Είναι σχεδόν αφόρητα κοινότοπο πλέον να καταριέται κανείς το 2020. Όσο παραπάνω το κάνουμε, τόση παραπάνω συμβολική εξουσία του δίνουμε, νοηματοδοτώντας κάθε προσωπική, πολιτική και πολιτιστική συμφορά με όρους κακού έτους. Τι να κάνουμε, όμως, άμα ο χρόνος είναι όντως τέτοιος που γαμιέται; Μέσα σε μια χρονιά αβεβαιότητας και καταστροφής, σχεδόν κάθε δυσάρεστο συμβάν μοιάζει με προαναγγελθείσα καταστροφή. Κι επομένως, κάθε απώλεια μέσα στον θανατοσυμβολισμό της pop κουλτούρας αντιμετωπίζεται σα να είναι διπλά θλιβερή. Μέσα στο σαββατοκύριακο που μας πέρασε, λοιπόν, έφυγε από τη ζωή ο Sean Connery, ένας από τους τελευταίους επιζώντες κινηματογραφικούς ηθοποιούς που ήταν μεγαλύτεροι από το ίδιο το σινεμά.
Έχουν γραφτεί αρκετοί επικήδειοι ήδη, οπότε δεν θα σας κουράσουμε αναμασώντας τα αυταπόδεικτα: ότι ο Sean Connery ήταν ένα τεράστιο κεφάλαιο για την κινηματογραφική ιστορία. Πράγματι, ενσαρκώνοντας τον James Bond σε 5 ταινίες από το 1962 μέχρι το 1967 (κι άλλες δύο στη συνέχεια), ο Connery έγινε κατά μία έννοια το απόλυτο mainstream ανδρικό σύμβολο των 60s, ο άνδρας της νέας εποχής για τη μαζική κουλτούρα. Άνθρωπος της δράσης αλλά και εκλεπτυσμένος. Σεξουαλικά ελευθέριος αλλά και παραδοσιακός στους ρόλους. Επιβλητικός και cool αλλά με την αίσθηση ότι δεν προσπαθεί καν ιδιαίτερα. Υπηρέτης της αυτοκρατορίας αλλά και κύριος του εαυτού του. Ο κατεξοχήν κινηματογραφικός σταρ για την εποχή του Playboy.
Δεν αρνούμαι τίποτα από όλα αυτά. Βέβαια, θέλοντας να είμαι ειλικρινής, δεν μου άρεσε ποτέ ιδιαίτερα ο James Bond – ειδικά της κλασικής περιόδου, μιας και οι πρόσφατες ταινίες είναι εν μέρει άλλη ιστορία. Δεν με τράβηξε, δεν με έπεισε, δεν με άγγιξε. Σύμφωνα με τον κινηματογραφικό μύθο, κι ο ίδιος ο Connery δεν ήταν και κανένας μεγάλος fan του χαρακτήρα – ούτε βέβαια του γεγονότος ότι το κοινό τον είχε ταυτίσει πλέον ανεπιστρεπτί με τον 007. Σε κάθε περίπτωση, δυσκολεύομαι να βρω τον εαυτό μου μέσα στην αισθητική και την κληρονομιά του James Bond, ειδικά μεταξύ άλλων συνδέοντάς την συνειρμικά και με την προβληματική ιστορία του Connery όσον αφορά τις απόψεις του πάνω στην βία κατά των γυναικών. Γι’ άλλη μια φορά, η παρουσίαση ενός σπουδαίου άνδρα ως μετά θάνατον άγιο, στρογγυλεμένη καθώς είναι, αφήνει απ’ έξω σημαντικά κομμάτια της προσωπικής και ιστορικής κληρονομιάς του. Κάτι που ποτέ δεν τιμάει ούτε τον εκλιπόντα, το αντίθετο μάλιστα. Αλλά αυτό είναι μια μεγάλη κι ευρύτερη ιστορία.
Επομένως, για να είμαι ακόμα πιο ειλικρινής, η αγάπη μου για τον Connery ως ηθοποιό αναπτύχθηκε μάλλον κόντρα στην εικονογραφία, τις νοηματοδοτήσεις και τις συνδηλώσεις του James Bond. Εξάλλου, οι προσωπικές μου κατασκοπευτικές προτιμήσεις έγερναν πάντα προς την σκοτεινή κι ανθρώπινη πλευρά του John le Carre, είτε στη μικρή είτε στη μεγάλη οθόνη. Αγάπησα, λοιπόν, τον Connery ως ηθοποιό μέσα από άλλους δρόμους. Πρώτα, ως μια παρουσία πραότητας, οικειότητας και σιγουριάς μέσα στο pop χολιγουντιανό σινεμά των 80s και 90s που μας μεγάλωσε ως γενιά. Κι έπειτα, σκάβοντας κινηματογραφικά προς τα πίσω, ως έναν εξαιρετικό ηθοποιό του ’60 και του ’70 που δυστυχώς εν πολλοίς επισκιάστηκε από την βαριά εικόνα του 007. Εδώ, λοιπόν, θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε περισσότερο αυτόν τον Connery, επιλέγοντας τις 10+1 καλύτερες μη-κατασκοπικές ταινίες του σε (σχεδόν) χρονολογική σειρά.
