Από μια μεριά, έχει πλάκα να βρίσκεσαι μέσα στην εποχή σου. Ή τουλάχιστον στις πλευρές της που είναι λιγότερο τρομακτικές ή εγκληματικές, εκείνες που αν μη τι άλλο έχουν ένα πολιτισμικό ενδιαφέρον ιντριγκαδόρικο, συναρπαστικό, έως και τσαχπίνικο. Για παράδειγμα, εδώ στο Φεστιβάλ Βενετίας που βρισκόμαστε μια βδομάδα τώρα, έχουμε δει 3 ταινίες του Netflix – 2 στο διαγωνιστικό τμήμα και 1 εκτός συναγωνισμού. Η Βενετία είναι εν γένει φιλική προς το Netflix, σε αντίθεση με τις Κάννες ας πούμε, φιλοξενώντας πλέον σταθερά μεγάλες πρεμιέρες ταινιών του, ενώ πέρσι βράβευσε και το Roma του Alfonso Cuaron με το Χρυσό Λιοντάρι. Και στις τρεις αυτές ταινίες που είδαμε, με την εμφάνιση του logo της πλατφόρμας ακολούθησε μια ανάμεικτη υποδοχή που περιείχε χειροκροτήματα (ασαφές το πόσα απ’ αυτά ήταν ειρωνικά και πόσα όχι) και γιουχαΐσματα, ενώ σε μια περίπτωση μια γυναίκα από το κοινό φώναξε «get a life» προς τους θεατές που μονομαχούσαν συμβολικά για το Netflix. Συνολικά, ναι, θα λέγαμε ότι η υποδοχή είναι αντιφατική.
Σ’ έναν βαθμό, αυτή η εικόνα συμπυκνώνει μια υλική πραγματικότητα. Το σινεμά είναι σε κρίση, τόσο ως βιομηχανική παραγωγή όσο και ως καλλιτεχνική γλώσσα. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Αν κοιτάξουμε τα προσφάτως δημοσιευθέντα συνολικά στοιχεία για το κινηματογραφικό καλοκαίρι που μόλις πέρασε, θα δούμε ότι στις ΗΠΑ τα συνολικά έσοδα από το box office έμειναν σχεδόν ίδια με πέρσι – πράγμα από μόνο του βαθιά ανησυχητικό. Κι από τα 4,5 εκ. δολάρια αυτών των εσόδων, περίπου τα μισά ανήκουν στην Disney. Χοντρικά, η κατάσταση των πραγμάτων δείχνει πως το άμεσο μέλλον θα δούμε έναν όλο και μεγαλύτερο στραγγαλισμό του σινεμά που βρίσκεται εκτός των franchises, πόσο μάλλον του ανεξάρτητου ή φεστιβαλικού. Η δυσκολία για πολλές ταινίες να βρουν αίθουσα όλο και μεγαλώνει, ενώ σ’ έναν βαθμό γίνεται διακύβευμα κι η ίδια η βιωσιμότητα του να κάνεις ταινία που δεν θα αποτελούν πολιτισμικά events και δεν θα φέρνουν υπερ-κέρδη. Ήδη εδώ στην Βενετία είχαμε ένα παράδειγμα από το πιθανό μέλλον ενός μέρους του σινεμά. Θέλεις να κάνεις μια ταινία; Έχεις μια ενδιαφέρουσα ιδέα; Βρες έναν τρόπο να την προσδέσεις σε ένα γνωστό κι εγκαθιδρυμένο property. Κι εγένετο Joker.
Μήπως όλα αυτά σημαίνουν ότι το streaming είναι μια ασφαλής, σταθερή, ακλόνητη βιομηχανία; Ούτε καν. Για την ακρίβεια, ακόμα και το Netflix και το Amazon Prime είναι αρκετά επισφαλή – το ίδιο το γεγονός ότι είναι disruptive πλατφόρμες τις καθιστά επίσης ασταθείς. Όπως κι άλλα αντίστοιχα εγχειρήματα εντός του ταχύτατα αναπτυσσόμενου παραδείγματος του platform capitalism τα τελευταία χρόνια, τέτοιες πλατφόρμες μπορούν κάλλιστα να παράγουν απλώς ζημιά για χρόνια, επενδύοντας αποκλειστικά στο μέλλον τους, στην δυνατότητα που έχουν να καταλαμβάνουν γρήγορα ένα όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς με μεγάλο οικονομικό ρίσκο. Ταυτόχρονα, χαρακτηρίζονται από οικονομική αδιαφάνεια και σπανίως δημοσιεύουν σχετικά στοιχεία. Έτσι, πλατφόρμες σαν το Netflix αναλαμβάνουν ακριβές σειρές, μπαίνουν χοντρά στην κινηματογραφική παραγωγή, δίνουν ευκαιρία σε σκηνοθέτες και σεναριογράφους να ασκήσουν μια μεγαλύτερη καλλιτεχνική ελευθερία και να πειραματιστούν με μεγαλύτερα φορμάτ. Κι έτσι βλέπουμε τον Cary Fukunaga σε ένα Maniac, τον Ciro Guerra σε ένα Green Frontier, τον Nicolas Winding Refn σε ένα Too Old to Die Young, τον David Fincher στο Mindhunter, τους αδερφούς Coen στο The Ballad of Buster Scruggs – για να αναφέρουμε μόνο λίγα από τα όλο και περισσότερα παραδείγματα σημαντικών δημιουργών που στρέφονται στο streaming.
Φυσικά, καθώς μεγαλώνει ο κύκλος εργασιών τους, τόσο μεγαλώνει κι ο κίνδυνος για αυτές τις πλατφόρμες να σκάσουν σαν φούσκες. Είναι κάτι για το οποίο προειδοποιούν πλήθος αναλυτών εδώ και αρκετό καιρό. Το ίδιο το Netflix μοιάζει να φιλοδοξεί να γίνει μια κινηματογραφική βιομηχανία από μόνο του, κάνοντας ένα μεγάλο άνοιγμα τον τελευταίο καιρό σε ηχηρά ονόματα σκηνοθετών, παραγωγών, σεναριογράφων και ηθοποιών – την ώρα που οι πλατφόρμες της Apple και της Disney περιμένουν στη γωνία. Παράλληλα, μεγάλο κομμάτι της απήχησης του Netflix προέρχεται από δημοφιλείς σειρές και ταινίες που φιλοξενεί, οι οποίες όμως ανήκουν σε άλλους, σε τηλεοπτικά δίκτυα ή σε μεγάλα στούντιο. Το The Office και το Friends ανήκουν στο NBC κι οι τίτλοι της Marvel ανήκουν στην Disney για παράδειγμα. Κι αυτές οι εταιρίες σύντομα θα φροντίσουν να έχουν δικές τους πλατφόρμες, δημιουργώντας έτσι μια αναπόφευκτη κρίση στις ήδη υπάρχουσες.
Μέσα σ’ αυτό το ασταθές κι ιντριγκαδόρικο κλίμα, λοιπόν, το Netflix παρουσίασε στη Βενετία τρία από τα πιο δυνατά του κινηματογραφικά χαρτιά, στοχεύοντας σαφώς σε κέρδη από αίθουσες αλλά πρωτίστως σε μεγάλα, prestigious βραβεία ώστε να εδραιωθεί ως legit δύναμη στην κινηματογραφική παραγωγή – ως ακούνητος παίχτης του παιχνιδιού. Φυσικά, ένα εμπόδιο σ’ αυτό ήταν ότι μεγάλο μέρος των ταινιών του Netflix δυσκολευόταν να δείξει συνοχή, σταθερότητα και ποιότητα – παρόλο που έχει φιλοξενήσει και υπέροχες ταινίες τα τελευταία χρόνια. Για να το πούμε αλλιώς, οι περισσότερες ταινίες του είναι σαβούρες. Κι ενώ πάντα είχε κρυμμένα διαμαντάκια, η περσινή επιτυχία του Roma σε αποδοχή και βραβεία άνοιξα την πόρτα για την πλατφόρμα, εκείνη την πόρτα που το πολυ-αναμενόμενο The Irishman του Martin Scorsese σκοπεύει να κάνει σμπαράλια. Μέχρι τότε, σας παρουσιάζουμε συνοπτικά (γιατί θα τα πούμε και αναλυτικότερα στο μέλλον) τις 3 σημαντικές ταινίες που αναμένονται από το Netflix μέχρι να τελειώσει η χρονιά.
Τι είναι: Είναι η νέα ταινία του ακούραστου, του ασταμάτητου, του ακατάπαυστου Steven Soderbergh. Πάντα αγαπάμε τον Soderbergh. Είναι ένας αληθινός σύγχρονος πρωτοπόρος του αμερικάνικου σινεμά (περισσότερο απ’ ό,τι του αναγνωρίζεται συνήθως) κι είναι επίσης ένας δημιουργός που πειραματίζεται ουσιαστικά, όχι απλώς εφετζίδικα. Από το 2016 που επέστρεψε στην ενεργό κινηματογραφική δράση έπειτα από ένα μικρό διάλειμμα, δεν έχει βάλει κώλο κάτω. Συγκεκριμένα, γύρισε ένα πετυχημένο heist comedy με το Logan Lucky, ένα iPhone-ικό horror με το Unsane, μια interactive σειρά με το Mosaic κι ένα αθλητικό δράμα με το High Flying Bird. Εδώ, στο The Laundromat, φτιάχνει μια ημι-σουρεαλιστική ταινία για την οικονομική κρίση και τα Panama Papers. Για οποιονδήποτε άλλο, εντελώς άκυρο. Για τον Steven Soderbergh, απόλυτα φυσιολογικό.
Πόσο μας άρεσε: Πολύ. Δεν θα έπρεπε να δουλεύει, αλλά το The Laundromat καταφέρνει να είναι μια ταινία με βάθος, ουσία και συναίσθημα – παρόλο που θα μπορούσε κάλλιστα σε άλλα χέρια να καταλήξει μέγιστη και κάκιστη τρολιά. Είναι ο ορισμός της hit-or-miss ταινίας. Με ένα εξωφρενικά κυριλέ καστ που περιλαμβάνει Meryl Streep, Gary Oldman και Antonio Banderas, η ταινία του Soderbergh μοιάζει εν τέλει να είναι τόσο μία βιογραφική τραγικωμωδία με ψυχούλα, όσο και ένα pop φιλμ-δοκίμιο ή ένα μαζικο-λαϊκό κινηματογραφικό installation. Πάντα τέτοια να ‘χουμε.
Πότε έρχεται: Στο Netflix έρχεται 18 Οκτωβρίου, αλλά αναμένεται να πάρει και μια σύντομη διανομή στις αίθουσες των ΗΠΑ στα τέλη Σεπτέμβρη, πρωτίστως λόγω των μεγάλων ονομάτων στο καστ που λογικά θα έχουν και κάποια υποψηφιότητα στα Όσκαρ. Για τον ίδιο λόγο, ίσως γίνει και καμιά έκπληξη να το δούμε και στα ντόπια σινεμά.
Τι είναι: Είναι το νέο ιστορικό έπος του Netflix με πρωταγωνιστή ένα μεγάλο ανερχόμενο όνομα, έπειτα από την αποτυχία του Outlaw King πέρσι που ήταν περίπου το ίδιο πράγμα. Εδώ, στη νέα ταινία του David Michod των τίμιων Animal Kingdom και The Rover, έχουμε μια συνοπτική μεταφορά των τεσσάρων ιστορικών έργων του Σαίξπηρ που συνθέτουν την ιστορία του Ερρίκου Ε’. Και ναι, το καστ έχει έναν Timothee Chalamet κι έναν Robert Pattinson. Μιλάμε για σκληρό δόλωμα νεολαίας.
