Δεύτερη μέρα κινηματογραφικών (και τηλεοπτικών) ανασκοπήσεων του 2022, κάτι που θα συνεχίσουμε να κάνουμε και για τις υπόλοιπες ημέρες της τρέχουσας βδομάδας μέχρι την Παραμονή Χριστουγέννων, γιατί τότε βγαίνουμε σε άδεια, πράγμα που το περιμένουμε περισσότερο κι από Ανάσταση Κυρί- α όχι σόρι αυτό είναι άλλη θρησκευτικη γιορτή. Στη σημερινή λίστα ασχολούμαστε με τις καλύτερες κινηματογραφικές μουσικές, κάτι που μέχρι τώρα έλειπε από τις ανασκοπήσεις που κάνουμε στο site τα τελευταία 5-6 χρόνια. Γιατί έλειπε; Έλα ντε, χωρίς λόγο, ειδικά δεδομένου ότι προσωπικά λατρεύω να ακούω (και έπειτα να ταξινομώ) κινηματογραφικά scores και soundtracks.
Ας αρχίσουμε από το ότι, ναι, σε γενικές γραμμές υπάρχει διάκριση – κι εδώ βασικά θα ασχοληθούμε με scores. Παρότι οι δύο όροι συχνά χρησιμοποιούνται εναλλάξιμα μεταξύ τους, τυπικά συνήθως το score αναφέρεται στις πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις που έχουν γραφτεί για μια ταινία (κατά κανόνα, αλλά όχι πάντα, από έναν και μοναδικό δημιουργό) ενώ το soundtrack αναφέρεται στο σύνολο των μουσικών κομματιών (πρωτότυπων ή προϋπαρχόντων) που χρησιμοποιούνται σε ένα φιλμ και συνοδεύουν τις σκηνές του. Κάποιες φορές, μπορεί το ένα να είναι ωραίο και το άλλο όχι – όπως για παράδειγμα στο φετινό Black Panther: Wakanda Forever, όπου το original score του Ludwig Goransson δε με τρέλανε, ενώ τα μεμονωμένα τραγούδια που συνεισέφεραν μεταξύ άλλων οι Rihanna, Stormzy, Future κ.ά. (με ή χωρίς τον Goransson στην σύνθεση) μου άρεσαν αρκετά.
Γενικά μιλώντας, η κινηματογραφική μουσική έχει μια σχετική αυτοτέλεια από το κινηματογραφικό έργο. Είναι ένα από τα στοιχεία της γλώσσας του σινεμά που μπορεί να τα απολαύσει κάποιος ακόμα κι εντελώς διαχωρισμένα από το ίδιο το φιλμ, καθώς η μουσική μπορεί να αναπαραχθεί τεχνικά σε διαφορετικές συνθήκες, να την ακούσεις σε ηχεία ή ακουστικά, χωρίς να παίζει ταυτόχρονα η ταινία. Παρόλα αυτά, κάποιες φορές η σύνδεση μεταξύ τους είναι βαθιά: η μουσική γίνεται εσωτερικό δομικό στοιχείο μιας ταινίας, κι όχι μια εξωτερική επένδυση που απλώς την συνοδεύει. Και τελευταία χρόνια οι συνδέσεις μουσικής και φιλμ γίνονται όλο και πιο εσωτερικές και ενδιαφέρουσες. Αν με ρωτάτε, πάντως, θα πω ότι κατά τη γνώμη μου συχνά η μουσική υπερ-χρησιμοποιείται στο σινεμά, και επιστρατεύεται ουκ ολίγες φορές όχι για συναισθηματική και αφηγηματική καθοδήγηση μέσα στον κόσμο της ταινίας, αλλά για συναισθηματικό εκβιασμό του θεατή και υποκατάσταση του αφηγηματικού ρυθμού που θα όφειλε να έχει το ίδιο το φιλμ.
Όταν, όμως, το γλυκό δένει, τότε το αποτέλεσμα είναι μαγικό, κι οι διαχωρισμένες δυνατότητες της εικόνας και του ήχου αλληλοδιαπλέκονται και αλληλοπολλαπλασιάζονται. Για να γίνει αυτό, απαιτείται τις περισσότερες φορές να προκύψει μια συνάντηση ανάμεσα στα καλλιτεχνικά οράματα των κινηματογραφικών και των μουσικών δημιουργών, και κυρίως ένας εναρμονισμός ύφους, διάθεσης, αύρας. Πολλά χολιγουντιανά scores είναι ετοιματζίδικα, κοινότοπα και σε τελική ανάλυση ανέμπνευστα, χρησιμοιώντας υπερβολικά συμβατικές μουσικές φόρμες για να υποδηλώσουν με τον πιο τεμπέλικο και επιφανειακό τρόπο το “επικό”, το “συγκινητικό”, το “χαρούμενο” ή το “θλιμμένο”. Παρακάτω ακολουθούν 10 scores του 2022 που κατ’ εμέ ξεφεύγουν από αυτόν τον κανόνα. Πριν απ’ αυτό, τρία γρήγορα honorable mentions: στον Howard Shore για το Crimes of the Future (σταθερός συνεργάτης του David Cronenberg άλλωστε), στον Michael Giacchino για το The Batman που τόλμησε να γίνει πιο δημιουργικό από την μέση superhero ταινία, και στον Colin Stetson για το φετινό Texas Chainsaw Massacre, που μακάρι να στεκόταν στο ύψος του score του. Πάμε στην λίστα.
