Σινεμά με κάθε τρόπο. Αυτό ήταν το μότο του περσινού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Απ’ όλους τους πιθανούς τρόπους, η συγκυρία της πανδημίας οδήγησε πέρσι τέτοια εποχή την διοργάνωση στο να επιλέξει τον λιγότερο ικανοποιητικό και λιγότερο (;) δημοφιλή, δηλαδή την μεταφορά του φεστιβάλ σε online streaming πλατφόρμα, την ώρα που ένα νέο lockdown γινόταν πραγματικότητα. Όπως μας έλεγαν πέρσι στην κουβέντα μας οι Ορέστης Ανδρεαδάκης και τον Γιώργος Κρασσακόπουλος, διευθυντής του φεστιβάλ και επικεφαλής προγράμματος αντίστοιχα, η επιστροφή στις κινηματογραφικές αίθουσες και η φυσική παρουσία στην Θεσσαλονίκη είναι η απόλυτη προτεραιότητα της διοργάνωσης. Όσοι κι όσες το έχουν επισκεφτεί, γνωρίζουν ότι οι αποθήκες του λιμανιού, η αίθουσα του Ολύμπιον και τα μπαρ του κέντρου ήταν ένα θαυμαστό οικοσύστημα με κέντρο της ζωής του την κινηματογραφική εμπειρία και χίλιες μορφές κοινωνικότητας να ανθίζουν γύρω από αυτήν. Φέτος, το 62ο ΦΚΘ είναι υβριδικό, μοιραία, προσαρμοσμένο στην αναπόφευκτη συνύπαρξη του physical με τον digital χώρου αλλά και της ανάγκης ψυχαγωγίας με την ανάγκη προστασίας. Έτσι, δεδομένου ότι η εγχώρια φεστιβαλική φθινοπωρινή περίοδος ξεκίνησε ομαλά κι εκ του σύνεγγυς με την πετυχημένη διοργάνωση των Νυχτών Πρεμιέρας και του Φεστιβάλ Δράμας στα σινεμά, η ναυαρχίδα της φεστιβαλικής κινηματογραφικής ζωής της χώρας ετοιμάζεται να ανοίξει τις πύλες της στις 4 Νοεμβρίου. Αν θέλουμε να μιλήσουμε με νούμερα, στο φετινό φεστιβάλ θα προβληθούν 197 ταινίες στις αίθουσες Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, στις αίθουσες του Λιμανιού, Φρίντα Λιάππα, Τώνια Μαρκετάκη, Τζον Κασσαβέτης, Σταύρος Τορνές, καθώς και στον κινηματογράφο Μακεδονικόν. Παράλληλα, 144 ταινίες θα είναι διαθέσιμες για περιορισμένο αριθμό ψηφιακών θέσεων μέσω της streaming πλατφόρμας του φεστιβάλ. Είναι πολλές ταινίες, ναι, αλλά το ΦΚΘ είχε στο παρελθόν συχνότατα την τάση να παρουσιάζει γαργαντουικά προγράμματα που ήταν απροσπέλαστα ακόμα και για τους πιο αφοσιωμένους μεταξύ των θεατών, με αποτέλεσμα ο τζόγος να είναι ένα από τα πιο βασικά εργαλεία επιλογής ταινιών για παρακολούθηση. Φέτος τα πράγματα είναι κάπως πιο μαζεμένα και στοχευμένα, αλλά και πιο απαιτητικά όσον αφορά τον προγραμματισμό από τη μεριά του κοινού, αφού λόγω των υγειονομικών μέτρων εν πολλοίς λείπουν οι επαναληπτικές προβολές που αύξαναν τις πιθανότητες να προλάβεις να δεις ακόμα και τις πιο περιζήτητες ταινίες του προγράμματος του φεστιβάλ. Γι’ αυτό ακριβώς είμαστε εμείς εδώ βέβαια, αφού τα βάλαμε κάτω ώστε να επιλέξουμε τις 20+1 που πρέπει να βάλετε στην (φανταστική ή πραγματική) ατζέντα σας αν σκοπεύετε να βρεθείτε στην Θεσσαλονίκη