Κατά έναν απροσδόκητο τρόπο, το 2020 αποδείχτηκε μια πολύ ζουμερή χρονιά για την αναπαράσταση του Σικάγο επί της οθόνης – ειδικότερα αυτήν του Netflix. Την άνοιξη που μας πέρασε, μέσα στην καραντίνα, η streaming πλατφόρμα έβγαζε βδομάδα-βδομάδα το βάλσαμο με το όνομα The Last Dance, τη σειρά ντοκιμαντέρ πάνω στην μπασκετική ηγεμονία των Chicago Bulls. Τώρα, μερικούς μήνες μετά, το Netflix παρουσιάζει το The Trial of the Chicago 7, το οποίο έκανε πρεμιέρα στην πλατφόρμα την περασμένη βδομάδα, λίγο αργότερα από τη σύντομη πορεία της ταινίας στις αίθουσες προκειμένου να μπορεί να μπει στην οσκαρική κούρσα, κατά την συνήθη πλέον τακτική του streaming κολοσσού. Σε περίπτωση που σας ξέφυγε, πρόκειται για ένα ιστορικό δικαστικό δράμα δια χειρός Aaron Sorkin, σταθερού μετρ του σπιρτόζικου χολιγουντιανού διαλόγου από το Moneyball και το The Social Network μέχρι τα τηλεοπτικά The West Wing και The Newsroom. Έπειτα από το (μετριούτσικο) σκηνοθετικό του ντεμπούτο με το Molly’s Game το 2017, ο Sorkin επιστρέφει στο courtroom genre σχεδόν 30 χρόνια μετά το A Few Good Men, την ώρα που όλως τυχαίως βρισκόμαστε σε δικαστηριακό οργασμό έπειτα από την οριστική καταδίκη της Χρυσής Αυγής. Όχι κακό timing. Πριν προχωρήσουμε στο θέμα για το οποίο σας προετοίμασε ο τίτλος, όμως, ας πούμε μερικές κουβέντες για την ταινία του Sorkin. Εξάλλου, δεν βγαίνουν και πολλές ταινίες πλέον, από κάπου πρέπει να πιαστούμε κι εμείς. Στα χαρτιά, λοιπόν, η ταινία είναι γαμώ. Το θέμα της είναι ιδιαίτερως ζουμερό, αφού μιλάει για την δίκη των 8 (και μετά 7) ανθρώπων που συνελήφθησαν ως υποκινητές των ταραχών γύρω από το συνέδριο των Δημοκρατικών το καλοκαίρι του 1968, μέσα στην καρδιά της αμερικάνικης αντικουλτούρας και του αντιπολεμικού κινήματος για το Βιετνάμ. Ανάμεσα στους 8 (και μετά 7) κατηγορούμενους βρισκόταν ο ηγέτης των Μαύρων Πανθήρων, Bobby Seal, κι οι ψυχεδελικοί άρχοντες των Yippies, Abbie Hoffman και Jerry Rubin. Η υπόθεση ήταν μια τρομερή συμπύκνωση της πολιτικής και πολιτισμικής συγκρουσιακότητας που περιείχαν τα αμερικάνικα 60s κι έχει υμνηθεί ποικιλοτρόπως από την ποίηση του Allen Ginsberg και τη μουσική των Aphrodite’s Child μέχρι το σινεμά του Jean-Luc Godard. Γι’ αυτό κι έχει εμφανιστεί άμεσα ή έμμεσα στο σινεμά με διάφορους τρόπους στο παρελθόν, από τα βιογραφικά Chicago 10 και Steal This Movie μέχρι τα κλασικά 60s/70s έπη όπως το Medium Cool και το Punishment Park. Από αυτήν την σκοπιά, πρόκειται για μια ταινία πάνω σε καίρια θέματα, αφού η αμερικάνικη κοινωνία μοιάζει τόσο διχασμένη όσο ήταν και την εποχή του Βιετνάμ, με μεγάλες εξεγέρσεις για την υποτίμηση της μαύρης ζωής να χαρακτηρίζουν