Εδώ και κάμποσες ημέρες, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αποκαλύπτει σιγά-σιγά το πρόγραμμα της 59ης διοργάνωσής του, η οποία θα πραγματοποιηθεί (κλασικά) στο λιμάνι και το κέντρο της πόλης από την 1η μέχρι την 11η Νοεμβρίου. Κι ενώ αυτές οι μέρες γέμισαν με ειδήσεις για τις ταινίες έναρξης και λήξης (το βραβευμένο στις Κάννες Shoplifters και το πολυαναμενόμενο Girl), για το διεθνές διαγωνιστικό πρόγραμμα, για τις νέες ελληνικές και βαλκανικές ταινίες του φεστιβάλ και τα σχετικά εξαιρετικά ενδιαφέροντα πλην αναμενόμενα, ανάμεσά τους αποκαλύφθηκε και το μεγάλο αφιέρωμα του φετινού φεστιβάλ. [%contentAd%] Και, προς τιμήν του και χαρά μας, το 59ο ΦΚΘ, με μεγάλο χορηγό την COSMOTE TV, στήνει το πιο μεγάλο κι εκτενές αφιέρωμα που έχει γίνει από επίσημο φορέα στην ορατή και αόρατη ιστορία του ελληνικού queer σινεμά. Πιάνοντας το νήμα από πρόσφατες διοργανώσεις σαν το Outview Film Festival της Αθήνας και το Διεθνές Φεστιβάλ ΓκΛΑΤ (Γκέι, Λεσβιακών, Αμφισεξουαλικών, Τρανσεξουαλικών και Διεμφυλικών) Ταινιών της Θεσσαλονίκης, έχουμε ένα πρόγραμμα που ξεκινάει από τα ελληνικά 60s και 70s, περνάει στα ένδοξα και γενναία 80s, κι από εκεί στην περίοδο ωριμότητας των κινηματογραφικών lgbtq αφηγήσεων στα 90s και τον 21ο αιώνα. Σύμφωνα και με την ανακοίνωση του φεστιβάλ, βέβαια, το αφιέρωμα δεν είναι εξαντλητικό, μιας και απουσιάζουν ταινίες που για μια σειρά από λόγους δεν κατάφεραν να φτάσουν στην Θεσσαλονίκη. Επιμελητής του αφιερώματος είναι ο Κωνσταντίνος Κυριακός, Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου (Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πατρών), ο οποίος πριν από δύο χρόνια έγραψε ένα υπέροχο σχετικό βιβλίο με τίτλο «Επιθυμίες και πολιτική: Η Queer ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου (1924-2016)». Αναλυτικά, λοιπόν, όλες οι ταινίες που θα προβληθούν στα πλαίσια του αφιερώματος είναι οι εξής: Αναπάντεχες επιλογές: Η ταινία Vortex Το πρόσωπο της Μέδουσας (1967) με το πληθωρικό, ανατρεπτικό βλέμμα του Νίκου Κούνδουρου και ο Ορέστης (1969), μοναδική ταινία του βραβευμένου με Όσκαρ σκηνογράφου και εικαστικού Βασίλη Φωτόπουλου, είναι ανάμεσα στα πρώτα φιλμ που προβάλλουν την πλέον απενοχοποιημένη απεικόνιση του ανδρικού σώματος, σε μια εποχή όπου η queer ταυτότητα ήταν καλά σφαλισμένη στη ντουλάπα. Τα τολμηρά 70s: Ο Τάκης Σπετσιώτης με τις ταινίες Η Λίζα και η άλλη (1976) και Καλλονή (1977), η Ίρις Ζαχμανίδου με Το γελεκάκι (1976) και ο Γιώργος Καλογιάννης με το φιλμ Λίβυος ή η αλματώδης παρουσία του περασμένου έπους (1976) είναι ορισμένοι από τους δημιουργούς που αποδομούν τα έμφυλα στερεότυπα, αλλά και αναδεικνύουν τη γυναικεία πλευρά. Το 1979, ο Δημήτρης Σταύρακας υπογράφει το ντοκουμέντο-μικρού μήκους Μπέττυ. Όπως εξομολογήθηκε η ίδια η Μπέττυ σε συνέντευξή της ήθελε μέσα από την ταινία ο κόσμος «να εξοικειωθεί με την τραβεστί, να εξοικειωθεί με την τρασένξουαλ, να την δει μέσα από μια ταινία, μέσα από ένα θεατρικό. Να μην ρίξει μια ματιά από την κλειδαρότρυπα». Η κρίσιμη δεκαετία του ‘80: Το ελληνικό queer σινεμά αφήνει πίσω του τη λογοκρισία και προσπαθεί να κατακτήσει την αναγνώριση, και μάλιστα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη παγκόσμια συγκυρία, με ταινίες πολύ χαρακτηριστικές για το είδος. Όπως ο εμβληματικός Άγγελος του Γιώργου Κατακουζηνού (1982) βασισμένος σε αληθινά γεγονότα που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη. Οι ταινίες Στην αναπαυτική μεριά (1981) και Μετέωρο και σκιά (1985) του Τάκη Σπετσιώτη, προσεγγίζουν την κοινότητα από τη σκοπιά των διανοούμενων ποιητών