μέχρι τις 14 Νοεμβρίου. Στο μεταξύ, μπορείτε να τσεκάρετε και μόνοι σας τον αναλυτικό κατάλογο με όλες τις ταινίες που θα παίξουν στο φεστιβάλ: Κι εμείς εκεί θα είμαστε, και θα σας στέλνουμε ανταπόκριση με διάφορους κειμενικούς και οπτικοακουστικούς τρόπους, όπως κάναμε άλλωστε πρόσφατα από τη Βενετία. Κρατήστε σημειώσεις λοιπόν γιατί αύριο, Τρίτη 2 Νοεμβρίου, ανοίγει η προπώληση των εισιτηρίων του φεστιβάλ (δείτε εδώ το ωρολόγιο πρόγραμμα για να πάρετε έγκαιρες αποφάσεις). Κάτι επιπλέον που χρειάζεται να ξέρετε είναι πως η διοργάνωση αποφάσισε να πραγματοποιήσει το φεστιβάλ με την στάμπα του “covid-free“, πράγμα που σημαίνει πως είναι προσβάσιμο μόνο σε θεατές που έχουν πιστοποιητικό εμβολιασμού ή πιστοποιητικό νόσησης, αποκλείοντας έτσι δυστυχώς εκ των πραγμάτων ένα κομμάτι του πληθυσμού (κάτι όλο και συχνότερο στην κοινωνική, εργασιακή και πολιτιστική ζωή) που θα μπορούσε να παρακολουθήσει τις προβολές με rapid ή pcr test αν οι αίθουσες του φεστιβάλ είχαν αποφασίσει να είναι μεικτές και όχι αμιγείς – αυτές είναι οι δύο επιλογές που έχει αφήσει στους χώρους πολιτισμού το ελληνικό κράτος. Σύμφωνα με την υγειονομική (αλλά κυρίως πολιτική) λογική του αρμόδιου υπουργείου, ένας τιγκαρισμένος κλειστός χώρος με 100% πληρότητα εμβολιασμένων είναι ασφαλέστερος από έναν χώρο με 50% πληρότητα αποτελούμενη από ανθρώπους που έχουν εμβολιαστεί ή τεσταριστεί για covid. Τέλος πάντων, ο χειμώνας θα είναι ζόρικος και φέτος, εδώ θα είμαστε και θα τα λέμε. Προς το παρόν, σινεμά. Πάμε. Και βλέπουμε. Οι γκράντε πρεμιέρες Παρά την πλούσια φεστιβαλική παραγωγή που είδαμε φέτος σε Sundance, Βερολίνο, Κάννες, Βενετία και Τορόντο σε επίπεδο μεγάλων τίτλων μετά την περσινή νηνεμία, το φετινό ΦΚΘ δεν χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από βαρύγδουπες πρεμιέρες μεγάλων στουντιακών τίτλων όπως έγινε συχνά τα τελευταία χρόνια. Αν μας ρωτάτε, βέβαια, αυτό δεν είναι καθόλου κακό, αφού το ζουμί της φεστιβαλικής κινηματογραφικής ζωής είναι πάντα το να βλέπεις τις ταινίες που υπό άλλες συνθήκες μπορεί να σου ξέφευγαν ή να μην κυκλοφορούσαν καν στις ελληνικές αίθουσες. Φέτος, λοιπόν, οι τελετές έναρξης και λήξης έχουν γαλλικό σινεμά, με την πρώτη να φιλοξενεί το υπέροχο L’événement της Audrey Diwan που είδαμε και λατρέψαμε στη Βενετία, και την δεύτερη να κλείνει το φεστιβάλ με το Les Olympiades του Jacques Audiard που επιστρέφει στη γαλλική γλώσσα μετά το αγγλόφωνο ντεμπούτο του The Sisters Brothers (να σημειωθεί πως το σενάριο συνυπογράφεται από την πολυαγαπημένη Céline Sciamma του Portrait of a Lady on Fire και του επερχόμενου Petite Maman). Κατά τ’ άλλα, συνεχίζουμε την αναφορά στις ηχηρές πρεμιέρες με το