Εν είδει διευκρίνισης, ας σημειώσουμε πως θα αναφερθούμε κατά βάση σε ταινίες όπου έχει τον πρώτο ρόλο ή έστω σε ταινίες που είναι ξεκάθαρα δευτεραγωνιστής. Δηλαδή, με άλλα λόγια, ταινίες που έχουμε ταυτίσει μαζί του κι όχι ταινίες όπου έχει εν γένει εμφανιστεί. Έτσι, αφήνουμε απ’ έξω πράγματα κατά τ’ άλλα πολύ αξιόλογα, όπως το The Longest Day, το Murder on the Orient Express, το A Bridge Too Far, το Time Bandits και το The Untouchables που του χάρισε το μοναδικό του Όσκαρ. Πάμε, λοιπόν, στη λίστα.
Κανονικά, θα έπρεπε να ξεκινήσουμε ίσως από το Marnie που ήταν ο πρώτος πρωταγωνιστικός ρόλος του Connery στην προσπάθειά του να ανοιχτεί σε κάτι διαφορετικό από την ισχυρή 007 εικόνα του, αλλά για να είμαστε ειλικρινής είναι μια αρκετά αδύναμη χιτσκοκική ταινία, παρόλο που ο ίδιος ο Connery είναι καλός. Αντ’ αυτού, διαλέγουμε για αρχή το The Hill, ένα υπέροχο πολεμικό δράμα στην πρώτη από τις συνεργασίες του με τον τεράστιο Sydney Lumet.
Σε άλλη μια συνεργασία του με σπουδαίο σκηνοθέτη, ο Connery εμφανίζεται στο The Red Tent του Mikhail Kalatozov (σκηνοθέτη του ανυπέρβλητου The Cranes Are Flying), ένα υποτιμημένο αρκτικό θρίλερ, δίπλα στον εξίσου μεγάλο Peter Finch. Και με μουσική Enio Morricone βεβαίως.
Μιας και αναφέραμε πριν τον le Carre, o σκηνοθέτης του λατρεμένου The Spy Who Came in from the Cold, δηλαδή ο Martin Ritt, διαλέγει τον Connery για πρωταγωνιστή σε ένα από τα κατεξοχήν ιστορικά δράματα προλεταριακού αγώνα στη μεγάλη οθόνη.
Η τρίτη από τις 5 συνεργασίες του Connery με τον Lumet. Προσπερνώντας το απολαυστικότατο αλλά συγκριτικά αδύναμο The Anderson Tapes, φτάνουμε εδώ σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες του Connery, ίσως κι η καλύτερή του, αν με ρωτάτε.
Ο πρώτος larger than life ρόλος της μετά-Bond εποχής. H ταινία του John Huston παραμένει επική, ο Connery παραμένει εξαιρετικός.
Από τις πρώτες μου κινηματογραφικές αναμνήσεις κι από τις πρώτες ταινίες που αγάπησα. Επίσης, ο Connery παραμένει εδώ ένα αιώνιο fashion icon που διδάσκει άκοπα τι σημαίνει fabulous.
Μάλλον η αγαπημένη μου ταινία σε όλη τη λίστα. Το μυθιστόρημα του Umberto Eco είναι εξαιρετικό, η μεταφορά του Jean-Jacques Annaud έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε, η ερμηνεία του Connery κουβαλάει την ταινία στην πλάτη της.
Ο μπαμπάς μας. Και με την καλή και με την κακή έννοια. Μόνο αυτό, τίποτα άλλο.
Η ανατολικό μπλοκ κατέρρεε, αλλά το ψυχροπολεμικό Hollywood δεν σταματούσε να χτυπά. Στα χέρια του action auteur John McTiernan, o Connery έγινε αστέρας δράσης στα 60.
Κι εδώ τελειοποίησε την εικόνα του μεσήλικα action hero, σε ένα φιλμ-κόσμημα του pop χολιγουντιανού μαξιμαλισμού.
Κι εδώ ολοκληρώνουμε τη λίστα με το +1 της. Ο λόγος που βάζουμε το Zardoz σ’ αυτήν την θέση δεν είναι γιατί δεν το θεωρούμε αρκετά καλή ταινία ώστε να σταθεί δίπλα στα προηγούμενα. Τουναντίον, είναι μια ταινία που υπερ-αγαπώ. Μπαίνει σε ειδικό βάθρο, όμως, για να τονίσουμε ότι Connery ήταν επίσης εξαιρετικός ο cult ήρωας campy ταινιών. Και δεν είναι μόνο το Zardoz, αλλά είναι επίσης και το Outland και το Sword of the Valiant μεταξύ άλλων. Στο Zardoz όμως, μια ταινία του λατρεία John Boorman (που ερχόταν από το Deliverance και πήγαινε στο Excalibur), ο Connery έδωσε τον πιο εκκεντρικό εαυτό του. Και γι’ αυτό, προσωπικά, προτιμώ άνετα αυτήν την εικόνα από το coolness του Bond:
