Έφτασε η ώρα. Η δεκαετία τελειώνει. Κι όταν λέμε η δεκαετία, εννοούμε το διάστημα από την αρχή του 2010 μέχρι το τέλος του 2019. Απλά το ξεκαθαρίζουμε, για να μην έχουμε ντράβαλα με ανθρώπους που λένε ότι η δεκαετία τελειώνει του χρόνου κλπ. Λοιπόν, η δεκαετία τελειώνει τώρα, γιατί τώρα πιστεύει ο κόσμος ότι τελειώνει. Τόσο απλά. Συγνώμη αν σας πονάει η επιστημολογική μας προσέγγιση. Προχωράμε. Κι αφού τελειώσαμε με την ανασκόπηση της φετινής χρονιάς, ήρθε η σειρά των 10s. Όλη η βδομάδα ήταν αφιερωμένη στην εξέταση της δεκαετίας που πέρασε – και σήμερα ολοκληρώνουμε με το πιο δύσκολο task: τις καλύτερες ταινίες των 10s.
Καθώς αποχαιρετούσαμε τα 00s, αν θυμάστε, το Avatar υποσχόταν να αλλάξει μια για πάντα την κινηματογραφική παραγωγή, κατανάλωση, εμπειρία. Και πράγματι, το σινεμά άλλαξε πολύ μέσα στην επόμενη δεκαετία, αλλά οι αλλαγές ήρθαν από αλλού. Το διαδικτυακό streaming έκανε ξανά το σπίτι βασιλιά της ψυχαγωγίας και της pop κουλτούρας, το Netflix ήρθε να κάνει αδυσώπητο disrupting στην παραδοσιακή βιομηχανία του θεάματος, το κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel έδειξε τον δρόμο για τα γιγάντια franchises της εποχής μας και η αναβίωση του Star Wars υπενθύμισε πως δεν υπάρχει τίποτα πιο κερδοφόρο για το Hollywood από τη νοσταλγία.
Ναι, τα 10s ήταν μια δεκαετία εξαιρετικά κρίσιμη για το μέλλον του σινεμά, ακόμα κι αν μας αφήνει με περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, το μαζικό σινεμά βρίσκεται σε κρίση – τόσο σαν πολιτιστική βιομηχανία όσο και σαν καλλιτεχνική γλώσσα. Το παραδοσιακό μοντέλο-σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης έχει φτάσει στα όριά του, δοκιμάζοντας πλέον την βιωσιμότητα διαφόρων τομέων του πάλαι ποτέ κραταιού κινηματογραφικού συμπλέγματος. Ταινίες δεν βρίσκουν διανομείς, αίθουσες κλείνουν, στούντιο φαλιρίζουν, κανάλια και πλατφόρμες τρίβουν τα χέρια τους, αυτοκρατορίες του θεάματος χτίζουν νέα μονοπώλια, μηχανές της νοσταλγίας αναθερμαίνονται, πρωτότυπες ιδέες σπανίζουν, φαγητά ξαναζεσταίνονται.
Πάνε όλα σκατά; Όχι ακριβώς. Τα 10s ήταν επίσης μια δεκαετία με σπουδαίες ταινίες και μεγάλους πειραματισμούς που δίνουν ελπίδα για το μέλλον, αν ξέρεις πού να κοιτάξεις. Μαζί μ’ αυτό, είδαμε και μια διάχυση της ίδιας της κινηματογραφικής εμπειρίας σε περισσότερες σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Όσο αλήθεια είναι ότι κινδυνεύει η συλλογική δημόσια σφαίρα της αίθουσας, άλλο τόσο είναι κι ότι η κινηματογραφική παιδεία έχει διαχυθεί στα social media κοινωνικοποιώντας πλευρές του σινεμά σε ένα κοινό πολύ μεγαλύτερης μαζικότητας απ’ ό,τι στο παρελθόν. Ό,τι κι αν επιφυλάσσει το μέλλον, το σίγουρο είναι ότι κάθε αίτημα για μια απλή επιστροφή στο παρελθόν είναι άτοπο, ανούσιο, αφελές. Ό,τι σινεμά υπάρξει στο μέλλον, θα πρέπει αναγκαστικά να βρει τρόπους να συνδιαλλαχτεί με την εποχή του, την εποχή του μαζικού internet, της μεταμοντέρνας αλλοτρίωσης, της αποσταθεροποίησης των βεβαιοτήτων.
