός δημιουργός δεν έχει πειραματιστεί τόσο πολύ *εντός* του mainstream σινεμά. Πάντα κρατάω μια πισινή γιατί συμβαίνει συχνά να επανεκτιμούνται αργότερα οι ταινίες του Soderbergh, αλλά στο Magic Mike’s Last Dance ένιωσα πως έκανε κάτι αντι-στοντερμπεργκικό: η ταινία δεν ήταν κακή, αλλά αδιάφορη. Κι αυτό είναι χειρότερο.
Δε μπορώ να πω, πέρασα πολύ καλά με το πόσο unhinged ήταν ο Ridley Scott κατά την διάρκεια της προώθησης του Napoleon (το beef του με τους Γάλλους ήταν ένα από τα αγαπημένα μου κινηματογραφικά memes του 2023), αλλά η ίδια η ταινία απέτυχε και στα δύο μέτωπα που εκ των πραγμάτων ανοίγει ένα τέτοιο εγχείρημα: δεν κατάφερε ούτε να αποτελέσει μια βαθιά ιστορική επεξεργασία του Ναπολέοντα, του ιστορικού του ρόλου και της εποχής του, ούτε να γίνει ένα πολύπλευρο και σύνθετο δράμα χαρακτήρα. Επομένως, η “επικότητά” του αποδείχτηκε τζούφια, αλλά ο Scott έχει προϊστορία σε ταινίες που δικαιώθηκαν με τα director’s cuts τους (βλ. Kingdom of Heaven), οπότε ίσως το επανεκτιμήσουμε τότε.
Έλα ρε Michael Mann ρε γμτ, από πολλούς το περιμέναμε να κάνουν μια κλασική νερόβραστη χολιγουντιανή βιογραφική ταινία, αλλά όχι και από σένα. Τα έχουμε πει ξανά και ξανά για τα διαχρονικά και αξεπέραστα προβλήματα που έχει το είδος του χολιγουντιανού biopic, αλλά προσδοκούσα κάτι διαφορετικό από τον Michael Mann. Η ταινία βγαίνει στα ελληνικά σινεμά τον Ιανουάριο, αλλά η ξενέρα που έφαγα βλέποντάς το ήταν τόσο μεγάλη (χωρίς να είναι κακοφτιαγμένη ταινία) που δεν άντεξα να μην το βάλω στην λίστα.
Ναι, εδώ είχα μεγάλες προσδοκίες. Προσδοκίες τύπου “ταινία της χρονιάς”, τέτοιες προσδοκίες. Είχα λατρέψει το Hereditary το 2018, ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά το Midsommar έγινε μια από τις αγαπημένες μου ταινίες για την δεκαετία των 10s. Όπως όμως ο Robert Eggers, ο έτερος σκηνοθέτης που αναδείχθηκε μέσα από Α24 horror ταινίες τα προηγούμενα χρόνια, με απογοήτευσε με το The Northman, έτσι και ο Ari Aster με απογοήτευσε με το Beau Is Afraid. Αμφότερες ταινίες παραμένουν συναρπαστικές και ενδιαφέρουσες ακόμα και ως αποτυχίες, ακριβώς επειδή οι σκηνοθέτες τους έχουν αναμφίβολα πράγματα να πουν – και ειδικότερα για την αυτοβασανισμένη αρρενωπότητα που είναι κοινό θέμα μεταξύ των δύο ταινιών (παρότι το μεταχειρίζονται με εντελώς διαφορετικό τρόπο). Αυτά που θέλει να πει ο Aster όμως είναι πιο μπερδεμένα, συγχυσμένα, αποπροσανατολισμένα και (σε τελική ανάλυση) κοινότοπα απ’ όσο νομίζει, με αποτέλεσμα το Beau Is Afraid να καταλήγει παραφουσκωμένο και εξουθενωτικό, χαμένο μέσα στους διαδρόμους που έφτιαξε για τον εαυτό του, αλλά χωρίς διέξοδο.
