Αν είσαι ένας φιλόδοξος χολιγουντιανός δημιουργός και θέλεις να φτιάξεις το magnum opus σου, τότε οι δρόμοι είναι λίγο-πολύ γνωστοί και στρωμένοι από άλλους φιλόδοξους χολιγουντιανούς δημιουργούς που ήθελαν και τα κατάφεραν να φτιάξουν το magnum opus τους. Όσον αφορά το κινηματογραφικό genre, μπορείς να κάνεις ένα εγκεφαλικό πλην εντυπωσιακό sci-fi φιλμ. Μπορείς να κάνεις ένα μαξιμαλιστικό πολεμικό έπος. Ή μπορείς να κάνεις ένα μεγαλεπήβολο ιστορικό δράμα. Παράλληλα, όμως, πρέπει να έχεις μέσα και μια προσωπική ματιά που συνήθως έχει να κάνει με την πατρική φιγούρα – ή την αρρενωπότητα ως σύμβολο που συμπυκνώνει την πατρική φιγούρα. Μπορείς να επιλέξεις μια συμφιλίωση με τον πατέρα, αλλά μπορείς να επιλέξεις και μια πατροκτονία. Σε τελική ανάλυση, μήπως αυτό δεν είναι ούτως ή άλλως ένα μεγάλο μέρους του σινεμά; Φιλόδοξα αγόρια με daddy issues. Με κίνδυνο να αρχίζουμε να ξεφεύγουμε, λοιπόν, ας διευκρινίσουμε ότι βρισκόμαστε στο Φεστιβάλ Βενετίας και θα σας μιλήσουμε για το Ad Astra, το πολυ-αναμενόμενο (κι ήδη επιφανές στις προ-οσκαρικές συζητήσεις) διαστημικό έπος του James Gray με τον Brad Pitt.

Για αρχή, ας είμαστε ειλικρινείς. Ο James Gray δεν είναι ένας σπουδαίος δημιουργός. Δεν είναι κακός, όχι, αλλά δεν είναι και σπουδαίος. Ξεκίνησε την πορεία του από τα 90s και τα 00s με τρία τίμια crime-dramas σαν το Little Odessa, το The Yards και το We Own the Night, κι έπειτα είπε να το ρίξει στο σκληρό Oscar-baiting με τα φιλόδοξα αλλά χλιαρά ιστορικά δράματα The Immigrant και The Lost City of Z. Είπαμε, δεν είναι κακές ταινίες. Για την ακρίβεια, αν έχουν κάτι καλό είναι αυτό το παλιό χολιγουντιανό πλουσιοπάροχο και prestigious στοιχείο, αυτήν την χολιγουντιανή αισθαντικότητα της χρυσής εποχής. Εν ολίγοις, όντας πλέον ένας ώριμος και σχετικά πετυχημένος χολιγουντιανός σκηνοθέτης, βρίσκεται μπροστά στην κρίσιμη στιγμή που υπόσχεται όντως ένα Μεγάλο Έργο. Και για να το κάνει αυτό, χρειαζόταν μερικά πράγματα που τα βρήκε στο Ad Astra. Μια μεγάλη ιδέα, ένα φιλόδοξα πανανθρώπινο αλλά και προσωπικό σενάριο, μια ακριβή παραγωγή, έναν σπουδαίο ηθοποιό.

Όλως τυχαίως, κάποια από αυτά (την παραγωγή και τον ηθοποιό δηλαδή) τα βρήκε στο πρόσωπο του Brad Pitt. Και, κατά μία έννοια, τα είχε κι αυτός ανάγκη. Θα εξηγηθούμε. Ο Brad Pitt είναι φυσικά σπουδαίος ηθοποιός κι έχει παίξει σε πολλές εκπληκτικές ή εμβληματικές ταινίες. Τον έχουμε αγαπήσει στις πρώιμες εμφανίσεις του στα Thelma & Louise και True Romance, τον έχουμε λατρέψει έπειτα στα μέσα των 90s που αναδείχθηκε σε μεγάλο πρωταγωνιστή με ταινίες σαν το Seven και το 12 Monkeys, συνεχίσαμε να τον εκτιμούμε και στη συνέχεια που έγινε μια από τις αγαπημένες φιγούρες των μεγάλων χολιγουντιανών παραγωγών από το Ocean’s Eleven μέχρι το Inglourious Basterds, εκπλήσσοντάς μας ενίοτε με ένα The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford, ένα The Tree of Life ή ένα Moneyball.

Και παράλληλα, με την εταιρεία παραγωγής του που έχει τον τίτλο Plan B Entertainment, ο Pitt έχει χωθεί ως παραγωγός σε πολύ ενδιαφέροντα πρότζεκτ που ξεκινάνε από το The Departed του Scorsese, περνάνε από το Kick-Ass και το World War Z, και φτάνουν μέχρι το 12 Years a Slave, το Selma και το Moolight. Κι ενώ τα τελευταία χρόνια οι πρωταγωνιστικές του εμφανίσεις στο Χόλιγουντ είχαν αραιώσει επικίνδυνα, φέτος έκανε ένα ηχηρό κι εντυπωσιακό σχεδόν-comeback με το Once Upon a Time in Hollywood του Tarantino. Κι εκεί όμως, όπως και πολλές άλλες φορές, ο Pitt δεν έχει να παίξει έναν ουσιαστικό, βαθύ ρόλο. Έχει να επιτελέσει μια πολύ κουλ κινηματογραφική φιγούρα, κάτι που κάνει εξαιρετικά – όπως ταυτόχρονα είναι κι ένας τρομερά χαρισματικός action star. Αυτό που κάποιος θα μπορούσε να πει, όμως, ότι λείπει από την φιλμογραφία του Pitt είναι ένας μεγάλος, προσωπικός, συναισθηματικός, απαιτητικός, μοναχικός πρωταγωνιστικός ρόλος. Αυτόν τον ρόλο, δηλαδή, που βρήκε στο Ad Astra, όπου υποδύεται έναν αστροναύτη που ταξιδεύει στο διάστημα για να βρει τον χαμένο πατέρα του, ο οποίος στο μεταξύ παίζει να ευθύνεται για μια συμπαντική απειλή που κοντεύει να εξαφανίσει όλο το ηλιακό σύστημα.