Αν μου επιτρέπεται λίγη προσωπική φλυαρία, θα αρκεστώ στο να πω ότι αυτή η δεκαετία ήταν πολύ σημαντική για μένα. Ουσιαστικά, μιλάμε για την δεκαετία στην οποία διαμόρφωσα το ενήλικο κινηματογραφικό γούστο μου. Ήταν η πρώτη που την παρακολούθησα όλη, από την αρχή μέχρι το τέλος, όσο πιο στενά μπορούσα. Τα πρώτα 7 χρόνια σαν θεατής που (θέλει να) έχει μια εμμονική σχέση με το σινεμά, τα επόμενα 3 γράφοντας επαγγελματικά πλέον γι’ αυτό. Μ’ αυτήν την έννοια, είναι κι η πρώτη κινηματογραφική δεκαετία με την οποία είμαι σφαιρικά και πολύπλευρα δεμένος. Είδα πάνω από χίλιες νέες ταινίες αυτά τα δέκα χρόνια, και ζορίστηκα πολύ να διαλέξω τις πενήντα αγαπημένες μου από αυτές. Πριν προχωρήσουμε στην λίστα, όμως, τρία honorable mentions. Πρώτον, μιας και παρακάτω ακολουθούν αποκλειστικά ταινίες μυθοπλασίας, σημειώνω πως το καλύτερο ντοκιμαντέρ της δεκαετίας είναι το The Act of Killing του Joshua Oppenheimer. Δεύτερον, η αγαπημένη μου ελληνική ταινία της δεκαετίας ήταν το Xenia του Πάνου Κούτρα. Τρίτον, δεν είμαι σίγουρος σε ποια δεκαετία ανήκει, αλλά είναι αδύνατον να μην αναφέρω κάπως το The Other Side of the Wind του Orson Welles.
Χωρίς να χρονοτριβούμε περισσότερο, λοιπόν, ακολουθούν οι 50 αγαπημένες μας ταινίες από την δεκαετία των 10s.
Δύο αγαπημένοι δημιουργοί φτιάχνουν μια από τις πιο αναζωογονητικές ταινίες της δεκαετίας σε ένα φαινομενικά κουρασμένο είδος.
Μπορεί να χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες μέχρι να αναγνωριστεί ευρέως η αξία της Joanna Hogg, αλλά πλέον δεν υπάρχουν περιθώρια παρεξήγησης.
Ο σύγχρονος βασιλιάς του ιαπωνικού κινηματογραφικού weirdness σε μια από τις πιο ουσιαστικά πειραματικές ταινίες της δεκαετίας.
Ποίηση, ξύλο, χορός, πιστολίδι, χιούμορ, Keanu Reeves. Αυτό το franchise είναι εξωπραγματικό.
Ίσως ο καλύτερος άνθρωπος που περπατάει αυτή τη στιγμή στον πλανήτη γη, στην πιο ευαίσθητη κινηματογραφική του στιγμή.
Σατανάς φάση. Αυτό. Στη θέση του θα μπορούσε να είναι και το Hors Satan του Bruno Dumont. Γιατί σατανάς φάση.
Εξαιρετικός Alex Ross Perry, αλλά κυρίως εξαιρετική Elizabeth Moss σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της δεκαετίας.
Πώς φτιάχνεις ένα σκληρό και βίαιο thriller χωρίς να πέσεις καθόλου στον κυνισμό και την αισθητικοποίηση; Ε, έτσι.
Το ίδιο το σύμπαν της Marvel είναι το κατεξοχήν κινηματογραφικό συμβάν των 10s, ένα βιομηχανικό πλην εντυπωσιακό επίτευγμα μαζικού σινεμά. Κι αυτή είναι η καλύτερη στιγμή του.
Ο επίλογος της τριλογίας της καλύτερης κωμικής ομάδας του σύγχρονου pop κινηματογράφου δείχνει μεγαλύτερη ειλικρίνεια και ωριμότητα από τα μισά πράγματα αυτής της λίστας.
Έτσι πρέπει να είναι, αν μας ρωτάτε, το πειραματικό σινεμά: προσωπικό, ακραίο, ευαίσθητο, γενναίο.
Αυτός ο άνθρωπος κάνει τον κινηματογράφο έναν καλύτερο κόσμο και μόνο που συνεχίζει να υπάρχει. Ευχαριστούμε για όλα.