λεσβιομπαχαλοσατανιστικό Benedetta του Paul Verhoeven που ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ θα δούμε στη μεγάλη οθόνη μετά από δύο χρόνια αναμονής. Επίσης, στο φεστιβάλ θα προβληθεί και το The Power of the Dog, η πρώτη ταινία της Jane Campion εδώ και πάνω από μια δεκαετία, η οποία έχει ήδη ένα υπολογίσιμο οσκαρικό hype. Και, τέλος, έχουμε νέα ταινία Gaspar Noe, το Vortex, για το οποίο είμαστε εξαιρετικά περίεργοι καθώς έχει τον μπαμπά μας Dario Argento στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Τα φεστιβαλικά χιτ Πάντα το δυνατό χαρτί μιας τέτοιας διοργάνωσης είναι οι ταινίες που μπορεί να μην σου πουν τίποτα άμα κοιτάξει απλά φευγαλέα τον τίτλο, αλλά έρχονται με πλήθος περγαμηνών από ξένα φεστιβάλ και συχνότατα γίνονται τα φιλμ τα οποία δεν σταματάνε να συζητάνε όλοι έξω από τις αίθουσες. Η βασικότερη ταινία τέτοια ταινία που εντοπίζουμε φέτος είναι το Drive My Car του Ryusuke Hamaguchi, βασισμένο στην ομώνυμη ιστορία του Haruki Murakami, ο οποίος φέτος βρίσκεται σε τρομερή φόρμα όπως διαπιστώσαμε βλέποντας το φοβερό Wheel of Fortune and Fantasy στις Νύχτες Πρεμιέρας. Για την ιστορία, το Drive My Car πήρε το βραβείο σεναρίου στις Κάννες. Με hype από τις Κάννες έρχεται επίσης το Compartment No. 6 του Juho Kuosmanen που πήρε το Μεγάλο Βραβείο της επιτροπής, ενώ από το φετινό Βερολίνο μας έρχονται τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα The Girl and the Spider των Ramon Zürcher/Silvan Zürcher (βραβεύθηκαν μάλιστα για την σκηνοθεσία τους) και What Do We See When We Look at the Sky? του Alexandre Koberidze (που δεν πήρε κάποιο βραβείο, αν και θα ‘πρεπε). Επίσης, μιας και πάντα ψοφάμε για τέτοια, ανυπομονούμε το φεμινιστικό horror She Will της Charlotte Colbert που βραβεύθηκε φέτος στο Λοκάρνο ως καλύτερη ταινία πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη. Οι αγαπημένοι δημιουργοί Φυσικά, ανάμεσα στο πρόγραμμα του φεστιβάλ ξεχωρίζουν οι ταινίες που προέρχονται από δημιουργούς στους οποίους έχουμε προσωπική αδυναμία. Πρώτο-πρώτο σε αυτήν την λίστα είναι για μένα το The Souvenir Part II της Joanna Hogg, ένα sequel που μέχρι να το δω δεν θα είμαι πραγματικά πεπεισμένος ότι υπάρχει (για την ιστορία, η προβολή της πρώτης ταινίας και το αφιέρωμα στην σκηνοθέτιδα το 2019 ήταν μια από τις αγαπημένες μου στιγμές του φεστιβάλ τα τελευταία χρόνια). Παραμένοντας στη Μεγάλη Βρετανία και τους δημιουργούς που κατάγονται από τον χειροποίητο αγγλικό κινηματογράφο της δεκαετίας του ’80, χαρήκαμε πολύ που είδαμε το Benediction του Terence Davies (γνωστού και ως “ήρεμη δύναμη του Λίβεροπουλ”) στο πρόγραμμα του φεστιβάλ. Κατά τ’ άλλα, ξεχωρίζουμε το Introduction του Hong Sang-soo