το 2020. Ήταν άραγε ο Aaron Sorkin ο καταλληλότερος να κάνει αυτήν την ταινία φέτος; Χμ, και ναι και όχι. Από τη μία, είναι σίγουρα εξαιρετικός στο να κάνει σπιρτόζικο, διαλογικό, συζητητικό σινεμά με συναρπαστικό ρυθμό και πυκνότητα. Μ’ αυτήν την έννοια, το The Trial of the Chicago 7 είναι μια αδιαμφισβήτητα fun ταινία. Δηλαδή, οι δύο και κάτι ώρες περνάνε νεράκι, πράγμα στο οποίο συνεισφέρουν τα μάλα κι οι υπέροχες ερμηνείες του καστ, με κορυφαίους τους Sacha Baron Cohen (γιατί δεν παίρνει περισσότερους τέτοιους ρόλους;) και Jeremy Strong (που αυτό τον καιρό λάμπει απερίγραπτα στο Succession). Από την άλλη, όμως, είναι η ίδια η συγκεκριμένη φόρμουλα του Sorkin που τον εμποδίζει να μετατρέψει το εκρηκτικό ιστορικό υλικό της υπόθεσης σε ουσιαστικό πολιτικό σινεμά. Το στυλ του, γεμάτο όμορφα τρικ και δραματικές ευκολίες, δεν επιτρέπει στην ιστορία να αναπνεύσει. Ο Sorkin επιλέγει τις συμβάσεις τις κινηματογραφικής του γλώσσας, ομολογουμένως διασκεδαστικές, έναντι της φιλοδοξίας για ένα σινεμά που ταράζει βεβαιότητες και ενισχύει αμφιβολίες, όπως θα άξιζε στην υπόθεση των 8 του Σικάγο και στο συνολικό εξεγερτικό πνεύμα του ’68. Και, όχι, ιστορική πιστότητα δεν σημαίνει να υπενθυμίζεις συνεχώς στον θεατή ότι βλέπει κάτι που βασίζεται σε πραγματική γεγονότα. Είναι ακριβώς αυτός ο κινηματογραφικός ιστορικισμός που αποτελεί συχνό εμπόδιο στο πραγματικό ιστορικό σινεμά. Μη γκρινιάζω υπερβολικά όμως. Είπαμε, την απόλαυσα την ταινία, αρκετά μάλιστα. Είναι τίγκα στις συμβάσεις, αλλά πρόκειται για συμβάσεις ευχάριστες και καθησυχαστικές. Έτσι είναι ο Sorkin, ένας κινηματογραφικός κλασικιστής που νοσταλγεί την μεταπολεμική χρυσή εποχή του Hollywood και του αρέσει να δένει πράγματα με μεγάλο φιόγκο ώστε να τα παρουσιάσει στον θεατή. Μ’ αρέσει, όμως, γιατί είμαι μέγας fan του δικαστικού δράματος. Του κλασικού, χολιγουντιανού, φορμουλαϊκού, ιδεαλιστικού δικαστικού δράματος. Υπάρχει κάτι πολύ ικανοποιητικό στην mainstream κινηματογράφηση της απονομής δικαιοσύνης, παρόλο που δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα της σχέσης ανάμεσα στην κοινωνία και το δίκαιο (αλλά πού χρόνος στην οθόνη για την ταξική διαίρεση και την εξουσιαστική επιβολή που συνθέτουν τη δομική κοινωνική αδικία;). Τα courtroom dramas και τα legal thrillers, όμως, έχουν μια φόρμουλα σαγηνευτική μέσα στην ιδεολογική της αφέλεια. Ο τρόπος που ελέγχουν τον ρυθμό και τον λόγο είναι μαγικός, όπως κι ο τρόπος που συνταιριάζουν την γραφειοκρατική πλευρά της εφαρμογής του νόμου με τον ιδεαλισμό της αποκατάστασης της δικαιοσύνης, της αλήθειας, της αθωότητας, όλων αυτών των όμορφων αφηρημένων πραγμάτων που