Μπορεί κάτι να είναι ακραία πειραματικό και παιδιάστικα θρασύ την ίδια στιγμή; Ναι, βέβαια, ευτυχώς. Βλέπεται ιδανικά μαζί με το Wild Boys του Bertrand Mandico.
Noah Baumbach και Greta Gerwig, το αγαπημένο μας κινηματογραφικό ζευγάρι, φτιάχνουν μαζί μια υπέροχα αληθινή ταινία.
Σχεδόν δέκα χρόνια μετά το τρομερό Beyond the Black Rainbow, ο Panos Cosmatos μας έδωσε το απόλυτο cult διαμάντι της δεκαετίας.
Η φιλμογραφία του Denis Villeneuve γίνεται όλο και πιο εντυπωσιακή όσο περνάν τα χρόνια κι ευχόμαστε αληθινά να καταφέρει να ξεπεράσει το θαύμα του Arrival.
Ίσως αντιδημοφιλής άποψη, ΟΚ, αλλά για μένα αυτή είναι με διαφορά η καλύτερη στιγμή του Γιώργου Λάνθιμου.
Σκοτάδι, τσίτες, neon φώτα, Νέα Υόρκη, απίστευτο soundtrack, σπαρακτικό φινάλε. Ταινιάρα.
Ο David Fincher κι ο Aaron Sorkin ήταν στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή ώστε να φτιάξουν την ίσως-πιο-καθοριστική ταινία των 10s.
Μια σπουδή στο αυτόνομο γυναικείο βλέμμα που έγινε αβίαστα μια από τις πιο καθολικές κινηματογραφικές εμπειρίες που είδαμε τα τελευταία χρόνια. Επίτευγμα.
Φαντασμαγορικός μαγικός ρεαλισμός και σκληρή κοινωνική πραγματικότητα. Μαζί, όπως πρέπει δηλαδή. Ταινία-πυξίδα για το μέλλον του ανεξάρτητου σινεμά, ελπίζουμε.
Άξιος διάδοχος του βρετανικής κινηματογραφικής ζοφίλας των περασμένων δεκαετιών, o Paddy Considine έφτιαξε μια ταινία πιο σκληρή κι από την ίδια τη ζωή.
Πολλά μπορεί να περιμένει κανείς από τον Martin Scorsese, αλλά αυτή η παράφωνη και παρανοϊκή μελαγχολία του Shutter Island με αιφνιδίασε.
Όλο το βάρος του κόσμου, του ανθρώπου, της ύπαρξης, της κατάρρευσης. Το καμτσίκι σηκώνεται, το άλογο δεν κινείται.
Δεν μπορείς να κάνεις προσωπικό σινεμά αν δεν μπορείς να κάνεις ιστορικό σινεμά – και το αντίστροφο. Ο Alfonso Cuaron το ξέρει καλά.
Η τριπλέτα Paul Thomas Anderson, Joaquin Phoenix και Jonny Greenwood έφτιαξε πρώτα το The Master και στα καπάκια το Inherent Vice. Δεν συμβαίνουν αυτά τα πράγματα.
Γιατί πάντα τα πιο σπαρακτικά πράγματα είναι μικιμάου; Αν όχι αυτό το αριστούργημα, τότε το Anomalisa του Charlie Kaufman.
Μια αυτοκτονία σε αργή κίνηση, ένα βαρύ κι ασήκωτο κινηματογραφικό μνημείο ενός αυτόχειρα.
Ένα επικών διαστάσεων road trip στις ανοιχτές φλέβες της Αμερικής από μια σπουδαία Αγγλίδα σκηνοθέτιδα.
Ανυπομονούσαμε να επιστρέψει στις αληθινά καλές ταινίες ο Paul Schrader, γιατί όταν το κάνει τότε δεν μπορεί να τον ακουμπήσει κανένας.
Πώς γίνεται τόση ενδοσκοπική απλότητα να οδηγεί σε τόσο εκρηκτικό μαξιμαλισμό; Πώς γίνεται η πιο θεραπευτική αγάπη να πληγώνει τόσο πολύ; Ούτε ο Xavier Dolan ξέρει, αλλά προσπαθεί.
Αυτό το καλειδοσκοπικό, ψυχεδελικό, πειραματικό διαμάντι έρχεται κατευθείαν από το μέλλον. Δεν ξέρω αν με καθησυχάζει ή με τρομάζει, αλλά δεν υπάρχει τίποτα άλλο σαν αυτό.
