Ανάμεσα στα ελληνικά κινηματογραφικά φεστιβάλ, το Animasyros είναι ένα από τα πιο μερακλίδικα. Ο λόγος είναι πως πρωταγωνιστής είναι το animation, το οποίο πάντα έχει να προσφέρει κάτι χειροποίητο, ευφάνταστο, απρόβλεπτο ή πειραματικό – ποιότητες που είναι όλο και πιο απαραίτητες στο σύγχρονο σινεμά, ακριβώς επειδή συχνά απουσιάζουν. Φέτος λοιπόν το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων πραγματοποιήθηκε για 16η χρονιά στην Ερμούπολη, κι εμείς ήμασταν εκεί για να δούμε ταινίες και να περάσουμε όμορφα στο νησί, γιατί -κακά τα ψέματα- η Σύρος είναι φοβερή. Άμα θέλετε να πάρετε μια μεγάλη γεύση για το πώς μας φάνηκε συνολικά το φεστιβάλ, σας παραπέμπουμε στο βίντεο εδώ:

Αυτό που τράβηκε περισσότερο την προσοχή μας, βέβαια, ήταν η παρουσία δύο συγκεκριμένων ανθρώπων στο φεστιβάλ: του John Musker και του Ron Clements. Οι Musker και Clements υπήρξαν δύο από τους βασικούς αρχιτέκτονες του Disney Renaissance των 90s και δημιουργοί του της Μικρής Γοργόνας, του Αλαντίν και του Ηρακλή (κι αργότερα των Treasure Planet, The Princess and the Frog και Moana, με το τελευταίο να συμβάλλει στο CGI Disney Revival των 10s). Οι δύο animators, σκηνοθέτες και σεναριογράφοι βρέθηκαν στο φεστιβάλ για το αφιέρωμα του Animasyros στο animation και την αρχαία Ελλάδα, ενώ επρόκειτο να δώσουν κι ένα masterclass πάνω στην δημιουργία του Ηρακλή και πρόσληψη της κλασική αρχαιότητας στο animation (που τελικά το έκανε μόνος του ο Musker αφού ο Clements αρρώστησε).

Στην καταπληκτική του παρουσίαση, ο Musker μίλησε αναλυτικά για την παραγωγική διαδικασία της ταινίας, τα ταξίδια στην Ελλάδα και την έρευνα γύρω από την αρχαιοελληνική μυθολογία, ενώ μας έδειξε και κάμποσα ακυκλοφόρητα βίντεο με προσχέδια και drafts αγαπημένων σκηνών (μπορείτε να πάρετε μια μικρή γεύση εδώ). Αμέσως μετά, είχαμε κανονίσει να κάνουμε μαζί μια συνέντευξη, και η συγκίνηση ήταν βεβαίως μεγάλη. Είχα πάρα πολλά πράγματα να τους ρωτήσω, γιατί όπως κάθε millennial έτσι κι εγώ μεγάλωσα με τις Disney ταινίες του ’90, κι αυτό το πράγμα ήταν μια συλλογική εμπειρία που μας καθόρισε ως γενιά (και με την καλή αλλά και με την κακή έννοια από κάποιες πλευρές). Επίσης, ως Γριά, ήταν αδύνατον να μην του ζητήσω κάτι που να συνδυάζει τον Ηρακλή της Disney με τον Ηρακλή της Θεσσαλονίκης. Και το έκανε, ο θεός. <3

Έπειτα, συζητήσαμε για περίπου 30 λεπτά για την κλασική εποχή της Disney, το ύφος που δημιούργησαν μαζί με τον Clements, την έρευνα και τη μέθοδο που απαιτείται για να προσεγγίσεις ιστορίες βγαλμένες από εθνικές μυθολογίες, την χρήση νέων τεχνολογιών όπως το CGI και το A.I., τα σύγχρονα live-action remakes της Disney και το animation ως διακριτό genre και ως μορφή τέχνης (πράγματα που παρεμπιπτόντως αγγίξαμε πρόσφατα με άλλη αφορμή). Ήταν σα να γνωρίζω έναν παιδικό μου ήρωα, κι ο συνδυασμός της ευγενικής φιγούρας του με τις πανέξυπνες απαντήσεις, έκανε τη συνέντευξη μια από τις αγαπημένες μου επαγγελματικές εμπειρίες. Ελπίζω να σας αρέσει κι εσάς. Να τι είπαμε:

Πρώτα απ’ όλα, ευχαριστούμε για την παρουσίαση. Ήταν καταπληκτική. 

Ευχαριστώ. Θέλαμε να δώσουμε μια πλήρη εικόνα της δημιουργίας της ταινίας. Έχουμε κάνει αντίστοιχες παρουσιάσεις και σε άλλα μέρη. Θέλαμε επίσης να δείξουμε την έρευνα που κάναμε στην Ελλάδα, αλλά και το πώς χρησιμοποιήσαμε διαφορετικές τεχνολογίες για την ταινία.

Πέρα από το αρχαιοελληνικό θέμα της ταινίας, πρέπει να πω ότι οι ταινίες σας ήταν εξαιρετικά σημαντικές για τη γενιά μας.

Για τους millennials.

Ναι, για τα παιδιά του ‘90. Για όσους μεγαλώσαμε με αυτές τις ταινίες, είναι σα να βλέπουμε μπροστά μας τον Scorsese και τον Coppola.

Ήταν σαν τον Μάγο του Οζ για εσάς.

Ναι, ακριβώς. Η επίδραση που είχαν πάνω μας αυτές οι ταινίες ήταν τεράστια. Πώς ήταν η χθεσινή προβολή του Ηρακλή με τα παιδιά από την Σύρο; 

Ήταν πολύ ωραία! Ήταν μεταγλωττισμένο στα ελληνικά, οπότε δεν καταλαβαίναμε τίποτα. Η Disney κάνει πολύ καλή δουλειά με τις μεταγλωττίσεις. Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία η μεταγλώττιση.

Κι είναι μια βιομηχανία από μόνο του. 

Τεράστια. Η Disney έχει πάρα πολλά έσοδα εκτός Βόρειας Αμερικής, οπότε θέλει να κάνει τις ταινίες της όσο γίνεται πιο προσβάσιμες σε πολλά σημεία του πλανήτη.

Κι ειδικά στα 90s, όταν βγήκε και ο Ηρακλής, η ποιότητα των ελληνικών μεταγλωττίσεων Disney ήταν εξαιρετική.

Αλήθεια;

Έπαιρναν τους καλύτερους ηθοποιούς και τους καλύτερους τραγουδιστές. Θα ήθελα να ξεκινήσουμε από κάτι που αναφέρατε στην παρουσίαση. Απ’ όλες τις ταινίες του Disney Renaissance, ο Ηρακλής ήταν μάλλον η πιο πολυ-στυλιστική και μεταμοντέρνα όσον αφορά το genre και το ύφος. Πώς καταλήξατε σε αυτό το στυλ;

Σίγουρα μας επηρεάσε η αρχαία ελληνική μυθολογία, οπότε αρχικά γυρίσαμε στις ρίζες της ιστορίας που θέλαμε να αφηγηθούμε. Αντίστοιχα, όταν κάναμε το Moana, ταξιδέψαμε στην Πολυνησία ώστε να γνωρίσουμε τον τόπο. Οπότε μελετήσαμε αρχαιοελληνική τέχνη από μια μοντερνιστική πλευρά, πιο στυλιζαρισμένη, επηρεασμένη από αθλητικές ταινίες και από screwball κωμωδίες. Δεν θέλαμε να είναι ρεαλιστικό, θέλαμε να αναπαριστά την ιστορία με έναν πιο ελεύθερο τρόπο. Είχαμε πλήρη δημιουργική ελευθερία και κάναμε διάφορες δημιουργικές επιλογές. Μαζί με την έρευνα, βέβαια, πήραμε και τα ρίσκα μας. Συνδυάσαμε διάφορους μύθους μεταξύ τους. Ένας από τους συμβούλους μας κατά την δημιουργία της ταινίας ήταν καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας και μας είπε ότι η μυθολογική παράδοση μεταδιδόταν προφορικά, οπότε μεταλλασσόταν ανάλογα με τον τόπο και τον χρόνο. Έτσι μπορεί ο ίδιος μύθος να είχε πολλές παραλλαγές. Το ίδιο συναντήσαμε και στον Ειρηνικό Ωκεανό με τους μύθους σχετικά με τον Μαουί, όπου κάθε νησί είχε την δική του παραλλαγή. Οπότε νιώσαμε πως αυτό μας δίνει μια δεδομένη καλλιτεχνική άδεια ώστε να κάνουμε mix and match με τα διαφορετικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.

Έχει ενδιαφέρον το ότι η κλασική ελληνική αρχαιότητα είναι έντονα φορτισμένη ιδεολογικά, ειδικά στην Ευρώπη, καθώς θεωρείται απαρχή της δυτικής τέχνης, πολιτικής, φιλοσοφία κλπ. Κι ειδικά όταν ο Ηρακλής κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, η εγχώρια διανομή ήταν πολύ προσεκτική ώστε να μην δημιουργήσει εντυπώσεις ότι πρόκειται για “πιστή μεταφορά”. Έτσι, στον τίτλο “Ηρακλης” προσθέσανε τον υπότιτλο “Πέρα από το μύθο”. Ήταν ένας τρόπος να δηλωθεί ότι η ταινία περιλαμβάνει μπόλικη δημιουργική ελευθερία.

Μάλλον ήταν καλή ιδέα, γιατί όντως είχαμε αυτήν την δημιουργική ελευθερία, παίρνοντας ταυτόχρονα στα σοβαρά τη δουλειά μας και την ελληνική μυθολογία. Στις ΗΠΑ ας πούμε είχαμε πρόβλημα σε κάποιες πολιτείες του Νότου, όπου θρησκευτικές ομάδες Βαπτιστών διαμαρτυρήθηκαν και μποϊκόταραν την ταινία λόγω της μίξης αρχαίων Ελλήνων θεών με χριστιανική γκόσπελ μουσική.

Ενδιαφέρον αυτό, μιας και υπάρχει έντονος ακαδημαϊκός διάλογος σχετικά με την “λευκότητα” της αρχαίας Ελλάδας και το αν η εικόνα που έχουμε για αυτήν είναι δημιουργημένη αναδρομικά από τον ευρωπαϊκό κλασικισμό. 

Ούτως ή άλλως η Αναγέννηση τους έκανε όλους λευκούς… Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια μεγαλύτερη προσπάθεια για diversity στις ταινίες Disney, για μεγαλύτερη αυθεντικότητα όσον αφορά την αναπαράσταση άλλων κουλτουρών. Δεν το κάναμε και τόσο στον Ηρακλή. Όταν ήρθαμε στην Ελλάδα είχαμε γράψει ήδη το σενάριο, αλλά θέλαμε να πάρουμε και μια αίσθηση του τοπίου και των μνημείων πριν προχωρήσουμε με την παραγωγή της ταινίας. Σήμερα, θα κάναμε το αντίστροφο. Θα ξεκινούσαμε από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ως λίκνο της επιστήμης, της τέχνης και της πολιτικής – και θα χτίζαμε την ταινία γύρω από αυτό. Ήταν πράγματα από τα οποία αντλήσαμε έμπνευση στον Ηρακλή, αλλά παίξαμε πιο ελεύθερα με το υλικό της έρευνας.

Στις ταινίες σας μαζί με τον Clements, έχετε χρησιμοποιήσει πολλούς λαϊκούς μύθους από διάφορα μέρη του κόσμου. Το βλέπουμε και στη Μικρή Γοργόνα και στον Αλαντίν και στην Μοάνα. 

Προετοιμάζοντας την Μοάνα, για παράδειγμα, κάναμε ένα μεγάλο ταξίδι στις Νότιες Θάλασσες και οικοδομήσαμε την ιστορία με βάση αυτά που μαθαίναμε εκεί. Το σενάριο φτιάχτηκε μετά το ταξίδι, σε αντίθεση με τον Ηρακλή. Ας πούμε, η ιδέα της ναυσιπλοΐας δεν ήταν κεντρική στην ιστορία πριν το ταξίδι μας. Αλλά εκεί είδαμε πόσο περήφανοι ήταν οι άνθρωπο για την θαλασσινή τους παράδοση, οπότε το βάλαμε στο κέντρο του σεναρίου μας. Αντίστοιχα, ταξιδέψαμε στην Νέα Ορλεάνη για το The Princess and the Frog και γνωρίσαμε ιέριες βουντού, ενώ μελετήσαμε την κουλτούρα της μουσικής και τους βάλτους του αμερικάνικου νότου. Οι χαρακτήρες που δημιουργήσαμε βασίστηκαν σε ανθρώπους που γνωρίσαμε εκεί. 

