Ο πλανήτης Χόλιγουντ βρίσκεται σε πολιτική κρίση τα τελευταία χρόνια. Αυτό είναι ένας γεγονός αυταπόδεικτο για οποιονδήποτε και οποιαδήποτε παρακολουθεί έστω και λίγο στενά τις εξελίξεις πέριξ της αμερικάνικης βιομηχανίας του σινεμά. Φυσικά, αυτή η πολιτική κρίση που αφορά κυρίως τις διακρίσεις σχετικά με το χρώμα και την σεξουαλικότητα δεν ήρθε μόνη της. Αντιθέτως, ήταν αποτέλεσμα ενίσχυσης των φωνών εντός της βιομηχανίας που είτε ζητούσαν ίση ορατότητα σε επίπεδο αναπαράστασης είτε αναδείκνυαν τις καταπιεστικές όψεις του Χόλιγουντ σε επίπεδο δομής και συμπεριφοράς. Όντας τέκνα της εποχής τους, στην οποία κυριαρχούν οι δολοφονίες μαύρων από αστυνομικούς στις ΗΠΑ και άνοδος της ρατσιστικής ακροδεξιάς σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτές οι φωνές ήταν που το 2015 δημιούργησαν το ρεύμα Oscars So White ενόψει της 87ης απονομής των βραβείων, διαμαρτυρόμενες για την σχεδόν παντελή απουσία μη-λευκών από τις υποψηφιότητας. Αντίστοιχα, το ρεύμα του MeToo που δημιουργήθηκε μετά την υπόθεση Harvey Weinstein και την ανάδειξη των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση προς αμέτρητες γυναίκες ηθοποιούς και άλλες εργαζόμενες στο Χόλιγουντ, οδήγησε φέτος στην δημιουργία της καμπάνιας Time’s Up, η οποία πρωταγωνίστησε στις τελευταίες Χρυσές Σφαίρες και αναμένεται να κάνει το ίδιο και στην 90η απονομή των Όσκαρ που θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 4 Μαρτίου.
Βέβαια, οι απονομές των Όσκαρ έχουν πίσω τους μια πλούσια ιστορία σε πολιτικό μπαχάλεμα που καλύπτεται από την αίγλη της celebrity κουλτούρας ή την έμφαση στην αξία των βραβευμένων ταινιών ή προσώπων. Κάπου εδώ ενδέχεται να βιαστείτε και να σπεύσετε να σημειώσετε: μα καλά, από το Χόλιγουντ και τα Όσκαρ περιμένουμε το πολιτικό μπάχαλο και την ριζοσπαστικότητα; Όχι, αγαπητοί αναγνώστες, δεν περιμένουμε από το Χόλιγουντ και τα Όσκαρ κάτι τέτοιο – κι ευχαριστούμε που ρωτάτε. Θα ήμασταν όμως αφελείς αν υποθέταμε ότι η κοινωνική ριζοσπαστικότητα και οι κοινωνικοί αγώνες δεν αντανακλώνται στην μαζική κουλτούρα και την βιομηχανία της – επηρεαζόμενες από αυτήν και επηρεάζοντάς την με την σειρά τους. Έτσι, ο κόσμος του Χολιγουντιανού θεάματος είδε κατά καιρούς τα Όσκαρ να αποτελούν πεδίο διχασμού πάνω σε ζητήματα όπως ο συνδικαλισμός στον χώρο του κινηματογράφου, το κίνημα των μαύρων για πολιτικά δικαιώματα, ο μακαρθικός αντικομμουνισμός και οι μαύρες λίστες ή αμερικάνικη εξωτερική πολιτική.