είναι ωραίο να κερδίζουν στο τέλος. Αυτά τα στοιχεία, μαζί, συνθέτουν μια απολαυστική χορογραφία δικηγόρων, κατηγορούμενων, δικαστών, ενόρκων, μαρτύρων. Το χολιγουντιανό δικαστικό δράμα ξέρει πολύ καλά ένα πράμα: να παίρνει την κοινότοπα βάρβαρη θεατρικότητα του νόμου και να την μετατρέπει σε θέαμα satisfying και wholesome. Υπάρχει, βέβαια, μια μεγάλη και πλούσια κινηματογραφική παράδοση που έχει αντιμετωπίσει την αναπαράσταση του δικαστηρίου πολύ διαφορετικά. Από πολύ παλιά, για παράδειγμα, το σινεμά ενδιαφέρθηκε για τις δίκες περί αίρεσης και μαγείας ώστε να ανοίξει καλλιτεχνικά τη συζήτηση γύρω από τη δικαιοσύνη. Έτσι, η δίκη της Ζαν Ντ’ Αρκ αναπαραστάθηκε συγκλονιστικά από τον Dreyer και τον Bresson. Παράλληλα, οι δίκες μαγισσών του Σάλεμ που ανέδειξε δραματικά με το έργο του ο Miller στο The Crucible μεταφέρθηκαν κατευθείαν στο σινεμά, ενώ οι αντίστοιχες δίκες του Λούντεν οδήγησαν σε ταινιάρες σαν το πολωνικό Mother Joan of the Angels και το αγγλικό The Devils. Επίσης, το θέμα της εξωδικαστικής δικαιοσύνης τέθηκε ήδη πολύ νωρίς από τον Fritz Lang με τα M και Fury, αλλά και με πειραματικό τρόπο αργότερα με ταινίες σαν το Death by Hanging του Oshima. Επιπλέον, η θεατρικότητα του ίδιου του νόμου και της μαρτυρίας έχει αναδειχθεί στο σινεμά με διάφορους (έμμεσους και άμεσους) τρόπους, από το πρωτοπόρο Rashomon του Kurosawa μέχρι τον τρομερό Ιωάννη τον Βίαιο της Μαρκετάκη. Ακόμα, υπάρχουν δικαστικές ταινίες που επεξεργάζονται την σχέση νόμου και ταυτότητας, όπως το Close-Up του Kiarostami, την αντιπαραβολή γήινης και ουράνιας δικαιοσύνης όπως το A Matter of Life and Death των Powell & Pressburger και την σύγκρουση ηθικής και εξουσίας όπως το A Man for All Seasons του Zinneman. Και βέβαια, υπάρχει μια σπουδαία παράδοση ταινιών στρατοδικείου, από το αριστουργηματικό Paths of Glory του Kubrick μέχρι το The Caine Mutiny, το Breaker Morant, το A Soldier’s Story και το προαναφερθέν A Few Good Men. Εδώ, όμως, δεν θα εστιάσουμε σε αυτά. Θέλουμε το κλασικό το δικαστηριακό το χολιγουντιανό το πράγμα. Αυτό για το οποίο μας άνοιξε την όρεξη το The Trial of the Chicago 7. Αυτά είναι, λοιπόν, τα 20 καλύτερα δικαστικά θρίλερ, σχεδόν όλα αμερικανιές (με την καλή την έννοια) αλλά κάποια όχι τόσο, που προτείνουμε να δείτε αν άνοιξε κι η δική σας όρεξη το ίδιο. 12 Angry Men (1957) Ε, ναι, από εδώ αρχίζουν όλα. Η ταινία του Sidney Lumet παραμένει εξαιρετικά σημαντική, ανοίγοντας μάλιστα τον δρόμο για την άνθιση του δικαστικού δράματος εκεί στα τέλη του ’50 και τις αρχές του ’60. Witness for the Prosecution (1957) Λατρεμένος Billy Wilder, λατρεμένη Agatha Christie, απαραίτητη ταινία. I