Το ντιλ μεταξύ Disney και Fox κλείνει κι εμείς προβληματιζόμαστε για τις αλλαγές που θα φέρει στην σύγχρονη βιομηχανία της διασκέδασης, λαμβάνοντας υπόψιν και τις πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με το net neutrality. [break height=50] Μετά από τις πολύμηνες φήμες γύρω από την εξαγορά της Fox εκ μέρους της Disney, την περασμένη Πέμπτη έπεσαν τελικά οι πρώτες υπογραφές και έγιναν γνωστές οι λεπτομέρειες για το ντηλ μεταξύ των δύο μιντιακών κολοσσών. Η Disney αγοράζει την Fox, λοιπόν, κι αυτή είναι μια εξέλιξη που, εφόσον ολοκληρωθεί με τον τρόπο που φαίνεται ότι θα γίνει, θα φέρει τα πάνω-κάτω και τα μπρος-πίσω στην βιομηχανία του θεάματος. Και λέμε εφόσον ολοκληρωθεί, μιας και παρ’ όλο που επιβεβαιώθηκε η συμφωνία ύψους 52,4 δις δολαρίων, το ντηλ δεν έχει κλείσει ακόμα. Το βασικό εμπόδιο της συμφωνίας ίσως έρθει από το Αμερικάνικο Υπουργείο Δικαιοσύνης και το αντι-τραστ τμήμα του, μιας κι έχουν αρχίσει να εκφράζονται σημαντικοί προβληματισμοί γύρω από τον μονοπωλιακό χαρακτήρα του ντηλ, όπως έγινε επίσης πρόσφατα στην περίπτωση της συγχώνευσης μεταξύ των επικοινωνιακών λεβιάθαν που λέγονται AT&T και Time Warner. Μπορεί όλο αυτό να μοιάζει είτε υπερβολικά περίπλοκο είτε υπερβολικά αδιάφορο για τους casual επισκέπτες των κινηματογραφικών αιθουσών, αλλά στην πραγματικότητα θα επηρεάσει άμεσα το σύγχρονο περιβάλλον της διασκέδασης, αφού αγγίζει και συνδέεται άρρηκτα με μια σειρά από κομβικά πράγματα, όπως το μέλλον των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών προϊόντων, του φτηνού internet, του net neutrality και των υπηρεσιών online streaming. Ας τα πιάσουμε με τη σειρά – και το τοπίο θα αρχίσει, ίσως, να ξεκαθαρίζει. [break height=50] [break height=50] Τι περιλαμβάνει το ντιλ μεταξύ Disney και Fox Πρώτα απ’ όλα, η Disney παίρνει το studio της 20th Century Fox μαζί με όλα του τα τμήματα, δηλαδή μεταξύ άλλων την παραδοσιακά οσκαρική Fox Searchlight, την 20th Century Fox Animation και την Blue Sky Studios που ασχολούνται με το κινηματογραφικό animation, αλλά και το τηλεοπτικό τμήμα 20th Century Fox Television. Παράλληλα, η Disney αποκτά τα μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα FX και Fox Sports, αλλά και τα μετοχικά ποσοστά της Fox σε μια σειρά από σημαντικές επιχειρήσεις, όπως το National Geographic (73%), το πανευρωπαϊκό δίκτυο Sky (39%), και τη συνδρομητική video-on-demand υπηρεσία Hulu (30%). Η Fox, από την άλλη, θα κρατήσει στην ιδιοκτησία της τα ειδησεογραφικά δίκτυα και κάποια από τα εθνικά αθλητικά της δίκτυα. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι η Disney θα κατέχει πλέον όλες τις ταινίες και τις σειρές που έχει φτιάξει η Fox, από τα franchises του Alien, του Avatar και του Planet of the Apes μέχρι και τους Simpsons, το Family Guy και το Prison Break. Μαζί μ’ αυτά, αποκτάει μεταξύ άλλων και τα κινηματογραφικά δικαιώματα των Fantastic Four και των X-Men, αλλά και την διανομή της πρώτης τριλογίας Star Wars και των animated ταινιών της DreamWorks. [break height=50] [break height=50] Τι αλλαγές φέρνει στη βιομηχανία του θεάματος Προφανώς, η εξέλιξη αυτή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η Disney έχει μπει σε τέτοια τροχιά εδώ και κάμποσο καιρό, αφού τα τελευταία χρόνια έχει κλείσει συμφωνίες που τις έχουν αποφέρει γιγάντια κέρδη στο τοπίο της βιομηχανίας της διασκέδασης. Ανάμεσα σ’ αυτές τις συμφωνίες ξεχωρίζουν προφανώς οι εξαγορές της Pixar, της Lucasfilms, της Marvel Studios και του τηλεοπτικού δικτύου ABC. Αν σ’ αυτά προσθέσουμε την παγκόσμια φάμπρικα των παιδικών παιχνιδιών και τα θεματικά πάρκα, καταλαβαίνουμε ότι το πράγμα έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Για να καταλάβουμε το μέγεθος της συμφωνίας με όρους κινηματογραφικής παραγωγής, πέρα δηλαδή από τους συγκεκριμένους τίτλους που κατείχε ήδη η Disney (από το Marvel Cinematic Universe και το Star Wars μέχρι τους Πειρατές της Καραϊβικής και το Toy Story), ας αναλογιστούμε ότι αυτή η κίνηση αλλάζει πλήρως την ισορροπία μεταξύ των μεγάλων κινηματογραφικών studios. Σε γενικές γραμμές, το τοπίο της χολιγουντιανής παραγωγής από την χρυσή εποχή του (’30s-’40s) και μετά χαρακτηρίζεται από την ισορροπία μεταξύ των μεγάλων studios: Disney, Warner, Fox, Universal, Sony και Paramount. Με βάση τα οικονομικά στοιχεία του 2016, η Disney είχε ήδη το μεγαλύτερο μερίδιο της αμερικάνικης αγοράς, φτάνοντας σε ποσοστό 26%. Αν λοιπόν προσθέσουμε σ’ αυτό και το μερίδιο της Fox, τότε η Disney μπορεί να φτάσει έως και στο 40% της κινηματογραφικής αγοράς. Αν αυτό δεν είναι μονοπώλιο, τότε η λέξη δεν έχει πια κανένα νόημα. [break height=50] [break height=50] Φυσικά, αυτό έχει κι άλλου τύπου συνέπειες. Κατ’ αρχάς, είναι αδύνατον μια τέτοιου είδους και έκτασης εξαγορά να μην αλλάξει το εργασιακό τοπίο στην κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ. Σύμφωνα με την Disney, η αγορά της Fox αναμένεται να της εξοικονομήσει τουλάχιστον 2 εκ. δολάρια κατά την συναλλαγή, το οποίο στην πράξη δεν μπορεί να σημαίνει τίποτε άλλο πέρα από χιλιάδες απολύσεις. Παράλληλα, η Disney έχει δώσει αρκετά ανησυχητικά δείγματα γραφής σχετικά με την αντιμετώπιση της αρνητικής κριτικής εκ μέρους των media, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το ότι έβαλε στην μαύρη λίστα για ένα διάστημα τους L.A. Times επειδή έκρινε ότι προσβλήθηκε από ένα ρεπορτάζ τους, οδηγώντας σε αποκλεισμό του μέσου από τις επίσημες προβολές ταινιών της και τις συνεντεύξεις με συντελεστές τους. [break height=50] Τι σχέση έχουν όλα αυτά με το net neutrality; Και κάπου εδώ αρχίζουμε να φτάνουμε στο ζουμί της υπόθεσης. Εκ πρώτης όψεως, η τρομακτική επέκταση της Disney και οι νομοθετικές αλλαγές γύρω από το net neutrality μοιάζουν