Από την άλλη, φυσικά, μιας και συχνά μιλάμε για celebrities που έχουν κορώνα στο κεφάλι τους την δημόσια εικόνα τους, συχνά είχαμε το παραδοσιακό φαινόμενο της εκκεντρικής-celebrity-ευαισθησίας, όπου παρακολουθούσαμε ζάμπλουτους ηθοποιούς να κουνούν επιδεικτικά πλην συγκινημένα το δάκτυλο για εξωτικοποιημένες ανθρώπινες τραγωδίες και πολιτικο-οικονομικά εγκλήματα στην άλλη μεριά του κόσμου – εναλλάσσοντας το ενδιαφέρον τους για το ένα ή το άλλο με την ταχύτητα της ροής ειδήσεων σε ένα ειδησεογραφικό site. Όλα αυτά, με την αντιφατικότητα και την περιστασιακή γραφικότητά τους, συνθέτουν μια πληθωρική εικόνα που δείχνει ότι, αν μη τι άλλο, η μεγαλύτερη γιορτή του Χόλιγουντ δεν είναι πάντα ένα ξερό κινηματογραφικό event πλουσιοπάροχης σελεμπριτίλας. Γι’ αυτό λοιπόν, μαζέψαμε τις σημαντικότερες φορές που τα Όσκαρ έγιναν πολιτικό συμβάν για (πολύ) σημαντικούς και λιγότερο σημαντικούς λόγους.
Ήταν μόλις η 5η απονομή βραβείων, κι ο Nichols είχε κερδίσει το Όσκαρ Σεναρίου για την κλασική ταινία The Informer του σπουδαίου John Ford. Ο Nichols ήταν μέλος του τότε φρέσκου ακόμα σωματείου Screen Writers Guild και φυσικά τα studios του Χόλιγουντ δεν έβλεπαν με πολύ καλό μάτι τον συνδικαλισμό και προσπαθούσαν να διαλύσουν τα συνδικάτα. Ενώ το Guild είχε καλέσει σε μποϊκοτάζ της απονομής, τελικά ο Nichols ήταν ένας από τους λίγους που το τήρησε και δεν πήγε να παραλάβει το βραβείο του.
Όχι με δική της επιλογή φυσικά, αλλά λόγω των βαθύτατων ρατσιστικών διακρίσεων στις ΗΠΑ της Jim Crow νομοθεσίας. Η McDaniel κέρδισε το Όσκαρ για την ερμηνεία της στο κλασικό φιλμ Όσα Παίρνει ο Άνεμος, αλλά αναγκάστηκε να κάτσει στο πίσω μέρος της αίθουσας χωριστά από το υπόλοιπο καστ της ταινίας. Σημειωτέον, δε, ότι στην πρεμιέρα της ταινίας στον Αμερικάνικο Νότο στην McDaniel, όπως και στους υπόλοιπους μαύρους ηθοποιούς, απαγορεύτηκε η είσοδος στο σινεμά.
Η ήδη σπουδαία τότε ηθοποιός, και φυσικά μια από τις σημαντικότερες στην ιστορία του Χόλιγουντ, είχε εκλεγεί πρόεδρος της Ακαδημίας, αλλά αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά την απαράδεκτη συμπεριφορά των υπολοίπων μελών της επιτροπής, οι οποίοι πιστολιάζανε κάθε ιδέα και πρότασή της χωρίς καμία αιτιολόγηση.
Ο ηθοποιός είχε αρνηθεί ήδη μια φορά την υποψηφιότητα της Ακαδημίας το 1962 για τον ρόλο του στην ταινία The Hustler δίπλα στον Paul Newman. Τότε δεν κέρδισε, αλλά το 1970 ήταν ξανά υποψήφιος για την αξέχαστη ερμηνεία του στο Patton, κερδίζοντας το βραβείο χωρίς να δεχθεί να το παραλάβει. Στην επιστολή που έστειλε, άσκησε σκληρή κριτική στον θεαματικό χαρακτήρα των Όσκαρ δηλώνοντας ότι δεν θέλει να ανταγωνιστεί άλλους συναδέλφους του.
Αυτή είναι μάλλον μια από τις πιο διάσημες πολιτικές μανούρες των βραβείων. Ο Μάρλον Μπράντο δεν καταδέχτηκε καν να αρνηθεί ο ίδιος το Όσκαρ. Αντιθέτως, στην θέση του πήγε η ινδιάνα ακτιβίστρια Sacheen Littlefeather φορώντας μια παραδοσιακή στολή απάτσι και δήλωσε ότι ο σπουδαίος ηθοποιός αρνείται το βραβείο λόγω της στάσης της Ακαδημίας απέναντι στους αυτόχθονες πληθυσμούς της Αμερικής. Σύμφωνα με δηλώσεις της ίδιας αργότερα, ο γνωστός καουμπόης John Wayne ήταν ανάμεσα σ’ αυτούς που πρωταγωνίστησαν στο γιουχάρισμά της.