Και μόνο αυτή η μία σύνθεση του μεγάλου Ryuichi Sakamoto να υπήρχε, θα ήταν αρκετή. Και το υπόλοιπο score της Aska Matsumiya όμως ήταν παραπάνω από αποτελεσματικό στο να μεταδώσει την moody εγκεφαλική διάθεση της sci-fi ταινίας του Kogonada.
Το πουλέν μας για το μέλλον των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών scores. Ο Nicholas Britell έχει γράψει μουσική για το Succession, το If Beale Street Could Talk και το Moonlight μεταξύ άλλων, και φέτος έκανε το ίδιο για το MeToo drama του She Said. Όχι η καλύτερη δουλειά του, αλλά και πάλι αξίζει μια θέση στο top-10 της χρονιάς.
Ο πιο μερακλής σκηνοθέτης-συνθέτης στην ιστορία του σινεμά, hands down. Παρότι σκηνοθετικά απόντας εδώ και μια δεκαετία και βάλε, ο σπουδαίος John Carpenter συμμετείχε στην πρόσφατη (τιμιότατη) Halloween τριλογία ως παραγωγός και ως συνθέτης. Και σ’ αυτό το τελευταίο τα πήγε όπως πάντα περίφημα.
Ο Χιλιανός Sebastian Lelio συνεχίζει τις αγγλόφωνες ταινίες, και μαζί τους και την σταθερή πλέον συνεργασία με τον electronic/jazz μουσικό Matthew Herbert, ο οποίος ήταν άλλωστε πάντα φουλ κινηματογραφικός στις συνθέσεις τους. Η ταινία δεν είναι κάτι φοβερό, κι η μουσική του Herbert είναι μάλλον το πιο δυνατό στοιχείο της.
Ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει, κι ο Trent Reznor με τον Atticus Ross έχουν γίνει το κατεξοχήν household συνθετικό ντουέτο του αμερικάνικου σινεμά (θυμίζουμε ότι η πρώτη τους συνεργασία με το The Social Network τσίμπησε και το Όσκαρ το 2010). Φέτος δουλέψανε ξανά μαζί στο Bones and All του Luca Guadagnino, και το αποτέλεσμα ήταν (αναμενόμενα) ωραιότατο.
Ήταν μεγάλη πρόκληση να συνοδεύσεις μουσικά το μαξιμαλιστικό χάος της over-hyped ταινίας των Daniels, και η post-rock μπάντα των Son Lux ανταποκρίθηκε ικανοποιητικότατα. Όχι πως είναι τελείως μέσα στα μουσικά μου γούστα, αλλά θαύμασα τον τρόπο που ταίριαξε με την ιδιοσυγκρασιακή κατασκευή και ύφος του φιλμ.
Το μόνο κινηματογραφικό μουσικό ντουέτο που κοιτάει κατάματα τους Reznor/Ross, και, αν θέλετε τη γνώμη μου, τους ξεπερνάει κιόλας. Ο Geoff Barrow των Portishead συνεργάζεται εδώ και σχεδόν μια δεκαετία με τον Ben Salisbury, και μαζί έχουν ντύσει μουσικά όλες τις ταινίες του Alex Garland, μεταξύ άλλων. Κι αν στο Ex Machina και το Annihilation ήχος και εικόνα ήταν στο ίδιο επίπεδο, η κινηματογραφική απογοήτευση του Men αντισταθμίζεται τουλάχιστον από το εξαίρετο score των Barrow/Salisbury.
Όλοι το έκραζαν ότι ήταν βιντεοκλιπίστικο. Ε, μαντέψτε τι έχουν συχνά τα καλύτερα βίντεο κλιπ, κι ειδικά αυτά την σκηνοθεσία των οποίων υπογράφει ο Romain Gavras. Έχουν μουσικάρες, καλά μαντέψατε. Ό,τι κι αν πει κανείς για την ταινία (κι εμείς είπαμε ήδη πολλά), η μουσική του Γάλλου house μουσικού (και χρόνιου συνεργάτη του Gavras) Surkin, που εδώ υπογράφει ως GENER8ION είναι όσο υπερβολική, μαξιμαλιστική και ενίοτε οπερατικά κιτς απαιτεί το Athena.
Ε, ντάξει, Jonny Greenwood είσαι αφού. Κυριολεκτικά ο καλύτερος στο είδος πλέον. Μέσα στη περσινή χρονιά έγραψε επίσης μουσικές για το The Power of the Dog της Jane Campion και το Licorice Pizza του Paul Thomas Anderson (κλασικά), αλλά κατ’ εμέ τον καλύτερό του εαυτό τον έδωσε στο κομψοτέχνημα του Pablo Larrain.
Μ’ αρέσει πολύ η τάση των rappers που γίνονται σκηνοθέτες, κι ελπίζω να υπάρξει συνέχεια μετά το Sorry to Bother You του Boots Riley και το φρέσκο Neptune Frost του Saul Williams. Η πρώτη ταινία του βετεράνου experimental hip-hop μουσικού, σε συν-σκηνοθεσία με την Anisia Uzeyman, είναι ένα αλλόκοτο αφρο-φουτουριστικό μιούζικαλ που έχει ακριβώς την μουσική που του αρμόζει. Είναι αλλόκοτο, όπως είπαμε, αλλά αξίζει να το εξερευνήσετε τόσο κινηματογραφικά όσο και μουσικά. Μέσα στο 2022, δεν υπήρξε τίποτα άλλο σαν αυτό.
