Είσαι λίγο-πολύ κλεισμένος στο σπίτι εδώ κι έναν χρόνο, με κάτι μικρά διαλείμματα εδώ κι εκεί. Ακούς συνεχώς ότι οι επόμενες δύο βδομάδες είναι κρίσιμες, αλλά αυτές οι δύο βδομάδες καταλήγουν να συνεχίζονται επ’ άπειρον. Νιώθεις ότι ο χρόνος έχει διασταλεί, ότι η ζωή μας έχει μπει σε λούπα, ενώ τριγύρω συμβαίνουν πράγματα όλο και πιο σουρεαλιστικά – και με την καλή (δηλαδή αστεία) και με την κακή (δηλαδή τρομακτική) έννοια. Ε, τι να κάνεις, ακόμα κι αν είχες πει ότι θα το κόψεις, δεν έχεις άλλη επιλογή, θα πιείς. Δεν θα πιείς; Θα πιείς.
Τις περισσότερες φορές, η κατανάλωση Τσιγάρων Τύπου Μπάφος, για να επικαλεστούμε την επιστημονική ορολογία του Πάνου Σόμπολου, συνοδεύεται από μικρές, πεζές, επίγειες απολαύσεις. Θα κάτσεις να παίξεις video games, αλλά όχι Pro ώστε να αποφύγεις τουλάχιστον *αυτό* το στερεότυπο. Θα κάτσεις να δεις κανένα reality, αφού συνδυάζεται ιδανικά με την edible γαστρονομία του Master Chef και την πλούσια χλωρίδα του Survivor. Θα κάτσεις να λιώσεις βιντεάκια Luben από το 2016, όταν η ζωή ήταν ακόμα πολύ πιο απλή. Συχνά όμως θέλεις μια πιο élevé εμπειρία, αναζητώντας εκείνο το ιδανικό pairing με ταινία ή σειρά που θα αναδείξει όλες τις υφές, τις εντάσεις και τα αρώματα της πρώτης ύλης. Κι εδώ ερχόμαστε εμείς στο παιχνίδι.
Αυτό που ονομάζουμε stoner film είναι γενικά ένας φευγαλέος κι ολισθηρός όρος. Θεωρητικά, ως γνωστόν, οτιδήποτε μπορεί να γίνει stoner film, αν είσαι αρκετά stoned. Αν θέλουμε όμως να δούμε το θέμα λίγο σφαιρικότερα, τότε θα λέγαμε ότι υπάρχουν 5 γενικές κατηγορίες stoner κινηματογράφου (κι ενίοτε τηλεόρασης) που ανταποκρίνονται αφενός σε ένα διαφορετικό ύφος κι αφετέρου σε μια διαφορετική εμπειρία. Ας τις περάσουμε μια βόλτα συνοπτικά, ώστε να εξερευνήσουμε τους κινηματογραφικούς τόπους όπου η μαγεία της φύσης συναντά την ψυχολογία της ύλης.
Η πρώτη και βασικότερη κατηγορία είναι σαφώς το stoner film ως διακριτό genre, δηλαδή οι ταινίες όπου το χόρτο παίζει πρωτεύοντα ρόλο ως καύσιμο της πλοκής. Ουσιαστικά μιλάμε για ένα κινηματογραφικό παρακλάδι που εδραιώνεται στα 70s (με προπομπό το Easy Rider και πρώτο καθαρόαιμο stoner film το Cheech & Chong Up in Smoke) ως αποτέλεσμα της μεγάλης απήχησης που είχαν τα κινήματα της αντικουλτούρας και της μερικής απενοχοποίησης της χρήσης μαριχουάνας και των αναπαραστάσεών της (κάτι στο οποίο συνέβαλε κι η σχετική χαλάρωση της σκληρότατης προπολεμικής αμερικάνικης νομοθεσίας έπειτα από την ιστορική δίκη του ναρκωdaddy Timothy Leary εναντίον των ΗΠΑ το 1969). Σ’ αυτήν την σκληρή στάση της αμερικάνικης πολιτεία κατά τα 30s που ψηφίζεται το Marijuana Tax Act αντιστοιχούν μια σειρά από προπαγανδιστικά φιλμ εναντίον των ναρκωτικών, τα οποία στη συνέχεια έγιναν cult classics ακριβώς επειδή συνόρευαν με την αυτοπαρωδία (γνωστότερα παραμένουν το Reefer Madness, το Marihuana, το Assassin of Youth και αργότερα το The Devil’s Weed). Αυτές οι anti-drug ταινίες που μετατρέπονται σε pro-drug παρά την θέλησή τους αποτελούν την δεύτερη βασική κατηγορία stoner films.
