Το θέμα δεν είναι πότε ξεκίνησε η δυστοπία που ζουν οι μαύροι στις ΗΠΑ. Η αρχή ήταν τα σκλαβοκάραβα που διέσχιζαν τον Ατλαντικό φορτωμένα με Αφρικανούς σκλάβους. Η παρούσα κατάσταση αυτή που βλέπουμε το 2020: Μαύροι Αμερικάνοι χάνουν τη ζωή τους όσο χαλαρά την έχασε ο Τζορτζ Φλόιντ. Δύο γειτονιές στο Σικάγο, μία λευκούς και μία με μαύρους κατοίκους, έχουν 30 χρόνια διαφορά στο προσδόκιμο ζωής υπέρ των πρώτων. Ο κορωνοϊός αποδεικνύεται δυόμιση φορές πιο θανάσιμος για τους μαύρους από όσο για τους λευκούς. Δομικός ρατσισμός και η ανισότητα που δημιουργεί, αποκλεισμός από την αγορά εργασίας, στοχευμένες διακρίσεις στη στέγαση και υγεία για πολίτες β’ κατηγορίας. Όλα είναι τρόπον τινά γνωστά, δηλαδή έχουν καταγραφεί, το οποίο για αρκετές πολιτικές ελίτ είναι η καλύτερη επιλογή για τα προβλήματα: Τα μελετάς αναλυτικά, ώστε να τα αφήσεις μετά ακριβώς όπως τα βρήκες, αλλά καταγεγραμμένα. Ποια είναι η μορφή της εξόδου από αυτή την κατάσταση όμως; Χρειάζεται μία επανάσταση; Ένα σχέδιο Μάρσαλ για τα γκέτο, ίσως; Ή οι μαύροι Αμερικανοί πρέπει απλά να σηκώσουν τα μανίκια, να εργαστούν σκληρά, να προκόψουν και να ξεπεράσουν την κατάσταση τους, κατακτώντας τελικά τη θέση τους ως Αμερικάνοι στη χώρα των ευκαιριών; Στο κάτω κάτω, η δουλεία ηττήθηκε στρατιωτικά στον Αμερικανικό Εμφύλιο. Το κίνημα για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα των μαύρων (Civil Rights) και το αίμα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τόσων άλλων εγγυήθηκε τα ίσα δικαιώματα σε όλες τις πολιτείες. Που βρίσκεται το πρόβλημα; [break height=50] Once upon a time in Οκλαχόμα [break height=50] Η Οκλαχόμα και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της, Τούλσα, δεν είναι τα διασημότερα σποτ των ΗΠΑ. Για να είμαστε ειλικρινής, η πιο πιθανή αφορμή να τις έχει κανείς ακουστά στην Ελλάδα είναι αυτή: [break height=50] [break height=50] Θα γίνονταν διάσημες για έναν οπωσδήποτε ξεχωριστό λόγο: Στην Τούλσα, τέτοιες μέρες 99 χρόνια πριν, έλαβε χώρα ένα τριήμερο όργιο ρατσιστικής βίας, το οποίο έκαψε μέχρι τα θεμέλια την πιο ακμάζουσα μαύρη κοινότητα της εποχής. [break height=50] [break height=50] Αν η κατάσταση είναι δύσκολη για τους μαύρους το 2020 ή ήταν δύσκολη το 1955 που ξεκίνησε το κίνημα του Civil Rights, το 1921 ήταν πολύ δυσκολότερη. Πολλές πολιτείες διέπονταν από επίσημο ρατσιστικό νομικό πλαίσιο (πολύ αργότερα σε μία άλλη χώρα θα ονομαζόταν Απαρτχάιντ). Η δεύτερη γενιά της Κου Κλουξ Κλαν βρισκόταν σε άνοδο και πολλά από τα μέλη της δεν ήταν αμόρφωτοι rednecks από τον Νότο, αλλά άνθρωποι της μεσαίας τάξης. Η λευκή κυριαρχία στις ΗΠΑ θεωρούνταν αυτονόητη: [break height=50] Η Κου Κλουξ Κλαν στην πρωτεύουσα το 1925 [break height=50] Στον Νότο, τα