Αυτή η διαδικασία που περιγράφετε το έκανε πιο εύκολο ή πιο δύσκολο για εσάς;

Και τα δύο νομίζω. Κι είναι καλή ερώτηση, γιατί με προβλημάτιζε κι εμένα όταν το  κάναμε. Ας πούμε, δεν το κάναμε καθόλου στη Μικρή Γοργόνα και τον Αλαντίν, απλά φτιάξαμε αυτούς τους παραμυθένιους κόσμους με βάση δικούς μας κανόνες. Καταφέραμε σπουδαία πράγματα πιστεύω, αλλά δεν επιδείξαμε όση υπευθυνότητα θα έπρεπε. Η διαδικασία που ακολουθήσαμε αργότερα, στην Μοάνα για παράδειγμα, ήταν σαφώς δυσκολότερη, αλλά νομίζω ότι ήταν και καλύτερη.

Μετά τον Ηρακλή, έχω την εντύπωση ότι το Hollywood έκανε γενικά μια στροφή προς την αρχαία Ελλάδα με Troy, Alexander the Great, 300 κλπ. 

Ναι, υπήρχε μια αναγέννηση εκεί. Οι αρχαίοι μύθοι μιλάνε στις πιο βασικές ανθρώπινες ορμές, στα πάθη, στην λύτρωση, στο σεξ, στην βία.

Έχει ενδιαφέρον που αυτό το ρεύμα το ξεκίνησε η ταινία σας, η οποία ήταν ένα μεταμοντέρνο παστίς, ενώ οι ταινίες που ακολούθησαν ήταν πολύ κλασικές και παραδοσιακές όσον αφορά την αναπαράσταση της αρχαιότητας.

Έτσι είναι, ναι. Η ταινία αντανακλούσε τις δικές μας κινηματογραφικές ευαισθησίες, που ήταν πιο ευρείες από μια στενή πρόσληψη της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.

Πριν, στην ομιλία σας, λέγατε ότι για εσάς η αρχαία Ελλάδα συνδυάζει την δύναμη με την χάρη. Κι αυτές οι χολιγουντιανές ταινίες είχαν μόνο δύναμη, αλλά όχι χάρη. 

Ναι, είναι πολύ πιο μάτσο ταινίες από την δική μας. Για εμάς ήταν πολύ σημαντικό να έχουμε και την χάρη δίπλα στη δύναμη. 

Σκεφτόμουν πως εσείς και ο Clements υπήρξατε αναπόσπαστα στοιχεία τόσο της αποκαλούμενης Disney Renaissance των 90s όσο και της αποκαλούμενης Disney Revival των 10s. Τι γνώμη έχετε σήμερα για αυτούς τους όρους; Έχουν κάποιο νόημα για σας;

Όταν φτιάχαμε τις ταινίες, δεν σκεφτόμασταν τίποτα τέτοιο προφανώς. Απλά προσπαθούσαμε να φτιάξουμε καλές ταινίες. Δεν σκεφτόμασταν για τους εαυτούς μας με τέτοιους όρους. Όταν δημιουργούσαμε τη Μικρή Γοργόνα, δεν είχαμε ιδέα αν θα άρεσε στον κόσμο. Απλά θέλαμε να φτιάξουμε ένα παραμύθι, κάτι που είχε πολλά χρόνια να γίνει στην Disney. Θέλαμε όμως να γίνει με τρόπο που ταιριάζει στο δικό μας γούστο και την δική μας αισθητική. Υπήρχε μια αθωότητα και μια αφέλεια στην όλη διαδικασία. Ενώ από εκείνο το σημείο κι έπειτα, μέχρι και σήμερα, οι δημιουργοί αναγκάζονται να συγκριθούν με ταινίες σαν τη Μικρή Γοργόνα. Προσπαθούν να χωρέσουν στις ταινίες τους όλα τα στοιχεία που εισάγαμε στη Μικρή Γοργόνα για πρώτη φορά. Εμείς απλά ελπίζαμε να βρουν το κοινό τους αυτές οι ταινίες, κι ήταν ανάγκη να το βρουν, γιατί ήταν ακριβές παραγωγές.

Είναι αστείο, γιατί μοιάζει σαν το στυλ αυτών των πρώιμων Disney Renaissance ταινιών σαν την Μικρή Γοργόνα και τον Αλαντίν (με τα συνεχή αστεία, τον γρήγορο ρυθμό, την μουσική επένδυση) να υπήρχε από πάντα, αλλά στην πραγματικότητα εσείς μαζί με τον Clements ήσασταν που το επινοήσατε.