Έπειτα, περνάμε σε 3 άλλες κατηγορίες stoner films που δεν αφορούν ευθέως το χόρτο, αλλά τείνουν να συνδυάζονται εξαιρετικά με την κατανάλωσή του για μια σειρά από συγκεκριμένους λόγους. Η πρώτη από αυτές τις κατηγορίες αφορά τις ταινίες με πειραματικά/σουρεαλιστικά visuals που αποπέμπουν ισχυρά ψυχεδελικά vibes λόγω αισθητικής και ατμόσφαιρας. Η δεύτερη κατηγορία αφορά b-movies, z-movies, midnight films και γενικά καλτίλες που σε καλούν να τις συνοδεύσεις με μπάφους ώστε να ενισχύσεις την εμπειρία παρακολούθησής τους. Κι η τρίτη και τελευταία κατηγορία αφορά ταινίες που καταλήγουν κατά λάθος παραισθησιογόνες επειδή φτιάχτηκαν με σοβαρές αξιώσεις ποιότητας και τελικά καταλήγουν κωμικά κακές σε βαθμό που να μπορείς να τις απολαύσεις σχεδόν μόνο κλασμένος.
Επειδή λοιπόν όλα τα διαφορετικά είδη μπαφοταινίας (και μπαφοσειράς) έχουν την αξία τους και την χάρη τους, καταρτίσαμε έναν απόλυτο stoner οδηγό με 25 τίτλους (χωρίς την Buffy όμως *ba-dum-tsss*) για κάθε ξεχωριστή περίσταση όπου θέλετε απλά να στρίψετε ένα και να χαζέψετε πραγματάκια στην οθόνη επειδή πάντα κάπου η ώρα είναι 4 και 20. Προχωράμε στο (μπ)αφιέρωμα με την κατάλληλη υπόκρουση.
Ε ναι, ας βγάλουμε τα classics από τη μέση τώρα που είναι νωρίς. Ο Lebowski παραμένει εντός θέματος, τόσο λόγω διαχρονικότητας του θέματος όσο και λόγω Roger Deakins. Εναλλακτικά, στην θέση του θα μπορούσε να βρίσκεται το Fear and Loathing in Las Vegas που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά, αν και προσωπικά προτιμώ Coen.
Είπαμε, πρόκειται για την επίσημη απαρχή του stoner genre, και μάλιστα το prototype του stoner buddy comedy που πολύ αργότερα θα δούμε στις ταινίες Seth Rogen & Evan Goldberg και Harold & Kumar.
Το ελληνικό Reefer Madness. Ό,τι αγαπήσαμε ποτέ σε αυτήν την χώρα βρίσκεται εκεί, στο καρνάγιο, να μας γλυκοκοιτά.
Μεγάλος μετρ της ψυχεδέλειας φυσικά, κι εδώ ανοίγεται ένας δρόμος προς διάφορες κατευθύνσεις. Αν θέλετε LSD σκηνικά, μπορείτε να τσεκάρετε τα ψυχεδελικά classics The Trip, Head και Psych-Out. Αν θέλετε, beatleοειδή χρώματα κι αρώματα, μπορείτε να δείτε Magical Mystery Tour και Yellow Submarine. Αν θέλετε να βουτήξετε στην αντικουλτούρα, πηγαίνετε προς Easy Rider και Zabriskie Point. Αν θέλετε να κατευθυνθείτε προς ευρωπαϊκά ακουστικά πράγματα της εποχής, δείτε για αρχή WR: Mysteries of the Organism, Daisies και Valerie and Her Week of Wonders.
Υπάρχουν κάποιοι σκηνοθέτες που, άσχετα με το στενώς εννοούμενα περιεχόμενο των ταινιών τους, προσφέρονται για χάζεμα μέχρι τελικού κλασίματος. Το 2001 είναι βέβαια μια εξαιρετική περίπτωση, ενώ προσωπικά βρίσκω αντίστοιχη μπαφογοητεία στα υψηλά aesthetics των ταινιών Dario Argento, Peter Greenaway και Sergei Parajanov. Από πρόσφατα πράγματα, θα μπορούσα να χαζεύω το Annihilation για βδομάδες.