λιντσαρίσματα ήταν απλά ο κανόνας. Λίγα καλοκαίρια νωρίτερα, ένα κύμα ρατσιστικής τρομοκρατίας (μαζί με μία πανδημία!) είχαν σαρώσει ολόκληρη τη χώρα. [break height=50] [break height=50] [break height=50] Η μαύρη Γουόλ Στριτ [break height=50] Παρ’ όλα αυτά και κόντρα σε όλα αυτά, η κοινότητα του Γκρίνγουντ είχε καταφέρει να οικοδομήσει κάτι. Οι περίπου 11000 κάτοικοί της είχαν καταφέρει να έχουν μερίδιο από την ευμάρεια που είχε φέρει στην πόλη η ανακάλυψη πετρελαίου στην περιοχή (η Τούλσα θεωρούνταν επί δεκαετίες η πρωτεύουσα του αμερικανικού πετρελαίου). Για την ακρίβεια, ξεχώριζαν σε παναμερικάνικο επίπεδο. Η συνοικία, η οποία είχε πάρει το όνομα «Η Μαύρη Γουόλ Στριτ», περηφανευόταν για πάνω από 300 επιχειρήσεις που ανήκαν σε μαύρους: Θέατρα, ιατρεία, φαρμακεία, δικηγορικά και μεσιτικά γραφεία, 23 εκκλησίες, 2 εφημερίδες, μέχρι κι έναν πιλότο με το δικό του ιδιωτικό αεροπλάνο. Ο ρατσισμός τους υποχρέωνε να συναναστρέφονται και άρα να συναλλάσσονται μεταξύ τους, δημιουργώντας έτσι άθελά του μία ακμάζουσα κοινότητα. Το αποδεικνύουν οι φωτογραφίες: [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] Σας θυμίζει μήπως μία σειρά που κυκλοφόρησε πέρσι; Έχετε πέσει μέσα, καθώς είναι το εξαιρετικό (κατά τη γνώμη μας πάντα) Watchmen του HBO: [break height=50] [break height=50] Επιστρέφοντας στην Τούλσα και την μαύρη κοινότητά της, δεν ξέρουμε αν όλοι οι λευκοί συντοπίτες τους αισθάνονταν φθόνο και μίσος γι’αυτή την επιτυχία. Ξέρουμε όμως ότι η Κου Κλουξ Κλαν είχε ισχυρή παρουσία στην πόλη κι ότι κάποιοι εξέφραζαν σκέψεις όπως η παρακάτω: «Πως τολμούν αυτοί οι νέγροι να έχουν πιάνο με ουρά στο σπίτι τους κι εγώ να μην έχω στο δικό μου.» [break height=50] To Occupy της Μαύρης Γουόλ Στριτ [break height=50] Το ποια ήταν η πρόφαση μικρή σημασία έχει. Η αφορμή δόθηκε στις 30 Μαΐου 1921, από ένα περιστατικό στο οποίο ένας 19χρονος μαύρος άντρας (ο Ντικ Ρόουλαντ) και μία 17χρονη λευκή κοπέλα (η Σάρα Πέιτζ) βρέθηκαν μέσα σε ένα ασανσέρ. Αυτή αρχικά ισχυρίστηκε ότι της επιτέθηκε, αν και αρνήθηκε να κινηθεί νομικά. Άλλες μαρτυρίες αναφέρουν ότι απλά της έπιασε κατά λάθος το χέρι, όμως δεν είχε καμία σημασία: Ο Ρόουλαντ συνελήφθη και μέχρι το βράδυ οι φήμες οργίαζαν ότι είχε βιάσει την Πέιτζ. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα πήραν τον δρόμο τους. Την επόμενη μέρα, κάποιοι από τους μαύρους κατοίκους της πόλης, βετεράνοι του 1ου Παγκοσμίου που κινητοποιήθηκαν για να γλιτώσουν τον Ρόουλαντ από πιθανό λιντσάρισμα, συγκρούστηκαν με λευκούς στα δικαστήρια της πόλης. Οι πρώτοι πυροβολισμοί που έπεσαν ήταν η αρχή του τέλους μίας κοινότητας που απλά προσπάθησε να διεκδικήσει την τύχη της σε μία χώρα που τους χωρά όλους, όπως υπόσχεται ο ιδρυτικός