Το 2018 ήταν μια πλούσια κινηματογραφική χρονιά. Αυτή η διατύπωση, βέβαια, χωράει μπόλικες ερμηνείες. Μια τέτοια, ας πούμε, είναι ότι φέτος είδαμε περισσότερες ταινίες από ποτέ άλλοτε – αλλά αυτό δεν σας νοιάζει καθόλου, έτσι δεν είναι; Πέραν αυτού, λοιπόν, ήταν μια χρονιά πλούσια, αντιφατική, μεταβατική, αντανακλώντας έτσι τρόπον τινά την ίδια την κατάσταση του σινεμά ως μορφής τέχνης, λαϊκής ψυχαγωγίας και σκληρής βιομηχανίας.
Φυσικά, στην επικερδέστερη πλευρά της βιομηχανίας του σινεμά, η μερίδα του λέοντος σε box office και λαϊκή απήχηση ανήκε στο χολιγουντιανό τέρας που τρώει τις σάρκες του, άλλοτε με φουλ διασκεδαστικά κι άλλοτε με αφόρητα κουραστικά αποτελέσματα. Ας πούμε, αν κοιτάξουμε το παγκόσμιο box office της χρονιάς, τότε βλέπουμε ότι οι δέκα πιο επικερδείς ταινίες περιλαμβάνουν συνολικά 6 (έξι) superhero τίτλους που ανήκουν σε μεγαλύτερα franchises (Avengers, Black Panther, Venom, Incredibles, Deadpool, Ant-Man), 3 (τρία) sequels γνωστών σειρών ταινιών (Fantastic Beasts, Jurassic Park, Mission Impossible) και 1 (μία) βιογραφία, το Bohemian Rhapsody. Με λίγα λόγια, όπως ήταν αναμενόμενο, τίποτα που να βασίζεται σε μια πρωτότυπη ιδέα. Αυτή είναι η κατάσταση των πραγμάτων.
Βέβαια, από την άλλη, υπήρξε αντίστοιχα ένας μεγάλος πλούτος «μικρότερων» ταινιών, ανεξάρτητου σινεμά, ταινιών είδους (horror, fantasy, sci-fi), arthouse ή φεστιβαλικών τίτλων με μεγαλύτερο ή μικρότερο hype. Τι προμηνύεται, όμως, σε ένα κινηματογραφικό τοπίο όπου ένα σεβαστό μέρος των καλύτερων ταινιών της χρονιάς παράγεται ή/και διανέμεται (συχνά χωρίς να φτάνει καν στη μεγάλη οθόνη) από streaming πλατφόρμες ή tech κολοσσούς σαν το Netflix και το Amazon; Είναι σινεμά; Δεν είναι σινεμά; Το πράγμα είναι μπερδεμένο κι έχει ακόμα δρόμο μπροστά του, αφού το γεγονός ότι βγαίνουν πολλές καλές ταινίες σε αίθουσες και οθόνες δεν σημαίνει παράλληλα κι ότι η κινηματογραφική βιομηχανία και γλώσσα δεν είναι σε κρίση – όπως κάλλιστα μπορεί έξω να έχει πολύ ευχάριστο καιρό αλλά παράλληλα η κλιματική αλλαγή να οδηγεί τον πλανήτη κατευθείαν στην καταστροφή.
Επειδή, όμως, αυτά θα τα συζητάμε (προφανώς) και την επόμενη χρονιά, προς το παρόν θα κόψουμε δρόμο για να φτάσουμε στην λίστα με τις αγαπημένες μας ταινίες του ’18. Πριν, απ’ αυτό, θα κάνουμε μια στάση για μερικά απαραίτητα honorable mentions, ως είθισται. Στην παρακάτω λίστα, πιάσαμε μόνο ταινίες που κυκλοφόρησαν το 2018 στις ελληνικές αίθουσες ή τις streaming πλατφόρμες. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Πρώτον, ότι εκ των πραγμάτων συμπεριλάβαμε και ταινίες της περσινής χρονιάς που τις είδαμε φέτος. Δεύτερον, ότι αποκλείσαμε κάποιες ταινίες που δεν πήραν διανομή στην Ελλάδα, δηλαδή τις είδαμε είτε σε φεστιβαλικές προβολές είτε κατεβασμένες από torrents. Τέτοιες ταινίες που αγαπήσαμε ήταν το Sorry to Bother You, το Eighth Grade, το Mid90s, το The Sisters Brothers και το Happy As Lazzaro. Αντίστοιχα, ταινίες που λατρέψαμε σε εγχώρια φεστιβάλ ήταν από τη μία πλευρά τα Madeline’s Madeline και In Fabric που δυστυχώς δεν θα δούμε σε αίθουσα, κι από την άλλη τα Sunset και High Life που θα φτάσουν στα σινεμά του χρόνου. Τέλος, για να κλείσει και μια δεκάδα εκτός λίστας, ας αναφέρουμε ότι το Zama ήταν η πιο παραισθησιογόνα ταινία της χρονιάς – αυτό μόνο.
Χωρίς πολλά-πολλά, λοιπόν, αυτές ήταν οι 10 αγαπημένες μας ταινίες για το 2018.
Αυτή κι αν ήταν έκπληξη, αγαπητοί φίλοι και φίλες. Ναι, υπήρχε ένα αξιοπρόσεκτο hype από το Sundance, αλλά ο Ari Aster έσκασε από το πουθενά και έφτιαξε ένα υπέροχο οικογενειακό horror ντεμπούτο γεμάτο καλοχωνεμένες κινηματογραφικές αναφορές, πλούσιο συναισθηματικό κόσμο και απόκοσμη ατμόσφαιρα απειλής, ζόφου, τραγωδίας.