που πάει για δυνατό back-to-back μετά το The Woman Who Run (το πρώτο πήρε βραβείο σεναρίου και το δεύτερο βραβείο σκηνοθεσίας στην φετινή και την περσινή Berlinale αντίστοιχα), ενώ ανυπομονούμε επίσης για το The Tsugua Diaries που συν-σκηνοθετεί ο λατρείας Miguel Gomes και το C’Mon C’Mon με το οποίο ελπίζουμε ο Mike Mills να επιστρέψει στις παλιές καλές ημέρες του Beginners. Το ελληνικό σινεμά Έχουμε τονίσει ξανά και ξανά τελευταία ότι το ελληνικό σινεμά περνάει μια ιδιαιτέρως δημιουργική φάση παρά τις (σταθερά) αντίξοες συνθήκες για την κινηματογραφία στην χώρα. Στο φετινό φεστιβάλ θα προβληθούν συνολικά 35 ελληνικές ταινίες (οι 20 εκ των οποίων σε πρώτη προβολή), ενώ θα υπάρξει και προβολή των βραβευμένων ταινιών μικρού μήκους από το Φεστιβάλ Δράμας. Από τις επί ελληνικού εδάφους πρεμιέρες αυτές που ξεχωρίζουμε είναι το Σελήνη, 66 Ερωτήσεις της Ζακλίν Λέντζου και το Αγία Έμυ της Αρασέλης Λαιμού που ήδη έχουν διαγράψει μια διεθνή φεστιβαλική πορεία, ενώ εφιστούμε επίσης στην προσοχή σας στα Μαγνητικά Πεδία του Γιώργου Γούση και την Αγέλη Προβάτων του Δημήτρη Κανελλόπουλου. Τέλος, έχουμε αυθεντική περιέργεια για το πώς θα μοιάζει στη μεγάλη οθόνη η πειραματική σχεδόν-όπερα ORFEAS2021 που δημιούργησαν τα ΦΥΤΑ. Το βλέμμα στο παρελθόν (ή/και στο μέλλον) Έχει μια ιδιαίτερη γλύκα να απορροφάσαι σε αφιερώματα σε ταινίες και δημιουργούς από το παρελθόν του παγκόσμιου σινεμά. Η αλήθεια είναι πως το φετινό φεστιβάλ κοιτάει πρωτίστως προς το παρόν και το μέλλον (και καλά κάνει), αφού λείπει κάποια μεγάλη αναδρομική ρετροσπεκτίβα. Υπάρχει βέβαια το μεγάλο συνεχιζόμενο αφιέρωμα Χώρα Σε Βλέπω της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, στο πλαίσιο του οποίου θα προβληθούν 8 ταινίες από όλη την ιστορία του ελληνικού σινεμά, όπως επίσης και κάποιες κλασικές ταινίες που διάλεξαν οι προσκεκλημένοι του αφιερώματος στο μοντάζ με τις λευκές κάρτες που τους παρέδωσε το φεστιβάλ. Αν υπάρχει όμως μία και μοναδική προβολή που στέκει σαν φάρος πάνω από το 62ο ΦΚΘ, φωτίζοντας εξίσου τα μονοπάτια που έρχονται από το παρελθόν και εκείνα που κατευθύνονται προς το μέλλον, αυτή είναι ο θρυλικός Κανόνας του Παιχνιδιού του Jean Renoir, από τον οποίο εμπνέεται κι η κεντρική έκθεση της διοργάνωσης. Πριν από 82 χρόνια, το αριστούργημα του Renoir, η απόλυτη ταινία-αποτύπωση του κόσμου που γέννησε τον Β’ΠΠ (και αυτού που γεννήθηκε από εκείνον), έριξε άπλετο και ήρεμο φως πάνω στις βαθύτερες αιτίες των κοινωνικών συγκρούσεων που κουρνιάζουν στην καρδιά των καπιταλιστικών κοινωνιών. Σήμερα, που ένας νέος κόσμος ανατέλλει κι ο 21ος αιώνας παράγει τους ολόδικούς του ιστορικούς εφιάλτες, έχουμε αληθινή ανάγκη από μια ταινία σαν αυτήν.