Ο ίδιος μοιάζει πολύ δεμένος με τον ρόλο, μοιάζει να έχει επενδύσει αληθινά συναισθηματικά σ’ αυτήν την ταινία. Με βάση τα όσα μας είπε στην συνέντευξη τύπου εδώ στη Βενετία, καταλαβαίνουμε πως ήταν πράγματι ένα αρκετά προσωπικό πρότζεκτ για τον ίδιο. Για την ακρίβεια, δηλώνει ότι, μαζί με τον Gray, ήθελαν πολύ να εξερευνήσουν την σύγχρονη αρρενωπότητα, διευκρινίζοντας πως, ως 50ρηδες, μεγάλωσαν σε μια εποχή που απλά αναμενόταν από εσένα να είσαι σιωπηλός και λιγομίλητος, να αποφεύγεις την ευαισθησία και την ευαλωτότητα. Έτσι, μέσα από την ταινία, ήθελα να εξερευνήσουν μια διαφορετική εκδοχή αρρενωπότητας, λιγότερο τοξική και περισσότερο προσανατολισμένη στην σχέση αγάπης και κατανόησης με τους άλλους. Ακόμα περισσότερο, δήλωσε ότι ο ίδιος κι ο Gray προσπάθησαν να έχουν μια μη-κανονική «ανδρική» σχέση, επιλέγοντας να μοιράζονται συνεχώς μεταξύ τους τις ανασφάλειες και τις ανεπάρκειές τους κατά τη διάρκεια της παραγωγής της ταινίας. Κι αυτό, αν μη τι άλλο, είναι κάτι πολύ γλυκό.

Πράγματι, το Ad Astra επιδιώκει μια ανθρωπιά και μια ευαισθησία που μάλλον δεν θα περίμενε κανείς από μια επική sci-fi παραγωγή, για την οποία ο σκηνοθέτης της υποσχόταν διαρκώς ότι θα είναι η πιο ρεαλιστική απεικόνιση διαστημικού ταξιδιού που έχουμε δει ποτέ στο σινεμά. Κι ενώ το πρώτο μισό της ταινίας όντως θυμίζει υπερφιλόδοξα έργα δημιουργών του μεγάλου κινηματογραφικού παρελθόντος, όπως το Apocalypse Now και το 2001: A Space Odyssey που αναφέραμε ήδη από τον τίτλο, έπειτα το Ad Astra μετατρέπεται σε κάτι διαφορετικό. Αρχικά, η αναζήτηση ενός άνδρα με μεγάλη εξουσία που βρίσκεται off-the-grid κι η αντιμετώπιση του υπαρξιακού βάρους των ζητημάτων που ανοίγει το βαθύ διάστημα συνδέουν την ταινία με τα εμβληματικά έργα του Coppola και του Kubrick, αλλά στη συνέχεια το Ad Astra απομακρύνεται από την οπτική εξαφάνισης του ανθρώπινου που κυριαρχεί στις δύο παραπάνω ταινίες καθώς οι χαρακτήρες έρχονται αντιμέτωποι με την φρίκη του πολέμου ή το συμπαντικό χάος.

Εδώ, η επεξεργασία των θεμάτων και τον χαρακτήρων πηγαίνει πιο κοντά σε ένα Solaris, σε ένα Arrival και σ’ ένα Moon. Σε κάτι πιο προσωπικό, πιο τρυφερό, πιο οικείο. Δυστυχώς, παρόλο που το Ad Astra μοιάζει να έχει την καρδιά του στην σωστή θέση, στην πράξη αυτή η στροφή είναι κι η αρχή μιας πολύ άγαρμπης μεταχείρισης της αφήγησης και του συναισθηματικού φάσματος που θέλει να κατοικήσει η ταινία. Αντί για την ψυχρή αντι-ανθρώπινη λογική του μεγάλου έπους, επιλέγει έναν ακόμα πιο ξεπερασμένο αφελή οπτιμισμό. Αντί για προσωπικό, γίνεται μάλλον τυποποιημένο. Αντί για τρυφερό, γίνεται μάλλον γλυκανάλατο. Αντί για οικείο, γίνεται μάλλον κοινότοπο. Είναι μια εντυπωσιακή ταινία που αξιοποιεί το μπάτζετ και την τεχνολογία της στο έπακρο προκειμένου να δημιουργήσει μια φαντασμαγορική κινηματογραφική εμπειρία (κι άρα σίγουρα αξίζει να την δεις στο σινεμά), αλλά είναι επίσης και μια ταινία, εν τέλει, άδεια. Κι είναι κρίμα, γιατί ο Brad Pitt δείχνει να την πιστεύει πολύ ειλικρινά ρε γαμώτο.

Το Ad Astra θα το δούμε στα ελληνικά σινεμά στις 19 Σεπτεμβρίου.