Ένας από τους πιο ενδιαφέροντες δημιουργούς του σύγχρονου σινεμά σε μια από τις πιο βαθιές αποτυπώσεις της επιθυμίας που έχουμε δει αυτήν την δεκαετία.
Βάλσαμο στις αισθήσεις, επίθεση στα συναισθήματα, καθαρή σύλληψη της millennial εμπειρίας – αυτό είναι το Midsommar.
Αν ο John le Carre είναι ο William Shakespeare της κατασκοπικής λογοτεχνίας, τότε σε αυτήν την ταινία βρήκε τον Orson Welles του.
Μια ταινία εναντίον του κόσμου, εναντίον της ζωής, ένας φάρος που εκπέμπει σκοτάδι. Αυτό σημαίνει τρόμος.
Ιστορία, μαγεία, χάος, κανένας πράος. Κάτι πολύ, πολύ μεγαλύτερο από ένα κινηματογραφικό remake.
Πολλοί μπορεί να είναι αυτοί που νομίζουν ότι κάνουν σκληρό και σκοτεινό σινεμά. Ας περάσουν μια βόλτα από εδώ, η Lynne Ramsay έχει κάτι να τους πει.
Είναι μεγάλος δάσκαλος, κυρίως γιατί διδάσκει ένα πολύ σημαντικό μάθημα: ότι αυτή η πραγματικότητα πρέπει να αλλάξει. Και την αποσυναρμολογεί σουρεαλιστικά μισό αιώνα τώρα.
Παράξενο, σκοτεινό, αστείο, εφιαλτικό, παιχνιδιάρικο, μεγαλοφυές: το Holy Motors είναι ένα κινηματογραφικό αίνιγμα που δεν δίνει καμία λύση αλλά ανοίγει άπειρους δρόμους.
Ίσως η πιο έξυπνη κινηματογραφική και τηλεοπτική πένα του καιρού μας, ίσως η πιο υποτιμημένη ταινία της δεκαετίας. Ίσως.
Ένα βικτωριανό κείμενο, ένα κορεάτικο thriller, μια αλύπητη πραγματεία πάνω στην ταυτότητα και την επιθυμία μέσα στο πιο συναρπαστικό περιτύλιγμα.
Μπορεί να είναι πολύ πρόσφατο για μια τέτοια θέση, αλλά το έχω δει ήδη τρεις φορές μέσα σε τρεις μήνες. Και κάθε μια από αυτές ήταν το ίδιο έντονη, προσωπική, μεταμορφωτική.
Δύο χρόνια μετά το Tangerine, ο Sean Baker μας έδωσε αυτό. Σκληρή ζωή, φωτεινά χρώματα, υπόδειγμα αληθινά σύγχρονου προλεταριακού κινηματογράφου
Ο μεγάλος σύγχρονος μάγος του τροπικού σινεμά, με την πιο χειρουργική ανθρωπολογική ματιά και την πιο έντονη κινηματογραφική φαντασία. Περιμένουμε όλο και καλύτερα.
Όταν ο πιο ψυχρός δημιουργός της εποχής του ανοίγεται στην ανθρώπινη ευαισθησία χωρίς ίχνος ηθικολογίας ή ουμανισμού, τότε προκύπτουν τέτοια κινηματογραφικά θαύματα.
Αληθινό σκουπίδι. Αληθινό αριστούργημα. Υπερ-πραγματικό και υπερ-ποιητικό υγρό όνειρο, με τα λόγια του δημιουργού. Αυτό, τίποτα άλλο.
Τι νόημα έχει ο πειραματισμός αν δεν οδηγεί στην υπέρβαση; Τι να την κάνεις την επιστημονική αν δεν έχει φαντασία; Τι να το κάνεις, εν τέλει, το σινεμά αν δεν σπάει τα όριά του;
Αγνή κινηματογραφική ευτυχία. O Luca Guadagnino προσπάθησε να φανταστεί το σινεμά σαν μια φωτεινή ουτοπική τέχνη. Τα κατάφερε.
Λοιπόν, το σώμα δεν λέει ποτέ ψέματα. Αν είσαι δύο ώρες συνεχόμενα με το στόμα ανοιχτό και την καρδιά σφιγμένη, αυτό είναι, δεν υπάρχει χώρος για ερωτήσεις. Ταινία της δεκαετίας.