Κι αυτή μάλλον είναι η πιο εντυπωσιακή σκηνή στην ιστορία των Όσκαρ. Την ώρα που ο ηθοποιός David Niven καλεί την Elizabeth Taylor στην εξέδρα, ένας αξιαγάπητος τυπάκος ανεβαίνει τρέχοντας και παρελαύνει επιδεικνύοντας το ανδρικό σώμα σ’ όλη του την μεγαλοπρέπεια. Ο ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και καλλιτέχνης Robert Opel όχι μόνο δεν συνελήφθη, αλλά έδωσε και συνέντευξη τύπου ρωτώντας εμφατικά τι ζόρι τραβάτε με τα γυμνά σώματα.
Τα πράγματα είχαν ως εξής. Η Redgrave είχε χρηματοδοτήσει ένα ντοκιμαντέρ για την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης το 1977. Την επόμενη χρονιά κέρδισε το Όσκαρ Β Γυναικείου Ρόλου για το αντιναζιστικό δράμα Julia του Fred Zinnemann. Ο συνδυασμός αυτός ενόχλησε την Jewish Defense League των ΗΠΑ, η οποία κάλεσε σε μποϊκοτάζ της διοργάνωσης και συγκεντρώθηκε απ’ έξω καίγοντας μέχρι και ομοιώματα της ηθοποιού.
Ο 72χρονος ηθοποιός κερδίζει το Όσκαρ Β Ανδρικού Ρόλου για την ταινία City Slickers κι αποφασίζει να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα σ’ όσους θεωρούς ξεγραμμένους τους ηλικιωμένους ηθοποιούς, κάνοντας push-ups μάλιστα στην σκηνή για να αποδείξει ότι οι διακρίσεις αυτές είναι παράλογες. Μπράβο στον άνθρωπο.
Οι Sarandon-Robbins διαμαρτύρονται για τα θύματα του HIV στην Αϊτή ενώ ο Richard Gere ξενερώνει με την εισβολή της Κίνας στο Θιβέτ. Παρόλο που αρχικά η Ακαδημία φρίκαρε και απαγόρευσε την είσοδο στους ηθοποιούς στις μελλοντικές διοργανώσεις, η απαγόρευση άρθηκε σύντομα – τουλάχιστον για την Sarandon και τον Robbins, οι οποίοι κέρδισαν Όσκαρ το 1996 και το 2004 αντίστοιχα.
Πριν πάμε στο 1999, ας γυρίσουμε για λίγο στο 1952. Μέσα στο τρομοκρατικό αντικομμουνιστικό κλίμα της αμερικάνικης πολιτικής ζωής, ο Elia Kazan εμφανίζεται μπροστά στην μακαρθική Επιτροπή Αντι-Αμερικανικών Δραστηριοτήτων και κατονομάζει τρεις αριστερούς του Χόλιγουντ: τους ηθοποιούς Morris Carnovsky / Art Smith και τον συγγραφέα Clifford Odets, οι οποίοι φυσικά μπήκαν σε μαύρες λίστες και έχασαν την ευκαιρία να ξαναδουλέψουν στον χώρο. Το ’99 που παραλαμβάνει το Όσκαρ, λοιπόν, ο Kazan αντιμετωπίζεται από επευφημίες (όπως από τους Warren Beatty, Kathy Bates, Meryl Streep) αλλά και από την σιωπή αυτών που αρνούνται να χειροκροτήσουν (μεταξύ αυτών κι οι Nick Nolte / Ed Harris), ενώ ταυτόχρονα εκατοντάδες διαδηλωτές είχαν συγκεντρωθεί έξω από την αίθουσα ενάντια στην βράβευσή του.
Ναι, ήταν η εποχή που o Moore ήταν μια από τις πιο αναγνωρίσιμες δημόσιες φωνές ενάντια στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Ανεβαίνοντας λοιπόν στην σκηνή για να παραλάβει το Όσκαρ Ντοκιμαντέρ για το Bowling for Columbine, ο Moore δεν χάνει την ευκαιρία να εξαπολύσει έναν κόλαφο εναντίον του τότε αμερικάνου προέδρου, εν μέσω ενός μίγματος χειροκροτημάτων και γιουχαρίσματος.