Πόσο μας άρεσε: Αρκετά. Δεν είναι μια εκπληκτική ταινία, αλλά είναι μια τίμια ταινία. Είναι ένα σφιχτό, καλογραμμένο, καλογυρισμένο ιστορικό-πολεμικό δράμα που μοιάζει λίγο περισσότερο με Game of Thrones αντί για σαιξπηρικό έργο. Σίγουρα δεν είναι για το standing ovation που έλαβε εδώ στην Βενετία, αλλά είναι μια ταινία που αξίζει να βρίσκεται στη μεγάλη οθόνη.
Πότε έρχεται: Έπειτα από μια σύντομη κινηματογραφική διανομή στα μέσα Οκτωβρίου, η ταινία φτάνει στην πλατφόρμα την 1η Νοεμβρίου. Εικάζουμε πώς μόνο και μόνο λόγω των πρωταγωνιστικών ονομάτων θα την δούμε και στις ελληνικές αίθουσες.
Τι είναι: Είναι ένα έπος. Σόρι, βιαζόμαστε. Πέρα από το να είναι ένα έπος, είναι κι η νέα ταινία του Noah Baumbach, η δεύτερή του για το Netflix έπειτα από το The Meyerowitz Stories του 2017. Βέβαια, ο Baumbach είναι ένα σπουδαίο όνομα για το αμερικάνικο ανεξάρτητο σινεμά, ακόμα κι αν δεν χτυπάει πολλά καμπανάκια. Προερχόμενος από τα indie 90s, έκανε το μπαμ την επόμενη δεκαετία με το εξαιρετικό The Squid and the Whale κι έπειτα ακολούθησαν υπέροχες ταινίες σαν το Greenberg με τον Ben Stiller ή τα Frances Ha και Mistress America που έγραψε μαζί με την πρωταγωνίστριά τους, την εκπληκτική Greta Gerwig του Lady Bird. Γενικά, τον αγαπάμε – πολύ.
Πόσο μας άρεσε: Πάρα πολύ. Για την ακρίβεια, είναι η αγαπημένη μας ταινία απ’ όσες έχουμε δει μέχρι στιγμής στο φεστιβάλ. Ουσιαστικά, έχουμε ένα έμμεσο θεματικό sequel του The Squid and the Whale. Εκεί, ο Baumbach βρισκόταν στην θέση του παιδιού που οι γονείς του έπαιρναν διαζύγιο. Εδώ, ο σκηνοθέτης βρίσκεται στην θέση των γονιών, καθώς ο γάμος των Adam Driver και Scarlett Johansson διαλύεται με τόση αλήθεια, ωμότητα, ευαισθησία, ειλικρίνεια και ένταση που πραγματικά είναι σχεδόν αδύνατον να πιστέψεις πως δεν είναι πραγματικοί, σάρκινοι άνθρωποι. Το γράψιμο και τα γκρο πλαν του Baumbach τους κάνουν πιο αληθινούς από αληθινούς, πιο ανθρώπινους από ανθρώπινους. Το πρωταγωνιστικό ντουέτο δίνει δύο απίστευτες ερμηνείες κι η ταινία καρφώνεται μέσα σου με τρόπο που ελάχιστες άλλες καταφέρνουν. Ακόμα κι αν δεν έχετε τραύματα διαζυγίου ως παιδί ή ως ενήλικας, το Marriage Story θα φροντίσει να αποκτήσετε.
Πότε έρχεται: Κι αυτό θα πάρει μια μικρή κινηματογραφική διανομή στις αρχές Νοέμβρη πριν την streaming πρεμιέρα του στις 6 Δεκεμβρίου, μιας κι οι Driver και Johansson κοιτάζουν καρφί για τα Όσκαρ με τις ερμηνείες τους. Γι’ αυτόν τον λόγω ευελπιστούμε ότι θα φτάσει και στις ντόπιες αίθουσες, κάτι το οποίο περιμένουμε με ανυπομονησία γιατί μια φορά δεν ήταν αρκετή.
