Κακά τα ψέματα, υπάρχουν κάποιες ακλόνητες σταθερές στην κινηματογραφική απόλαυση. Ένα καλοφτιαγμένο και αγωνιώδες whodunit αστυνομικό θρίλερ δεν πάει ποτέ χαμένο. Ναι, μπορεί στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων να μην ανοίγει νέους δρόμους για το σινεμά και να μην φωλιάζει μόνιμα στην καρδιά ή το μυαλό των θεατών, αλλά μπορεί συχνότατα να αποτελέσει το ζενίθ την κινηματογραφικής εμπειρίας ως ένα μαζικό, λαϊκό, ψυχαγωγικό μέσο. Βέβαια, για να λειτουργήσει μ’ αυτόν τον τρόπο, η πρώτη και βασικότερη προϋπόθεση είναι το υλικό. Κι είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι που έχουν τροφοδοτήσει το σινεμά με τόσο πρωτογενές υλικό όσο η Αγκάθα Κρίστι. Στα σχεδόν εκατό χρόνια παρουσίας της Αγκάθα Κρίστι στην μεγάλη οθόνη, η δημοτικότητά της στο βρετανικό ή αμερικάνικο (κι όχι μόνο) σινεμά βάδισε χέρι-χέρι με την μοναδική θέση που κατέχει στην ιστορία της λαϊκής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, όντας η πιο πολυ-μεταφρασμένη και best-selling συγγραφέας του πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, από τα τέλη της δεκαετία του ’80 κι έπειτα, οι ταινίες που βασίζονται στα έργα της αρχίζουν σιγά-σιγά να εξαφανίζονται. Αυτή η σχετική σιγή ιχθύος τριών δεκαετιών, κατά την οποία περιέργως υπήρχαν σχεδόν αποκλειστικά γαλλικές και ινδικές παραγωγές, σπάει το 2017 κι η Αγκάθα Κρίστι μπαίνει ξανά στην τροχιά του mainstream κινηματογράφου. Ήδη αυτήν την βδομάδα έχουμε την πρεμιέρα της δεύτερης κινηματογραφικής εκδοχής του Murder on the Orient Express, μιας από τις δημοφιλέστερες εμφανίσεις του εμβληματικού Ηρακλή Πουαρό, δια χειρός του σταθερά άνισου τελευταία Kenneth Branagh (των σαιξπηρικών μεταφορών αλλά και των Dead Again, Peter’s Friends και Sleuth). Αν και η ταινία αποτελεί ένα ειλικρινές βιντάζ ερωτικό γράμμα προς το παλιομοδίτικο, πληθωρικό, φινετσάτο Χόλιγουντ, με ένα πολλά υποσχόμενο ensemble cast (από τον ίδιο τον Branagh, την Penelope Cruz και τον Willem Dafoe μέχρι την Daisy Ridley, τον Johnny Depp, την Judi Dench και τον Derek Jacobi), στην πράξη καταφέρνει ελάχιστα. Εν τέλει, καθώς το cast εν πολλοίς σπαταλιέται χωρίς να δίνει ζωή στους χαρακτήρες και ο Branagh δεν μοιάζει να ενδιαφέρεται για μια επαναδιαπραγμάτευση του υλικού της Κρίστι, το νέο Murder on the Orient Express καταλήγει μάλλον ένα απλό επανασερβίρισμα που δύσκολα θα αντέξει στον χρόνο. Αν μη τι άλλο όμως, σε συνδυασμό με το Crooked House του Gilles Paquet-Brenner (Pretty Things, Sarah’s Key), το οποίο αναμένεται τους επόμενους μήνες με επίσης λαμπερό cast (Glenn Close, Gillian Anderson και Terence Stamp, μεταξύ άλλων), αλλά και μια σειρά από νέες τηλεοπτικές παραγωγές εκ μέρους του BBC, το ενδιαφέρον για την επανείσοδο της Αγκάθα Κρίστι σε μικρές και μεγάλες οθόνες αναθερμαίνεται απότομα. Η χρυσή εποχή της αστυνομικής