Ναι, έτσι είναι. Ειδικά στον Αλαντίν. Διεκδικήσαμε τεράστια καλλιτεχνική ελευθερία στον Αλαντίν. Πολλοί άνθρωποι στην Disney μας έλεγαν “δε μπορείτε να το κάνετε αυτό, δε μπορείτε να σπάσετε τον τέταρτο τοίχο”, κι εμείς βάζαμε το Τζίνι να διαβάζει ατάκες μέσα από το σενάριο και να κοιτάζει ευθέως την κάμερα. Κάναμε πράγματα που έσπαγαν τους κανόνες της Disney, κι υπήρχαν αρκετοί που θεωρούσαν πως η ταινία θα είναι καταστροφή. Μεγάλη μας επιρροή ήταν το Young Frankenstein των Mel Brooks και Gene Wilder, γιατί ήταν μια θεότρελη ταινία, που είχε όμως έναν βαθιά συναισθηματικό πυρήνα. 

Αυτό το στυλ ήταν πρωτότυπο και βλάσφημο για την Disney του 1992, αλλά πλέον έχει γίνει ο κανόνας, έτσι δεν είναι; Θεωρείτε πως έχει φτιαχτεί έκτοτε μια φόρμουλα που οδηγεί στην ομοιομορφία;

Υπάρχουν όντως αρκετές φορές που βλέπω μια ταινία και καταλαβαίνω ότι προσπαθούν να κάνουν το ίδιο πράγμα με αυτό που κάναμε εμείς τότε. Είναι πιο σημαντικό να προσπαθείς να κάνεις κάτι αναζωογονητικό και να βάλεις την δική σου καλλιτεχνική υπογραφή. Αν νιώθεις πίεση να προσομοιώσεις κάτι που έκανε επιτυχία στο παρελθόν, τότε το πιθανότερο είναι να μην καταλήξει σε κάτι αξιόλογο. Θεωρώ ότι η μεγαλύτερη δική μας επιτυχία ήταν που προσπαθήσαμε να ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο σε ό,τι κάναμε.

Μιας και το λέτε αυτό, θα ήθελα να σχολιάσουμε λίγο το Treasure Planet, που ήταν μια πολύ μοναδική, διαφορετική και φιλόδοξη ταινία, η οποία όμως δεν εκτιμήθηκε αρκετά όταν κυκλοφόρησε. Πώς νιώθετε για την επανεκτίμηση που λαμβάνει πλέον και για το cult following που έχει αποκτήσει; 

Μου αρέσει πολύ να βλέπω τις σύγχρονες κριτικές ματιές που επανεκτιμούν την ταινία. Χαίρομαι πραγματικά. Πολλοί λένε πως δεν είχαν δει ποτέ το Treasure Planet γιατί είχαν ακούσει πως είναι κακό, αλλά βλέποντάς το ανακαλύπτουν κάτι που δεν περίμεναν. Οπότε έχει επανανακαλυφθεί και αυτό μας κάνει πολύ χαρούμενους. Νιώθουμε κάπως δικαιωμένοι. Δεν ήταν ακριβώς αυτό που θα περίμενε κανείς από μια ταινία Disney. Η επιρροή μας ήταν πράγματα όπως το steampunk, οι ταινίες του James Cameron, οι διαστημικές όπερες και ο James Dean του Επαναστάτη Χωρίς Αιτία. Προσπαθήσαμε να δώσουμε μια τέτοια οργισμένη νότα στον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα μας, κι αυτό επανεκτιμήθηκε από τους millennials που είδαν με νέα μάτια την ταινία. 

Αν δεν κάνω λάθος, στο Treasure Planet χρησιμοποιήσατε μικτές τεχνικές animation που συνδύαζαν το 2D με το 3D και το hand-drawn με το CGI. 

Ναι, αλήθεια είναι. Θέλαμε μια ταινία που να δείχνει παραδοσιακή, αλλά να έχει και εντυπωσιακή όψη. Οπότε το κάναμε να μοιάζει άλλοτε με ελαιογραφία και άλλοτε με σύγχρονη ταινία δράσης. Μετά, όταν κάναμε το Princess and the Frog, επιστρέψαμε σε πιο απαλά σχέδια. 