της δεκαετίας του ’60 αλλά και των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Φιλμ που διερευνούν το θηλυκό βλέμμα, το ρόλο του στρατού, την ελληνική επαρχία και τις σχέσεις στο αστικό τοπίο συμπληρώνουν το αφιέρωμα: Ομίχλη κάτω από τον ήλιο του Νίκου Λυγγούρη (1980), Poste Restante Ομόνοια του Χάρη Παπαδόπουλου (1982), Τόπος της Αντουανέττας Αγγελίδη (1988), …λιποτάκτης των Γιώργου Κόρρα και Χρήστου Βούπουρα (1988) και Όταν έχει πανσέληνο κανείς δεν κοιμάται του Παντελή Παγουλάτου (1989). Γιάνναρης, Δήμας, Κούτρας στα 90s: Βιώνοντας θα έλεγε κανείς την ενηλικίωσή του, τη δεκαετία του ’90 το ελληνικό queer σινεμά σπάει τους δεσμούς με το παρελθόν και αποκρυσταλλώνεται, κοιτώντας με ψύχραιμο και απόλυτα ανατρεπτικό τρόπο τον ομοερωτισμό. Ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης, ο Χρήστος Δήμας και ο Πάνος Χ. Κούτρας είναι από τους πρωτεργάτες. Τα φιλμ Τρώες (1990), North of Vortex (1991),Caught Looking (1991) και Μία θέση στον ήλιο (1994) του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, το σπονδυλωτό 4 του Χρήστου Δήμα με τα μικρού μήκους Ένας ουρανός γεμάτος αστέρια (1995), Tender (1997), Ανάσα (1998) και Αμερικάνος (1999), καθώς και το εξωφρενικά απολαυστικό Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά του Πάνου Χ. Κούτρα (1999) πραγματεύονται τα queer ζητήματα με τρόπο αυθεντικό, παθιασμένο και απογυμνωμένο από κάθε είδους σύμβαση. Είναι η εποχή στην οποία οι ελληνικές queer ταινίες αναγνωρίζονται καλλιτεχνικά και βραβεύονται σε όλο τον κόσμο. 2000-σήμερα: Νέου queer ελληνικού σινεμά συνέχεια, με ταινίες που ξεπερνούν τα σύνορα, εξερευνούν νέους αφηγηματικούς δρόμους, πειραματίζονται υφολογικά, εκφράζουν τη νέα εποχή και κερδίζουν σπουδαίες διακρίσεις. Η διαρκής αναχώρηση της Πέτρα Γκόινγκ της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγγάρη (2001), Οι άνδρες δεν κλαίνε του Κυριάκου Χατζημιχαηλίδη (2001), Το γαλάζιο φόρεμα του Γιάννη Διαμαντόπουλου (2005), Ι Αm Gay του Νικόλα Κολοβού (2008) και Μέσα στο δάσος του Άγγελου Φραντζή (2010) είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Ταινία-ορόσημο, η Στρέλλα του Πάνου Χ. Κούτρα (2009) πετυχαίνει την υπέρβαση των έμφυλων ορίων. Στο αφιέρωμα θα απολαύσουμε αγαπημένες κινηματογραφικές στιγμές που μας χάρισαν οι ταινίες Η Αφροδίτη στην αυλή του Τηλέμαχου Αλεξίου (2011), Δίπτυχο: Η αγάπη που δεν λέει το όνομά της του Παναγιώτη Ευαγγελίδη (2011), Η ανταρσία της κόκκινης Μαρίας του Κώστα Ζάπα (2011), Ο ξεναγός του Ζαχαρία Μαυροειδή (2011), Fuck Freud του Αδάμ Καρυπίδη (2012), 7 θυμοί του Χρήστου Βούπουρα (2014), καθώς και τα ντοκιμαντέρ Τα καλιαρντά της Πάολας Ρεβενιώτη (2014) και Obscuro Barroco της Ευαγγελίας Κρανιώτη (2018). Αξίζει να σημειωθεί ότι δύο από τις ταινίες του αφιερώματος, το Μετέωρο και σκιά του Τάκη Σπετσιώτη και Στρέλλα του Πάνου Χ. Κούτρα, θα προβληθούν με όρους καθολικής προσβασιμότητας για όλους τους θεατές: με ακουστική περιγραφή [AD: Audio Description] για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης και με υπότιτλους για Κ/κωφούς και βαρήκοους [SDH: Subtitles for the Deaf or Hard of Hearing] με την επιμέλεια και πιστοποίηση της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών. Η συγκεκριμένη δράση εντάσσεται στην πρωτοβουλία του Φεστιβάλ να μοιράζεται τη δύναμη του σινεμά με όλους τους θεατές ανεξαιρέτως, με χορηγό προσβασιμότητας το Ίδρυμα Ωνάση και τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, ενώ οι συνθήκες προσβασιμότητας διασφαλίζονται σε συνεργασία με την Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών.