Βασικά, κι αυτή ήταν μια από τις πιο όμορφες εκπλήξεις τις χρονιάς. Ο Bart Layton είχε γυρίσει πριν μερικά χρόνια ένα υπέροχο ντοκιμαντέρ με το The Imposter, αλλά σίγουρα δεν μας είχε προετοιμάσει γι’ αυτήν την διασκεδαστικότατη, μεταμοντέρνα docu-fiction πραγματεία πάνω στο τέλος της γενιάς των 90s και την αινιγματική σχέση μεταξύ κοινωνικής ζωής και pop κουλτούρας.
Αλλάζουμε κλίμα εδώ, γιατί αυτήν την ταινία την περιμέναμε πώς και πώς. Ο Panos Cosmatos, 8 ολάκερα χρόνια μετά το Beyond the Black Rainbow, έφτιαξε ένα pulp αριστούργημα με τα πιο ταπεινά πλην αλλόκοτα υλικά, κι έδωσε στον Nicolas Cage έναν από τους πιο υστερικούς και υπέροχους ρόλους της καριέρας του. Κάθε φορά που την έχουμε δει την έχουμε αγαπήσει και περισσότερο.
Συγκίνηση, ψυχή και ευαισθησία από έναν πολύ αγαπημένο δημιουργό. Η τελευταία ταινία του Guillermo del Toro, που είδε την καρδιά μας να ραγίζει κάθε φορά που κάποιος την έλεγε υποτιμητικά «παραμυθάκι», ήταν ένα απλό και πανέμορφο μνημείο στο λαϊκό σινεμά του φανταστικού όπως θα έπρεπε να είναι.
Αυτή ήταν η ταινία που μας πίκρανε περισσότερο μέσα στην χρονιά. Όχι γιατί δεν ήταν τόσο καλή όσο θα περιμέναμε, το αντίθετο μάλιστα. Προσδοκούσαμε πολλά από τον Alex Garland μετά το Ex Machina, κι αυτός τα έδωσε στον μέγιστο βαθμό. Αλλά ακόμα μας στεναχωρεί τα μάλα που δεν καταφέραμε να δούμε το Annihilation στη μεγάλη οθόνη.
Δεν είμαστε καθόλου σίγουροι σε ποια χρονιά ανήκει αυτή η ταινία, αλλά είμαστε εντελώς σίγουροι ότι ανήκει σ’ αυτήν εδώ την λίστα. Το παράξενο αριστούργημα του Orson Welles, κομμάτι μιας πορείας διάσπαρτης με παράξενα αριστουργήματα, ξεκίνησε να φτιάχνεται στο μυαλό του το 1961 και τελικά ολοκληρώθηκε από το Netflix το 2018. Νιώσαμε ευγνώμονες που τελικά το είδαμε, κι η φετινή χρονιά μας έφερε επίσης και δύο πολύ αξιόλογα ντοκιμαντέρ για τον δημιουργό: They’ll Love Me When I’m Dead και The Eyes of Orson Welles.
Κατά την ταπεινή μας γνώμη, ο Alfonso Cuaron ήταν ένας καταπληκτικός σκηνοθέτης, απ’ τον οποίο έλειπε μια συγκλονιστική ταινία. Φέτος, με το Roma, ο Alfonso Cuaron είναι ένας καταπληκτικός σκηνοθέτης με μια συγκλονιστική ταινία. To Roma.
Λίγα πράγματα μας χαροποίησαν μέσα στη χρονιά όσο η επιστροφή του σπουδαίου Paul Schrader στο σπουδαίο σινεμά. Ο σεναριογράφος του Taxi Driver και σκηνοθέτης εξαιρετικών ταινιών σαν το Blue Collar, το Hardcore ή το Mishima (και υπέροχος θεωρητικός του κινηματογράφου μεταξύ άλλων) έφτιαξε φέτος μια ταινία βαθιά υπερβατική και συνταρακτική, όπως και το σινεμά το οποίο υπηρετεί εδώ και 40 χρόνια.
Η Lynne Ramsay είναι πολύ καλή στο να σκηνοθετεί στα άκρα. Ο Joaquin Phoenix είναι πολύ καλός στο να ερμηνεύει στα άκρα. Μαζί, έκαναν μια ταινία ακραία για τις αισθήσεις και συναισθήματα, μακριά από το κυνικό edgy στυλιζάριμα της ακρότητας και διατηρώντας μια πολύ ανθρώπινη ποίηση της σκληρότητας στον πυρήνα του You Were Never Really Here.
Για να είμαστε ειλικρινείς, ακόμα μοιάζει απίστευτο το πώς ο Luca Guadagnino γύρισε καπάκια αυτές τις δύο ταινίες. Κι ενώ πριν δεν τον είχαμε και σε καμιά τρομερή εκτίμηση, πλέον τον θεωρούμε έναν από τους πιο μοναδικούς δημιουργούς του παγκόσμιου σινεμά. Έτσι είναι η ζωή, γεμάτη εκπλήξεις. Το Call Me By Your Name προσπάθησε να φανταστεί το σινεμά σαν μια φωτεινή ουτοπική τέχνη. Το Suspiria προσπάθησε να φανταστεί το σινεμά σαν μια σκοτεινή μαγική τέχνη. Ο Luca Guadagnino έφτιαξε ουτοπικό, μαγικό σινεμά φέτος – κι αυτό δεν το έκανε κανένας άλλος.