Κι αν θυμάμαι σωστά, είχε θεωρηθεί πως το Princess and the Frog θα έφερνε μια επιστροφή στο hand-drawn animation.

Ναι, έτσι πιστεύαμε κι εμείς. Ακόμα κι ο John Lasseter το πίστευε, όταν επέστρεψε στην Disney μετά την εξαγορά της Pixar. Αρχικά, το Frozen σχεδιαζόταν ως 2D ταινία, αλλά μετά το Princess and the Frog δεν πήγε τόσο καλά όσο αναμενόταν, οπότε το στούντιο πίεσε ώστε να γίνει CG η ταινία. Κι εμείς αργότερα όταν φτιάξαμε τη Μοάνα, θέλαμε να είναι υβριδική ταινία με συνδυασμό hand-drawn και CG, αλλά η Disney ήθελε μόνο το δεύτερο. Κι ίσως ήταν καλύτερα, γιατί δεν ξέρω αν θα είχαμε καταφέρει να αποδώσουμε οπτικά τον ωκεανό σε διαφορετική περίπτωση. Οπότε το CG μας έδωσε λύσεις που δεν φανταζόμασταν ότι θα είχαμε.

Μιλήσατε λίγο για Α.Ι. κατά την παρουσία σας, και ειδικά για τα “φρανκενσταϊνικά” χαρακτηριστικά που έχει η τεχνητή νοημοσύνη, ότι μπορεί να δημιουργήσει τέρατα. Υπάρχει τον τελευταίο καιρό ένα trend με Α.Ι. βίντεο που μιμούνται το στυλ των κλασικών ταινιών Disney.

Και το πετυχαίνουν καλά;

Ναι, φτιάχνουν τρομακτικά πιστά αντίγραφα. Μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να διακρίνεις το πρωτότυπο από το αντίγραφο.

Αλήθεια; Όχι, δεν τα έχω δει. Και μάλλον θα με τρόμαζε αν ήταν όντως τόσο καλά αντίγραφα. Η αλήθεια είναι πως δεν γνωρίζω πολλά για το Α.Ι. και θα ήθελα να μάθω περισσότερα. Οπότε είναι δύσκολο για μένα να το σχολιάσω, αλλά έχει κάτι το τρομακτικό. Όλον αυτόν τον καιρό υπήρχε η απεργία των σεναριογράφων στο Hollywood, η οποία μόλις τελείωσε, και ένα από τα μεγάλα θέματα ήταν το Α.Ι. και η χρήση του. Η απεργία κατάφερε κάποιες υποχωρήσεις εκ μέρους των στούντιο ως προς την χρήση του Α.Ι., αλλά δεν πιστεύω ότι το ζήτημα θα φύγει από την επικαιρότητα. Η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει τη ζωή μας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Δε νομίζω ότι έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα πλήρως το μέγεθος των αλλαγών που έρχονται.

Πρόσφατα ο Wes Anderson μίλησε για το trend των Α.Ι. βίντεο που μιμούνται το δικό του διακριτό στυλ, κι είπε ότι δεν θέλει να τα δει γιατί δεν θέλει να επηρεαστεί. 

Ναι, νομίζω το διάβασα κάπου. Είναι ακόμα πιο περίεργο σε αυτήν την περίπτωση γιατί έχει ένα εντελώς ιδιοσυγκρασιακό στυλ. Βλέπει τον κόσμο μέσα από έναν τελείως δικό του προσωπικό φακό, οπότε είναι παράξενο να το κάνει και κάποιος άλλος, μια μηχανή για παράδειγμα. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχει ένας ακόμα τέτοιος πανομοιότυπος προσωπικός φακός; Εσύ, ως καλλιτέχνης, το κάνεις ασυνείδητα. Αλλά το Α.Ι. παίρνει το ασυνείδητό σου και το κάνει συνειδητό, το καταγράφει, το αναλύει, κι έτσι μπορεί να το αναπαράγει. Είναι τρομακτικό.

Θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο για τα live-action remakes της Disney. Από τις υπόνοιες που αφήσατε κατά την παρουσίαση, κατάλαβα ότι δεν είστε και πολύ μεγάλος φαν.