μύθος των ΗΠΑ. [break height=50] [break height=50] Αυτό δε σημαίνει ότι η κλίμακα της καταστροφής ήταν λιγότερο αποστομωτική. Νωρίς το επόμενο πρωί, ένας εκτός ελέγχου όχλος ένοπλων λευκών επιτέθηκε στο Γκρίνγουντ. Ανάμεσα τους και κυβερνητικά στελέχη, τα οποία έχρισαν βοηθούς τους κάποιους από τους συμμετέχοντες στο πογκρόμ ή μοίρασαν όπλα και πυρομαχικά. Μέσα σε 24 ώρες, η συνοικία βίωσε ένα ντελίριο λεηλασίας, εμπρησμών και φόνων: Η φωτιά έκαψε 35 οικοδομικά τετράγωνα και 1200 σπίτια, ενώ οι δολοφονημένοι υπολογίστηκε τότε ότι ήταν 36. Σύμφωνα με πιο σύγχρονες εκτιμήσεις της Ιστορικής Εταιρείας της Τούλσα, ένας πιο ρεαλιστικός αριθμός είναι το 300. [break height=50] Λευκοί με όπλα στα χέρια οδηγούν μαύρους αιχμαλώτους [break height=50] Ο όλεθρος καταλάγιασε μόνο αφότου ο κυβερνήτης Ρόμπερτσον κήρυξε στρατιωτικό νόμο και κάλεσε την Εθνοφρουρά να επιβάλλει την τάξη (και φυλάκισε όσους μαύρους δεν ήταν ήδη στη φυλακή). Τις επόμενες μέρες, κάπου 6000 μαύροι κάτοικοι βρέθηκαν κρατούμενοι. Αυτή ήταν η επόμενη μέρα του Γκρίνγουντ. Αν οι σκηνές θυμίζουν εμπόλεμη ζώνη, ίσως είναι επειδή οι επιτιθέμενοι χρησιμοποίησαν μέχρι και ιδιωτικά αεροπλάνα για να βομβαρδίσουν τη συνοικία: [break height=50] [break height=50] Σε μία απίστευτη ειρωνεία της τύχης, οι σκηνές περισσότερο θυμίζουν μία από τις πολλές επεμβάσεις των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δεκαετίες, παρά τους δρόμους μίας ανθηρής αμερικανικής πόλης: [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] Με τα λόγια του μαύρου δικηγόρου Μπακ Φράνκλιν, κατοίκου του Γκρίνγουντ και αυτόπτη μάρτυρα της καταστροφής: «Μα που, μα που είναι η φανταστική μας πυροσβεστική με τη μισή ντουζίνα σταθμούς της; Είναι η πόλη συνεργός του όχλου;» [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] Η μαύρη τρύπα της μνήμης [break height=50] Υπάρχουν πολλά αξιοσημείωτα πράγματα ως προς το μετέπειτα αυτής της καταστροφής. Ο ίδιος ο Ρόουλαντ γλίτωσε τη ζωή του και απαλλάχθηκε από κάθε κατηγορία λίγους μήνες μετά. Ταυτόχρονα, ούτε ένας από τους λευκούς υπεύθυνους αυτής της καταστροφής δεν διώχθηκε. Αν υπάρχουν δύο εικόνες του πριν και του μετά που να λειτουργούν ως συμβολισμός, είναι αυτές του θεάτρου Williams Dreamland: [break height=50] [break height=50] [break height=50] Το πνεύμα ήταν σαφές: Οι λευκοί άσκησαν το φυσικό τους δικαίωμα να κυριαρχούν πάνω στους μαύρους. Η απόλαυση αυτού του δικαιώματος έφτασε μέχρι το σημείο να πωλούνται αναμνηστικές καρτ ποστάλ με φωτογραφίες από τα ερείπια. Η φωτογραφία και η λεζάντα της μιλούν από μόνες τους: [break height=50] [break height=50] Το πιο απίστευτο απ’όλα όμως είναι ότι οι μαύροι κάτοικοι της Τούλσα κατάφεραν μέχρι το 1925 να ξαναχτίσουν μία