Κίνηση υψηλού ρίσκου, αφού ενδέχεται καμιά φορά να σου γυρίσει σε πανικό, αλλά ταινίες σαν το Enter the Void μπορούν να αποτελέσουν έντονες συγκινήσεις. Αντίστοιχα ισχύει και με το αριστουργηματικό Altered States του Ken Russell αλλά και με διάφορες ταινίες του David Cronenberg.
Απλά δείτε το. Γενικά η τζαπανίλα προσφέρεται για κλάσιμο, αλλά εδώ έχουμε το peak της φάσης.
Προφανώς λατρεύουμε Seth Rogen, είναι μια από τις πιο wholesome φιγούρες που κυκλοφορούν εκεί έξω, με το καλό να φτάσει κι εδώ το προϊόν του να στηρίξουμε. Μόνο αγάπη επίσης για Superbad και This is the End.
Επίσης μόνο αγάπη για Kevin Smith, άσχετα αν μας έχει απογοητεύσει πάμπολλες φορές εδώ και αρκετά χρόνια. Clerks, Mallrats, Dogma και φυσικά Jay and Silent Bob είναι η φάση μας εδώ.
Όλοι ξέρουμε ότι αυτό είναι το πραγματικό Netflix & Chill, ο μόνος τρόπος να χαλαρώσεις πραγματικά σε μια καθημερινότητα που τις περισσότερες φορές δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από την δυσφορία του Uncut Gems. Φωνή David Attenborough, ζωάκια στην οθόνη, μπάφος στο χέρι, αυτά. Σε περίπτωση που θέλετε πιο αρτιστίκ αλλά εξίσου καταπραϋντική φύση, τσεκάρετε την Qatsi τριλογία του Godfrey Reggio και το Baraka του Ron Fricke.
Πολλά πράγματα μπορούν να μπουν εδώ, προφανώς, αλλά θα διαλέξω βαρουφακοταινία γιατί πραγματικά είναι φτιαγμένη για σπίτι με παρέα, μπάφους και αμπαλαέα πολιτικό σχολιασμό της ελληνικής εποποιίας της οικονομικής κρίσης. Άλλα προσωπικά favorites με ταινίες που φτιάχτηκαν σοβαρά και κατέληξαν κατά λάθος stoner films είναι το Cats, ο Καζαντζάκης, το The Room και (δυστυχώς) το Dune του David Lynch.
Από τις καλύτερες σειρές των 00s και απαρχή της υπέροχης συνεργασίας ανάμεσα σε Simon Pegg και Edgar Wright που αργότερα μας έδωσε το Three Flavours Cornetto Trilogy (επίσης καλή επιλογή, όπως και το Scott Pilgrim). Επενδύστε ελεύθερα, μιλάμε για έπος, ενώ μια ακόμα βρετανική κωμωδία της περιόδου που συνδυάζεται φανταστικά με κλάσιμο είναι το Garth Marenghi’s Darkplace.
Την ίδια περίοδο με το βρετανικό underground χιούμορ του Spaced έσκαγε μύτη και η υπέροχη χοντροκομμένη κωμωδία των Trailer Park Boys, για να γίνει τις επόμενες δύο δεκαετίες ένα από τα πιο ανθεκτικά τηλεοπτικά franchises που παραμένουν εν ζωή παρά τις αντιξοότητες. Respect, αν και προφανώς δεν έχουμε καταφέρει να δούμε όλα όσα έχουν κάνει. Παρεμπιπτόντως, ας δώσουμε κι ένα ακόμα respect και στην υπέροχη ασυναρτησία των Tim & Eric.
Φανταστικό δείγμα μοντέρνου stoner υλικού, ωραία visuals, ωραία θέματα, ωραία φάση γενικά. Αν παραμείνουμε σε σύγχρονα μικιμάου, να αναφέρουμε επίσης το Adventure Time ενός εκ των δύο δημιουργών του The Midnight Gospel, το Rick and Morty βεβαίως βεβαίως, αλλά και λίγο παλιότερες animated λατρείες σαν το Aqua Teen Hunger Force.
Γενικά τα 60s και τα 70s δημιούργησαν ένα φανταστικό είδους cult σατανιάρικου κουκουρούκου τρόμου που περιλαμβάνει πράγματα τόσο χαοτικά όσο το The Wicker Man, το Blood on Satan’s Claw, το Curse of the Crimson Altar, το Vampyros Lesbos και άπειρες ακόμα ταινίες που βρίσκω ότι αποτελούν φανταστικό stoner υλικό. Διαλέγουμε εδώ την Χώρα του Μινώταυρου λόγω εθνικού cult ενδιαφέροντος.
Ε, ναι, ούλτρα κλάσικ. Αναφέρουμε επίσης τιμής ένεκεν εδώ τα Half Baked, How High και Don’t Be a Menace to South Central While Drinking Your Juice in the Hood.
Έχω τεράστια αδυναμία σε Bill & Ted, παρόλο που ο Keanu Reeves υποστηρίζει πως ποτέ δεν επρόκειτο για stoner ταινία. Τα 90s μας έδωσαν επίσης μια σειρά από ταινίες σαν τα Dazed and Confused, Slacker, Wayne’s World, Bongwater, Biodome (και λίγο αργότερα Smiley Face) που παραμένουν πολύ γλυκά νοσταλγικές.
Άρχοντας του καψίματος, τεράστια κινηματογραφική λατρεία. Ο Harmony Korine έφτιαξε πρόσφατα μια καθαρόαιμη (και γαμάτη) stoner ταινία με το The Beach Bum, αλλά είναι αδύνατον να ξεπεράσουμε το Gummo.
Ναι, πρόκειται για εντελώς ακουστική ταινία. Εξάλλου ο Disney είχε και τις επιρροές του από το πρωτοποριακό σουρεαλιστικό σινεμά της δεκαετίας του ’20. Αυτό φαίνεται και στην Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων βεβαίως (αν και η εκδοχή του Jan Svankmajer είναι σαφώς πιο μπαφιάρικη), ενώ την δεκαετία του ’40 ξεκίνησαν να δουλεύουν μαζί με τον Dali πάνω στην ταινία Destino.
Ήδη επικαλεστήκαμε εμμέσως τον Richard Linklater με τις αναφορές σε Slacker και Dazed and Confused, αλλά η rotoscoping τεχνική του animation (όπως και στο Waking Life) σε συνδυασμό με την λατρεμένη παράνοια του Philip K. Dick μετατρέπουν το A Scanner Darkly σε πολύ πιο ολοκληρωμένη εμπειρία από ό,τι οι ευθέως stoner ταινίες του.
Η αμερικάνικη παράδοση των b-movies είναι τεράστια, και θα μπορούσαμε εδώ να συμπεριλάβουμε πράγματα όπως οι sci-fi καλτίλες του ’50 ή τα sword & sorcery έπη του ’80, αλλά θα διαλέξουμε το μέγα αριστούργημα της αξεπέραστης Troma Entertainment γιατί καμία άλλη ταινία δεν περιλαμβάνει ένα πυρηνικό μπαφοεργοστάσιο.
Αγαπημένο βρετανικό κωμικό ντουέτο, ιδανικό για τέτοιες περιστάσεις, λατρέψτε τους κι εσείς. Απαραίτητο επίσης shout out και στους Νεοζηλανδούς Bret McKenzie και Jemaine Clement των Flight of the Conchords.
Υπήρχε στα 70s και τα 80s μια φάση animated fantasy ταινιών που είχαν μια καλτίλα μπολιασμένη με underground και αντικουλτούρα, γεγονός που τα μετατρέπει σε εξαιρετικά βιντάζ μπαφομικιμάου. Επιφανέστερος εκπρόσωπος ήταν βέβαια ο μεγάλος Ralph Bakshi που πέρα από το Wizards έφτιαξε επίσης το υπέροχο Fire and Ice αλλά και μια χίπικη εκδοχή του Lord of the Rings. Αντίστοιχα ωραία παραδείγματα είναι το Heavy Metal του Gerald Potterton (έχει το pot στο όνομά του, στρωμένη δουλειά), αλλά και οι ταινίες του Rene Laloux σαν το Fantastic Planet και το Gandahar.
Δεν του το είχα του Paul Thomas Anderson ότι θα μπορούσε να μεταφέρει αποτελεσματικά στην οθόνη την ψυχεδέλεια του Thomas Pynchon, αλλά τα κατάφερε ο άτιμος. Μπράβο του. Εξαιρετική ταινία, ακόμα καλύτερη με μπάφους. Για παλιότερα 70s παραδείγματα crime/neo-noir ταινιών με stoner στοιχεία που επηρέασαν τον PTA τσεκάρετε το The Long Goodbye και το The Harder They Come.
Δεν συμβαίνει συχνά, αλλά όταν συμβαίνει είναι πολύ καλή φάση. Ο Πάνος Κούτρας ξέρει.