λογοτεχνίας Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, το αστυνομικό μυθιστόρημα είχε αναδειχθεί σε μια από τις κυριότερες μορφές λαϊκής λογοτεχνίας. Καθώς οι πρόγονοι τους είδους από τον προηγούμενο αιώνα (Edgar Allan Poe, Wilkie Collins και Emile Gaboriau μεταξύ άλλων) έρχονταν να συναντήσουν τις νέες μορφές ντετέκτιβ και μυστηρίων δωματίου, όπως εδραιώθηκαν από τον Σέρλοκ Χολμς του Sir Arthur Conan Doyle, αναπτύχθηκε σιγά-σιγά ένα νέο μαζικό ρεύμα αστυνομικής λογοτεχνίας στην Βρετανία του ’20 και του ’30, με σημαντικό εκπρόσωπο την ίδια την Αγκάθα Κρίστι, αλλά και μια σειρά ακόμα από συγγραφείς, όπως η Dorothy Sayers και η Margery Allingham. Περιλαμβάνοντας πιο ανάλαφρες και straight-forward whodunit ιστορίες, αυτό το ύφος βρισκόταν στον αντίποδα της αμερικάνικης hard-boiled εκδοχής της αστυνομικής λογοτεχνίας, η οποία ήταν πιο σκληρή, σκοτεινή και πολιτικοποιημένη. Η μαζική παραγωγή και απήχηση αυτών των ιστοριών, κυρίως μέσα από περιοδικά της εποχής, γρήγορα κατέστησε την αστυνομική λογοτεχνία ένα από τα αγαπημένα σημεία αναφοράς για την λαϊκή κουλτούρα. Παρόλο που συχνά θεωρήθηκε β’ διαλογής ή παραλογοτεχνικό είδος, η τότε ταχύτατα αναπτυσσόμενη κινηματογραφική βιομηχανία βρήκε εκεί ένα πλούσιο πρωτογενές υλικό σεναρίων. Έχοντας ήδη από πίσω δύο βωβές παραγωγές βασισμένες σε διηγήματα και μυθιστορήματα της Κρίστι, το 1931 εμφανίζεται η πρώτη ομιλούσα ταινία με πρωταγωνιστή τον Ηρακλή Πουαρό, με τον ηθοποιό Austin Trevor να υποδύεται τον ντετέκτιβ άλλες δυο φορές μέσα στην δεκαετία του ’30. Από τις τρεις αυτές παραγωγές (Alibi, Black Coffee και Lord Edgware Dies), βέβαια, μόνο η τελευταία λέγεται πως υπάρχει ακόμα. Η πρώτη μεγάλη, και διασωθείσα, παραγωγή της Αγκάθα Κρίστι έρχεται στα τέλη της δεκαετίας με το Love from a Stranger (1937), το οποίο αποτέλεσε και το εισιτήριο εισόδου της στο αμερικάνικο σινεμά με την διανομή της ταινίας στις ΗΠΑ. Η Αγκάθα Κρίστι στο Χόλιγουντ Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εμφανίζεται στις ΗΠΑ η πρώτη μεγάλη παραγωγή που βασίζεται στο έργο της Κρίστι. Έχοντας ως βάση το κλασικό πια μυθιστόρημά της, And Then There Were None (ή 10 Μικροί Νέγροι, όπως ήταν ο αρχικός του τίτλος), στα τέλη του 1945 έρχεται η ομώνυμη ταινία – η πρώτη από τις 5 συνολικά κινηματογραφικές εκδοχές του βιβλίου. Εδώ είναι που τα κλασικά στοιχεία του αγγλικού αστυνομικού μυθιστορήματος αποκτούν μάλλον την πρώτη μεγάλη και ακριβή κινηματογραφική παραγωγή τους. Το σενάριο υπογράφει ο ήδη καταξιωμένος τότε στο Χόλιγουντ Dudley Nichols, ενώ στην σκηνοθεσία βρίσκεται ο σπουδαίος Γάλλος Rene Clair, στην τέταρτη αμερικάνικη ταινία του μέσα σε ισάριθμα χρόνια. Παρόλο που λίγα κοινά στοιχεία έχει με το μέχρι τότε πιο προσωπικό και γενναίο σινεμά του Clair, το And Then There Were None παραμένει μια από τις καλύτερες μεταφορές της Κρίστι στην μεγάλη οθόνη. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 1957, έχουμε την δεύτερη μεγάλη Χολιγουντιανή μεταφορά της Αγκάθα Κρίστι στο σινεμά με το Witness for the Prosecution, βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα και έπειτα θεατρικό έργο. Εδώ η Κρίστι μπαίνει για τα καλά πια στο αμερικάνικο κινηματογραφικό στερέωμα, αφού την ταινία σκηνοθετεί ο Billy Wilder και πρωταγωνιστούν σπουδαία ονόματα, όπως οι Tyrone Power, Marlene Dietrick και Charles Laughton. Πέρα από το ότι σημείωσε τεράστια επιτυχία και έμεινε στην ιστορία ως μια από τις εμβληματικότερες κινηματογραφικές μεταφορές της Κρίστι, το Witness for the Prosecution κατάφερε να συνδυάσει εξαιρετικά την πνευματώδη γραφή της συγγραφέα με την αυθεντική σκηνοθετική ματιά του Wilder, οδηγώντας σε ένα τρομερά ευχάριστο δικαστικό μυστήριο με σκοτεινά και film noir στοιχεία. Η ώρα των μεγάλων ντετέκτιβ Έπρεπε να περάσουν 32 χρόνια από την πρώτη της λογοτεχνική εμφάνιση μέχρι να βρει τον δρόμο της για το σινεμά η Μις Μαρπλ, η πολυαγαπημένη γηραιή ερασιτέχνιδα ντετέκτιβ της Αγκάθα Κρίστι. Με την είσοδο της δεκαετία του ’60 όμως, το ιδιαίτερο μείγμα κωμωδίας και μυστηρίου της Μις Μαρπλ βρίσκει την τέλεια αντανάκλασή του στο πρόσωπο της Margaret Rutherford. Η αρχή γίνεται το 1961 με το κλασικό πια Murder, She Said, κι η Μις Μαρπλ επιστρέφει τα επόμενα τρία χρόνια με τα Murder at the Gallop, Murder Most Foul και Murder Ahoy! Αυτές οι 4 βρετανικές παραγωγές του George Pollock (ο οποίος αργότερα θα σκηνοθετήσει και την δική του εκδοχή για το And Then There Were None ως Ten Little Indians), με την πρώτη να παραμένει αξεπέραστη, παρουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό αποκλίσεις από τα πρωτότυπα έργα της Κρίστι. Στο Murder at the Gallop έχουμε την αντικατάσταση του Πουαρό από την Μαρπλ, ενώ το Murder Ahoy! δεν βασίζεται καν σε κάποιο έργο της συγγραφέα. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1980, η Μις Μαρπλ θα επιστρέψει με την μορφή της Angela Lansbury για το πανέμορφο The Mirror Crack’d του Guy Hamilton. Αντίστοιχα, μετά από 4 δεκαετίες απουσίας (εξαιρώντας το κακό Alphabet Murders του 1964), ο Ηρακλής Πουαρό επιστρέφει πανυγηρικά στην μεγάλη οθόνη το 1974 με το εξαιρετικό και κλασικό Murder on the Orient Express του μεγάλου Sidney Lumet. Στον ρόλο του Βέλγου ντετέκτιβ βρίσκεται ο Albert Finney, ο οποίος πλαισιώνεται από ένα εκ των εντυπωσιακότερων cast που μας έχει δώσει ποτέ η κινηματογραφική βιομηχανία (Lauren Bacall, Ingrid Bergman, Vanessa Redgrave, Jacqueline Bisset, Martin Balsam, Sean Connery, Anthony Perkins και πολλοί άλλοι). Λίγο αργότερα, ο σπουδαίος Peter Ustinov εγκαινιάζει την σταδιοδρομία του ως Ηρακλής Πουαρό στο εξαιρετικό Death on the Nile (1978), συνεχίζοντας έπειτα με τα Evil Under the Sun (1982) και Appointment with Death (1988), πρωταγωνιστώντας εν τω μεταξύ σε 3 τηλεοπτικές ταινίες και αποτελώντας αναμφίβολα την πιο εμβληματική και αναγνωρίσιμη εκδοχή του ντετέκτιβ. Παράλληλα, μέσα στις δεκαετίε του ’70 και του ’80 εμφανίζονται άλλες 3 εκδοχές του And Then There Were None. Από αυτές, μία είναι εξαιρετική (το Σοβιετικό Desyat Negrityat του 1987) και οι άλλες δύο μάλλον αδιάφορες (And Then There Were None και Ten Little Indians, 1974 και 1989 αντίστοιχα), δείχνοντας παρόλα αυτά πως το κινηματογραφικό ενδιαφέρον για την Αγκάθα Κρίστι παρέμενε ζωντανό. Η (σχεδόν) απουσία και η επιστροφή Αν και οι αγγλόφωνες παραγωγές πάνω σε έργα της Κρίστι μειώνονται εξαιρετικά από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 κι έπειτα, υπάρχει ένα νήμα Ινδικών ταινιών που ξεκινάει από την δεκαετία του ’60 και φτάνει μέχρι και σήμερα, το οποίο δείχνει να αγαπάει την συγγραφέα. Έχοντας παρακολουθήσει μόλις μία από αυτές τις ταινίες (το πολύ ωραίο Dhund του 1973), δεν μπορούμε να σας πούμε και πάρα πολλά, αλλά πρόκειται για μια παράδοση που άξιζε αν μη τι άλλο μια αναφορά – όπως και το σερί κάποιων γαλλικών κινηματογραφικών μεταφορών της Κρίστι από τα 00s. Εκτός αυτών όμως, το σημαντικότερο πεδίο για την μεταφορά της Αγκάθα Κρίστι από το ’80 κι έπειτα ήταν η βρετανική τηλεόραση. Παρόλο που υπήρχαν κάποιες τηλεταινίες κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, η Αγκάθα Κρίστι εδραιώνεται τηλεοπτικά στα 80s με την σειρά Miss Marple του BBC, συνεχίζοντας έπειτα με τις μακροχρόνιες παραγωγές του ITV Agatha Christie’s Poirot και Agatha Christie’s Marple, από τις αρχές τις δεκαετίας του ’90 μέχρι και τα 10s. Αυτό το νήμα έπιασε και εκ νέου το BBC τα τελευταία δύο χρόνια, κυκλοφορώντας τις μίνι-σειρές And Then There Were None και The Witness for the Prosecution το 2015 και το 2016 αντίστοιχα. Η επιστροφή, λοιπόν, της Αγκάθα Κρίστι στις μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές με τα Murder on the Orient Express και Crooked House είναι σίγουρα ευπρόσδεκτη, αρκεί να βρεθούν δημιουργικοί τρόπο για την επανεπεξεργασία των παραδοσιακών συστατικών στοιχείων της λογοτεχνίας μυστηρίου που υπηρέτησε η συγγραφέας. Η σχετική απουσία της από την μεγάλη οθόνη κι η φετινή επιστροφή της μας αναγκάζουν επίσης να θυμηθούμε το (σχεδόν) βιογραφικό θρίλερ Agatha του 1979, στο οποίο ο Michael Apted κινηματογραφεί την θρυλική και αλλόκοτη εξαφάνιση της Κρίστι το 1926, η οποία διήρκησε 11 ημέρες και κινητοποίησε την βρετανική αστυνομία, τον ίδιο τον Sir Arthur Conan Doyle, μια σειρά από μέντιουμ και 15,000 εθελοντές. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ζωή και το έργο της Αγκάθα Κρίστι έχουν αποτελέσει το πρωτογενές υλικό από το οποίο φτιάχνονται τόσο τα φινετσάτα κινηματογραφικά μυστήρια όσο και οι αυθεντικές λαϊκές μυθολογίες.