Δεν είμαι πολύ μεγάλος φαν. Εν μέρει γιατί δεν φτιάχνουν αρκετές original ταινίες, οπότε καταφεύγουν στα remakes ώστε να μειώσουν το ρίσκο. Μου έχουν αρέσει κάποιες. Το Maleficent μου άρεσε αρκετά, το Jungle Book δεν ήταν και τόσο κακό…

Το Αλαντίν, που βασίστηκε στην δική σας ταινία;

Το Αλαντίν δεν το μίσησα τόσο πολύ όσο άλλοι. Μου άρεσαν ας πούμε οι πρωταγωνιστές, οι ηθοποιοί που έπαιζαν την Τζασμίν και τον Αλαντίν. Ο Will Smith από την άλλη…

Το Τζίνι δεν ήταν καλό.

Το Τζίνι δεν ήταν καθόλου καλό. Περισσότερο απ’ όλα, δε μου άρεσε καθόλου ο Τζαφάρ στην ταινία. Καταλαβαίνω ότι είχαν κάποιες ανησυχίες όσον αφορά την πολιτική ορθότητα, αλλά δεν ήταν καθόλου επιβλητικός και τρομακτικός. Δεν ήταν αρκετά “κακός”, κι ίσως φοβόντουσαν να αναπαραστήσουν έναν Άραβα ως “κακό”, αλλά μου φάνηκε πως δεν λειτούργησε και κατέληξε να υπονομεύει την ταινία.

Μιλώντας για τα live-action remakes των κλασικών ταινιών Disney, μου φαίνεται πως τόσο τα δικά σας καλλιτεχνικά έργα όσο και οι δικές μας παιδικά αναμνήσεις ως γενιά γίνονται εξίσου αντικείμενο εκμετάλλευσης. 

Φυσικά, γιατί ο κόσμος αγαπούσε την original ταινία, οπότε θα πάει να πληρώσει για να δει το remake. Τα live-action Πεντάμορφη και το Τέρας και Βασιλιάς των Λιονταριών έβγαλαν πάνω από 1 δις δολάρια το καθένα. Κι ο Jon Favreau είναι καλός σκηνοθέτης, αλλά πήρε την περίεργη απόφαση να κάνει τα ζώα υπερ-ρεαλιστικά. Δεν θέλω τα ζώα να έχουν ρεαλιστικές εκφράσεις στο πρόσωπό τους.

Ήταν λες και φτιάχτηκε από Α.Ι.

Ναι, ήταν τρομακτικό. Κι έλειπε το συναίσθημα, που γενικά υπάρχει στις άλλες ταινίες του. Νιώθω ότι το αποτέλεσμα ήταν κατά λάθος, ότι δεν ήθελε να βγει έτσι. 

Μου άρεσε που μιλήσατε αρκετά στην παρουσίαση για την συνεργατική διαδικασία κατά την δημιουργία του Ηρακλή, γιατί μου φαίνεται ότι οι άνθρωποι που δουλεύουν στο animation έχουν μια καλύτερη κατανόηση της συνεργατικής και συλλογικής φύσης της κινηματογραφικής δημιουργίας. Και δείχνουν πιο περήφανοι για αυτήν την συνεργατικότητα, ενώ συχνά στην live-action κινηματογραφία υποβιβάζεται για χάρη της ανάδειξης του σκηνοθέτη.

Ναι, η διαδικασία που ακολουθήσαμε ήταν υπερβολικά συνεργατική. Στον live-action κινηματογράφο οι ιεραρχίες είναι διαφορετικές. Κι αν παραβιαστούν, τότε υπάρχει πρόβλημα. Υπάρχουν διαφορετικές κόκκινες γραμμές. Κάποιοι σκηνοθέτες σκέφτονται “έχω την ταινία μέσα στο κεφάλι μου, κι όλοι εσείς είσαι προεκτάσεις του μυαλού μου, οπότε θα σας μεταδώσω τις ιδέες μου κι εσείς θα τις κάνετε πραγματικότητα”. Κι εμείς έχουμε ιδέες φυσικά, αλλά μας ενδιαφέρει να ακούσουμε και τις ιδέες των άλλων, κι είναι πολλές φορές που μας αρέσουν οι ιδέες των άλλων περισσότερο από τις δικές μας. Πιστεύουμε ότι μ’ αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι με τους οποίους συνεργαζόμαστε θα βάλουν μεγαλύτερο μέρος του εαυτού τους μέσα στην ταινία, κι η ταινία θα εμπλουτιστεί γιατί θα αντανακλά διαφορετικές οπτικές γωνίες κάτω από μια ομπρέλα που τις ενοποιεί και τις μετατρέπει σε ένα συνεκτικό έργο τέχνης. Κι επίσης είναι πιο διασκεδαστικη η δουλειά αν δεν έχεις συνεχώς κάποιον πάνω από το κεφάλι σου να σου λέει τι να κάνεις ανά πάσα στιγμή.