ακμάζουσα κοινότητα και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’40 υπήρχαν περίπου 200 επιχειρήσεις με μαύρους ιδιοκτήτες. Σε αυτή τους την προσπάθεια τους βοήθησε ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός που έμεινε στην πόλη για μήνες, όπως και κάποιοι μεμονωμένοι λευκοί συμπολίτες τους – δεν είχαν όμως σχεδόν καμία κρατική βοήθεια, σε δημοτικό, πολιτειακό ή ομοσπονδιακό επίπεδο. [break height=50 [break height=50 Αυτό που δεν κατάφεραν να κερδίσουν για δεκαετίες όμως, είναι η αναγνώριση ότι ήταν τα αθώα θύματα ενός απίστευτου ακόμα και τα τότε δεδομένα των ΗΠΑ πογκρόμ. Όπως δήλωσε στα ΜΜΕ το 2018 ο (Ρεπουμπλικάνος) γερουσιαστής της Οκλαχόμα, Τζέιμς Λάνκφορντ: «Τα σχολεία της Οκλαχόμα δεν μιλούσαν γι ‘αυτό. Στην πραγματικότητα, οι εφημερίδες δεν τύπωσαν καν πληροφορίες. Αγνοήθηκε εντελώς. Ήταν ένα από αυτά τα φρικτά γεγονότα που όλοι ήθελαν να τα βάλουν κάτω από το χαλί και να τα αγνοήσουν.» Στην πραγματικότητα, ήταν μία από αυτές τις περιπτώσεις που ήταν μία απλή παραμέληση, αλλά μία εσκεμμένη πλήρης συσκότιση των γεγονότων, η οποία έγινε με χρόνια απειλών ενάντια σε δημοσιογράφους που προσπαθούσαν να τα φέρουν στην επιφάνεια. Όταν το περσινό «Watchmen», το οποίο διαδραματίζεται στην Τούλσα, έστησε την πλοκή του γύρω από το πογκρόμ, αρκετά αμερικανικά ΜΜΕ χρειάστηκε να διευκρινίζουν (1, 2, 3) στα άρθρα τους ότι το μακελειό ήταν η πραγματική ιστορία της πόλης και όχι προϊόν της φαντασίας του HBO, ενώ και πολλοί φανς της σειράς ομολογούσαν σοκαρισμένοι ότι δεν είχαν ιδέα: [break height=50] [break height=50] Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2001 για να δημιουργηθεί μία ειδική επιτροπή που θα διερευνούσε τα γεγονότα. Όπως και να’χει, η έκτασης 200 σελίδων έκθεση που συνέταξε έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επίσημη αναγνώριση του πογκρόμ, το οποίο για δεκαετίες αποκαλούνταν «Τα Φυλετικά Επεισόδια της Τούλσα» (Tulsa Race Riot). Το νέο και πιο ταιριαστό όνομα για τα γεγονότα είναι η «Η Φυλετική Σφαγή της Τούλσα». Όταν βέβαια η εφημερίδα Tulsa World επέλεξε να χρησιμοποιεί την καινούρια εκδοχή, αντιμετώπισε τις θυελλώδεις αντιδράσεις μίας σημαντικής μερίδας αναγνωστών. Η ίδια η τοιχογραφία που δημιουργήθηκε στην πόλη από μαύρους καλλιτέχνες, έχει w επανειλημμένα: [break height=50] [break height=50] Ένδειξη αυτής είναι και η αναφορά των γεγονότων σε πρόσφατο tweet του δημάρχου της πόλης, όπου τονίζεται το ποιος ήταν ο θύτης και ποιος το θύμα: 99 years ago, our fellow Tulsans lost their lives because white Tulsans opted for violence instead of dialogue with black Tulsans. Today, this generation of Tulsans spent 3 hours in a room working through our differences on a number of challenging