δύο λίγο-πολύ άσχετες εξελίξεις. Καθώς με βάση την πρόσφατη απόφαση της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Επικοινωνιών (FCC) των ΗΠΑ, οι πάροχοι-κολοσσοί των υπηρεσιών internet (Comcast, Verizon, AT&T) θα μπορούν πλέον κατά βούληση να παρέχουν πιο αργές ταχύτητες σε όποιον δε μπορεί να τις πληρώσει, η Disney ετοιμάζεται να μπει χοντρά στο παιχνίδι της πώλησης online υπηρεσιών. Είναι γνωστό ότι οι υπηρεσίες online streaming, όπως το Netflix και η Amazon, έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τους όρους της εξατομικευμένης ψυχαγωγίας σ’ ένα σημαντικό κομμάτι του πλανήτη, παράγοντας προϊόντα ευθέως ανταγωνιστικά προς την κινηματογραφική και τηλεοπτική βιομηχανία – τόσο σε επίπεδο παραγωγής πρωτότυπου περιεχομένου όσο και σε επίπεδο διανομής. Καθώς ο ανταγωνισμός σ’ αυτό το πεδίο αναμένεται να ανέβει σημαντικά, η Disney παίρνει θέση ώστε να σταθεί με αξιώσεις απέναντι στο Netflix και την Amazon. Αρχικά, είχε ήδη δηλώσει πως μέχρι το 2019 θα αποσύρει το υλικό της από το Netflix ώστε να το σπρώξει σε δική της online πλατφόρμα. Μετά την εξαγορά της Fox όμως, η Disney κατέχει πλέον το 60% του Hulu, μιας πλατφόρμα που έχει ήδη 6 εκ. συνδρομητές. [break height=50] [break height=50] Στην ουσία, καθώς η αγορά του online streaming και των direct-to-consumer προϊόντων αποκτά όλο και μεγαλύτερο βάρος στην παγκόσμια βιομηχανία της διασκέδασης, η επέκταση της Disney στον κόσμο των ιντερνετικών υπηρεσιών θα εγκαινιάσει μια νέα φάση κτηνώδους επιχειρηματικού ανταγωνισμού μεταξύ επικοινωνιακών και μιντιακών κολοσσών, οι οποίοι από εδώ και πέρα αναμένεται να παίξουν μεγάλη μπάλα στις πλάτες μας, εις βάρος του φτηνού και (σχετικά) ελεύθερου internet των άπειρων δυνατοτήτων σε τζάμπα απόλαυση ταινιών και σειρών. Αν όλα αυτά εξελιχθούν όπως φαίνεται, η Disney θα έχει το Hulu, η Comcast θα έχει το NBC και η AT&T θα έχει την Time Warner, ελέγχοντας εξίσου την μορφή και το περιεχόμενο ενός σημαντικού τμήματος της παροχής internet. [break height=50] Τι αντιδράσεις βλέπουμε μέχρι στιγμής; Βέβαια, οι fans των διάσημων κινηματογραφικών και τηλεοπτικών τίτλων μοιάζουν να ασχολούνται περισσότερο με την επίδραση που θα έχει όλο αυτό στις αγαπημένες τους ταινίες και σειρές. Θα τα κάνει όλα παιδιάστικα η Disney; Θα επιβάλει λογοκρισία; Θα χάσουμε την βία και το αίμα; Θα σταματήσει να βρίζει ο Deadpool; Θα δούμε στην ίδια ταινία τους Avengers με τους X-Men και τους Fantastic Four; ΟΚ, εντάξει, δεν θέλουμε να υποτιμήσουμε τα πάθη των φίλων όλων αυτών των τίτλων – κι εμείς ανάμεσά τους βρισκόμαστε. Μιλάμε όμως για χαρακτηριστικό παράδειγμα απώλειας του δάσους για χάρη του δέντρου. [break height=50] [break height=50] Το σωματείο Writers Guild of America έχει τονίσει ήδη σε ανακοίνωσή του ότι βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια μιας μετάβασης από τον