Θα ήθελα να σας κάνω μια τελευταία ερώτηση σχετικά με το animation ως διακριτό είδος, μιας και τις περισσότερες φορές θεωρείται ότι είναι ένα genre “για παιδιά”.

Αυτό ήταν πάντα μια πρόκληση, βέβαια. Ο Brad Bird (σκηνοθέτης των Incredibles, Iron Giant και Ratatouille) είχε κάνει την διάσημη δήλωση ότι “το animation δεν είναι genre!”. Είναι μια μορφή τέχνης. Πιστεύω ότι έχει γίνει πρόοδος σε αυτόν τον τομέα. Κι εμείς με τις δικές μας ταινίες προσπαθήσαμε να σπάσουμε το στίγμα ότι είναι “μόνο για παιδιά”. 

Και γι’ αυτό νομίζω το “adult animation” είναι ένας τόσο αλλόκοτος όρος.

Ναι, σωστά. Ας δούμε πχ αυτό που έκανε πρόσφατα ο Guillermo del Toro με το Pinocchio, που αντανακλούσε την δική του οπτική για την ιστορία με έναν προσωπικό-ιδιοσυγκρασιακό τρόπο. Πιστεύω ότι θα δούμε περισσότερα τέτοια πράγματα στο μέλλον, animated ταινίες τρόμου, animated ντοκιμαντέρ. Τα όρια θολώνουν με τον καιρό κι αυτό μου αρέσει. Το βρίσκω πολύ θετικό.

Όταν φτιάξατε τις ταινίες Disney σαν τη Μικρή Γοργόνα, τον Αλαντίν και τον Ηρακλή, δεν υπήρχε ξεχωριστή κατηγορία Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων στα Όσκαρ. Θα προτιμούσατε να είχατε μια υποψηφιότητα Καλύτερης Ταινίας τότε ή μια νίκη Καλύτερης Animated Ταινίας σήμερα;

Για να είμαστε ακριβείς, μάλλον θα έπρεπε να κερδίσουμε Καλύτερη Κωμωδία ή Καλύτερο Μιούζικαλ! Προφανώς θα μας άρεσε πολύ να είχαμε μια υποψηφιότητα Καλύτερης Ταινίας στα Όσκαρ τότε. Αλλά γενικά έχω ανάμεικτα συναισθήματα πάνω στο θέμα. Από τη μία χαίρομαι που υπάρχει ξεχωριστό βραβείο για animated ταινίες, αλλά από την άλλη είναι σα να βρίσκεσαι σε ένα μικρό δικό σου γκέτο. 

Μοιάζει λίγο με το ερώτημα γύρω από το diversity, αν βοηθάει περισσότερο η συμπερίληψη ή η δημιουργία ξεχωριστών κατηγοριών. 

Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, πάντως, θεωρώ ότι η ξεχωριστή κατηγορία animation βοήθησε τα Όσκαρ, αφού έτσι συμπεριέλαβαν στα βραβεία μερικές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του box office κάθε χρονιάς. Πάντα πολλές από τις πιο επιτυχημένες εμπορικά ταινίες είναι animated, και η Ακαδημία κάθε χρόνο πασχίζει να βάλει περισσότερες δημοφιλείς ταινίες στα βραβεία γιατί αυτό με τη σειρά του φέρνει περισσότερη αναγνώριση και τηλεθέαση στην τελετή. Σίγουρα χαίρομαι που έχουν κερδίσει το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων φίλοι μου όπως ο Brad Bird και ο Pete Docter. Οι ταινίες τους αξίζουν βραβεία, και σε έναν ιδανικό κόσμο θα αναγνωρίζονταν δίπλα στις υπόλοιπες στην κατηγορία Καλύτερης Ταινίας. Αν όμως η άλλη επιλογή ήταν να μην συμπεριληφθούν καθόλου στα Όσκαρ, τότε προτιμώ να υπάρχει ξεχωριστή κατηγορία. Πάντα όμως με έναν αστερίσκο.