issues. https://t.co/BeTif1p4sb pic.twitter.com/w2GolCKk1X — G.T. Bynum (@gtbynum) June 1, 2020 Ένα άλλο σημαντικό βήμα είναι ότι η διδασκαλία των γεγονότων έγινε φέτος υποχρεωτική στα σχολεία της Οκλαχόμα. Σε μία εικόνα από τον Αύγουστο του 2019 μπορεί κανείς να δει μαθητές να βοηθούν στον σχεδιασμό μίας εκδήλωσης στη μνήμη της σφαγής: [break height=50] Joseph Rushmore/Tulsa World [break height=50] Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι η πόλη έχει πληρώσει αποζημιώσεις στους απογόνους των θυμάτων, οι οποίες υπολογίζονται ότι κυμαίνονται ανάμεσα σε 50 έως 100 εκατομμύρια δολάρια. Επίσης, ακόμη κι αν το Γκρίνγουντ τελικά τα κατάφερε, το δίδαγμα ήταν για δεκαετίες σαφές για πολλούς: Στην Αμερική αν είσαι μαύρος δεν επιτρέπεται καν να πετύχεις. Στην σπάνια περίπτωση που θα τα καταφέρεις, μία άγρια μέρα μπορεί να σε γυρίσει πολλά χρόνια πίσω – αν φυσικά επιζήσεις. Oι δε έρευνες για τον εντοπισμό των ομαδικών τάφων των θυμάτων ακόμη συνεχίζονται. [break height=50] [break height=50] Η μάχη για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Τούλσα [break height=50] 99 χρόνια μετά, η καταστροφή της Μαύρης Γουόλ Στριτ καταφέρνει με κόπο και αγώνα να πόντο πόντο τη θέση της στην ιστορία των ΗΠΑ. Μία πρόσφατη εξέλιξη είναι ότι μία εταιρεία στην οποία είναι συνιδιοκτήτης ο Λεμπρόν Τζέιμς θα κάνει την παραγωγή ενός νέου ντοκιμαντέρ για τα γεγονότα (ενώ έχει ανακοινωθεί κι ένα δεύτερο): The Tulsa Race Massacre is not just a black story but American history. The fabric of this country is soaked in racism and today 99 years later, we’re still fighting for change. That’s why I’m partnering with @SpringHillEnt to tell the story of Black Wall Street ✊🏿 — salima the creator (@limacake) June 1, 2020 Αυτή είναι η γνώμη του ίδιου του Λεμπρόν για το πρότζεκτ: ABSOLUTELY EMPOWER @limacake!! Thank you 🙏🏾❤️✊🏾👑 https://t.co/sUmVqLDanE — LeBron James (@KingJames) June 1, 2020 Όσο σημαντική κι αν είναι η ιστορική μνήμη όμως, το παρόν είναι πάντα σημαντικότερο. Προσπαθώντας ταυτόχρονα να επεξεργαστούν την απεχθή έκρηξη ρατσιστικού μίσους που συνέβη σχεδόν έναν αιώνα νωρίτερα, οι κάτοικοι της Τούλσα βρέθηκαν αυτές τις μέρες κατά χιλιάδες στους δρόμους για να διαδηλώσουν ενάντια στον σύγχρονο ρατσισμό που βρίσκεται πίσω από τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ: [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] [break height=50] Έχουν καλό λόγο που το κάνουν. Κατά τη διάρκεια μίας από τις συγκεντρώσεις, ένα διερχόμενο φορτηγάκι χτύπησε 3 από τους διαδηλωτές που είχαν κλείσει τον αυτοκινητόδρομο Ι-244. Κάποια πνεύματα φαίνεται πως δε μπορούν να ξεχάσουν τη βία. Μπορούμε πάντα να ελπίζουμε ότι το μίσος έχει τέλος. [break height=50]