ολιγοπωλιακό έλεγχο του θεάματος σε μια μονοπωλιακή κατάσταση. Είναι προφανές πως η βιομηχανία της διασκέδασης αποτελεί παραδοσιακά μια σκληρή καπιταλιστική ήπειρο, με την κερδοφορία των μεγάλων ομίλων να λειτουργεί εις βάρος των δημιουργών και των εργαζομένων στο πεδίο της μαζικής κουλτούρας. Παρ’ όλα αυτά, εδώ έχουμε μια σειρά από εξελίξεις που μοιάζουν περισσότερο με επιστροφή στα πρώτα χρόνια της κινηματογραφικής βιομηχανίας κατά τις αρχές του 20ού αιώνα. [break height=50] Τι συνέβαινε στις απαρχές του Χόλιγουντ; Χοντρικά, το 1908 δημιουργήθηκε το πρώτο μεγάλο κινηματογραφικό τραστ εκ μέρους όλων των τότε μεγάλων εταιριών παραγωγής, των βασικών διανομέων και των μεγαλύτερων παρόχων αναλογικού φιλμ. Η μεγα-εταιρία που φτιάξανε ήταν η Motion Picture Patents Company, με έδρα το Νιού Τζέρσεϊ, και στόχος ήταν ο πλήρης έλεγχος κάθε σταδίου της κινηματογραφικής βιομηχανίας, από την παραγωγή στην διανομή κι έπειτα στην προβολή. Πρωταγωνιστής αυτής της εξέλιξης ήταν ο Τόμας Έντισον, ο οποίος ήθελε να πατεντάρει όλα τα στοιχεία της κινηματογραφικής παραγωγής ώστε να εξασφαλίσει ένα ολοκληρωτικό μονοπώλιο στην αναδυόμενη μαζική κουλτούρα του σινεμά. Στην πράξη, το τραστ της MPPC λειτουργούσε γκανγκστερικά, κυνηγώντας και κλείνοντας οποιαδήποτε κινηματογραφική παραγωγή δεν συμμορφωνόταν με τις απαιτήσεις της. [break height=50] [break height=50] Η αντίδραση στο μονοπώλιο του Έντισον οδήγησε σε δύο σημαντικές εξελίξεις. Πρώτον, αρκετοί σημαντικοί πρωτοπόροι του αμερικάνικου σινεμά, όπως ο D.W. Griffith και ο Cecil B. DeMille, άρχισαν να κινούνται προς τα δυτικά ώστε να ξεφύγουν από την απειλή της MPPC, οδηγώντας έτσι στη γέννηση του Χόλιγουντ. Δεύτερον, το ομοσπονδιακό δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε το 1915 ότι ο Έντισον το είχε παρακάνει με τις μονοπωλιακές πρακτικές, κι έτσι η MPPC έκλεισε τον κύκλο της λίγο αργότερα. Αντίστοιχα, η παρόμοια απόφαση της αμερικάνικης δικαιοσύνης σχετικά με την Paramount το 1948 θεμελίωσε ακόμα περισσότερο την αντι-τραστ νομοθεσία των ΗΠΑ γύρω από την κινηματογραφική βιομηχανία, περιορίζοντας εν μέρει το μονοπώλιο του studio system της χρυσής χολιγουντιανής εποχής στην παραγωγή, διανομή και προβολή ταινιών. Εν τέλει, η υπόθεση της συμφωνίας μεταξύ Disney και Fox ανοίγει ξανά αυτά τα ζητήματα. επαναφέροντας το θέμα των μονοπωλίων στην βιομηχανία του θεάματος και βρίσκοντας πολύ πρόσφορο έδαφος στις σημερινές κυβερνητικές πολιτικές της προεδρίας Τραμπ. Το γεγονός ότι η Disney βρίσκεται σ’ αυτήν την θέση μοιάζει από μόνο του με ιστορική ειρωνία, αφού ο ίδιος ο Walt Disney δημιούργησε τον Mickey Mouse το 1928 ως απάντηση στο ότι η μονοπωλιακή Universal του έκλεψε τον προηγούμενο χαρακτήρα του, τον Oswald the Rabbit. Η ιστορία βέβαια δεν μασάει από τέτοια κι η Disney ετοιμάζεται να πάρει την εκδίκησή της – μαζί με όλο το χαρτί..