Want to Live! (1958) Δυνατό κοινωνικό noir ενάντια στη θανατική ποινή δια χειρός του σκηνοθέτη-πουλεργαλείου Robert Wise, με πρωτο-φεμινιστικές (για το Hollywood της εποχής) αποχρώσεις. Anatomy of a Murder (1959) Μεγάλος Otto Preminger, κλασική ταινία, αδιανόητες ερμηνείες, φοβερή μουσική Duke Ellington, μάλλον το πιο pure δικαστικό δράμα που γυρίστηκε ποτέ. Inherit the Wind (1960) Σημαντικότατη ταινία του Stanley Kramer, έμμεση παρέμβαση για τον μακαρθισμό που κυριαρχούσε στις ΗΠΑ το ’50 με τη μορφή δίκης για την διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης. Judgment at Nuremberg (1961) Ξανά Kramer, καπάκια μετά το από πάνω, στην πιο διάσημη ταινία για τις δίκες των ναζί (μέρες που είναι). To Kill a Mockingbird (1962) ΟΚ, χλιαρό και διδακτικίστικο, αλλά υπερ-κλασικό, τι να κάνουμε. 10 Rillington Place (1971) Κλείσιμο της υπέροχης δικαστικής τριλογίας του Richard Fleischer μετά το Compulsion και το The Boston Strangler. And Justice for All (1979) Ρεσιτάλ από Al Pacino, αρχή των courtroom dramas για τον Norman Jewison. Επίσης, Metallica. The Verdict (1982) Ξανά Lumet, σε σενάριο David Mamet και με έναν απίστευτο Paul Newman. Προσωπικά το προτιμώ από 12 Angry Men, αλλά γούστα είναι αυτά. Music Box (1989) Χολιγουντιανός Κώστας Γαβράς με οσκαρική Jessica Lange. Όχι η καλύτερη ταινία του σκηνοθέτη, αλλά τίμιο δικαστικό δράμα. True Believer (1989) Αδίκως ξεχασμένη ταινία με υπέροχους James Woods και Robert Downey Jr. Από τα πιο pure fun της λίστας. Reversal of Fortune (1990) Γνωστή κυρίως για το Όσκαρ του Jeremy Irons, αλλά επίσης αδίκως ξεχασμένη ως μια καλογραμμένη σφιχτή δικαστική σάτιρα. Presumed Innocent (1990) Ο άρχοντας της 70s παράνοιας, Alan Pakula (και παραγωγός του To Kill a Mockingbird παρεμπιπτόντως), φτιάχνει ένα από τα καλύτερα δικαστικά θρίλερ των 90s. JFK (1991) https://www.youtube.com/watch?v=iBsnPaWVSMk Ναι, εντάξει, Oliver Stone, διδακτισμός και υπερβολές παντού, αλλά μεθυστική ταινία. Philadelphia (1993) Γνωστά πράγματα, αλλά σκέφτομαι καμιά φορά ότι ο Jonathan Demme έφτιαξε στα καπάκια το The Silence of the Lambs και αυτό, και λέω “να ένα άνθρωπος που ήξερε να ψυχαγωγεί τα πλήθη”. In the Name of the Father (1993) Ε, ναι, Jim Sheridan και Daniel Day-Lewis στο peak της δόξας τους. The People vs. Larry Flynt (1996) Η δίκη ενός πορνογράφου μέσα από τη μοναδική ματιά του προσφάτως εκλιπόντα Milos Forman. A Time to Kill (1996) Άλλος ένας που χάθηκε πρόσφατα. Κλασικά κιτς όπως οτιδήποτε έκανε ο Joel Schumacher, και γι’ αυτό λατρεμένο βέβαια. The Hurricane (1999) Ξανά Jewison, με Denzel Washington σε μια ερμηνεία που κόντραρε στα ίσια τον Malcolm X.
