Απ’ όλους τους κινηματογραφικούς θεσμούς και οργανισμούς της χώρας το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι εκείνο που έχει χτυπηθεί πιο αλύπητα από την συγκυρία του covid. Στις αρχές Μαρτίου του 2020, το φεστιβάλ ήταν η πρώτη μείζονα πολιτιστική διοργάνωση της χώρας που αποφάσισε να ματαιωθεί λόγω της πανδημίας, επανερχόμενη στα μέσα Μαΐου με την μορφή του φεστιβάλ-σε-streaming ως λύση έκτακτης ανάγκης. Πριν από έναν χρόνο ακριβώς, επιθυμώντας να παραμείνει σταθερό στο ετήσιο ραντεβού του Μαρτίου, κι εν μέσω ενός νέου πανδημικού κύματος, το ΦΝΘ επαναλήφθηκε ως ψηφιακό event ως λύση έκτακτης ανάγκης. Βέβαια, αρχίζει να γίνεται όλο και πιο έντονη η υποψία ότι η μονιμοποίηση των καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης δεν είναι μάλλον μια παραφωνία της εποχής αλλά πιθανώς η βαθύτερη λογική της κι ο ιστορικός της ορίζοντας. Κι όπως και άλλες πλευρές της κοινωνικής ζωής, έτσι και το σινεμά βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μια κατάσταση διαπραγμάτευσης για το πόσο μεγάλο μέρος του θα είναι online και πόσο offline στις νέες “κανονικότητες” του μέλλοντος. Κι έχει τεράστιο ενδιαφέρον η αποτύπωση της παγκόσμιας κινηματογραφίας στο μεταίχμιο ανάμεσα στην κανονικότητα και τη αντι-κανονικότητα. Τον Νοέμβριο που μας πέρασε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης επέστρεψε στις σκοτεινές αίθουσες με υγειονομικούς περιορισμούς, εισάγοντας έναν υβριδικό χαρακτήρα στη διοργάνωση με την ταυτόχρονη παρουσία του φεστιβάλ σε streaming πλατφόρμα, απευθυνόμενο πλέον όχι μόνο στους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης αλλά κάθε κάτοικο της χώρας με ίντερνετ στο σπίτι του (ή στο κινητό του). Το πείραμα είχε γίνει ήδη με την καλοκαιρινή εκδοχή του περσινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, το οποίο παρουσιάστηκε σε δεύτερο χρόνο στους θερινούς κινηματογράφους της πόλης. Τώρα όμως ήρθε η ώρα για την φουλ κομπλέ επιστροφή του ΦΝΘ στις σκοτεινές αίθουσες των αποθηκών του λιμανιού με τις οποίες είναι συνώνυμη η διοργάνωση. Κι ένας λόγος που ανυπομονούμε για το φεστιβάλ είναι ότι το σινεμά τεκμηρίωσης είναι πάντα το ικανότερο να αποτυπώσει σε πραγματικό χρόνο τους ταραγμένους καιρούς και τις κοσμογονικές μεταβολές τους. Φέτος, δικαιωματικά, το ΦΝΘ είναι στραμμένο στην πανδημία, στον πόλεμο και την ψηφιακή πραγματικότητα, μεταξύ άλλων. Σε αντίθεση με τις digital εκδοχές του φεστιβάλ που ήταν κάπως πιο μαζεμένες από πλευράς προγράμματος, φέτος έχουμε μια γιγάντια διοργάνωση με 233 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους που θα προβληθούν στην ιστορική έδρα του θεσμού, στις αίθουσες Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, καθώς και στις αίθουσες του Λιμανιού, Φρίντα Λιάππα, Τώνια Μαρκετάκη, Τζον Κασσαβέτης, Σταύρος Τορνές, ενώ θα υπάρξουν και κάποιες λίγες ταινίες που θα προβληθούν αποκλειστικά στην streaming πλατφόρμα online.filmfestival.gr. Το αναλυτικό πρόγραμμα προβολών μπορείτε να το βρείτε εδώ, ενώ η προπώληση των digital και physical εισιτηρίων ξεκίνησε ήδη από χτες στο επίσημο site της διοργάνωσης. Στο μεταξύ, εμείς ξεφυλλίσαμε το πρόγραμμα του 24ου ΦΝΘ και ξεχωρίσαμε 15 ταινίες που τραβήξανε περισσότερο την προσοχή μας και ταιριάζουν περισσότερο στα δικά μας γούστα. Όπως πάντα, η χαρά ενός φεστιβάλ είναι στο να τζογάρεις με τον κατάλογο στο χέρι, αλλά ελπίζουμε ο οδηγός που ακολουθεί να σας φανεί χρήσιμος. FEMICIDIO, Nina Maria PASCHALIDOU, Greece-Italy, 2022, 70’ Σε μια ιταλο-ελληνική συμπαραγωγή, η Nίνα Μαρία Πασχαλίδου εξερευνά κινηματογραφικά μια σειρά από γυναικοκτονίες μέσα από το βλέμμα και την φωνή μιας επιζήσασας. Φαίνεται σκληρό, αλλά ακριβώς εκεί είναι που χρειάζεται να αντισταθείς στον πειρασμό να στρέψεις το βλέμμα μακριά. ΟΙ ΓΑΜΟΙ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ / TILOS WEDDINGS, Panayotis EVANGELIDIS, Greece, 2022, 74’ Ο σπουδαίος ντοκιμαντερίστας (και σταθερός συν-σεναριογράφος του Πάνου Κούτρα) Παναγιώτης Ευαγγελίδης συνεισφέρει ακόμα μια ταινία στο ελληνικό queer σινεμά αφηγούμενος το πώς το νησί της Τήλου κατέληξε να τελέσει τους πρώτους γάμους ομόφυλων ζευγαριών στη χώρα πίσω στο 2008. ΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ / A MARBLE TRAVELOGUE, Sean WANG, The Netherlands-Hong Kong SAR China-France-Greece, 2021, 99’ Το φιλμ του Sean Wang δείχνει να συνδυάζει δύο πολύ ενδιαφέροντα πράγματα: τη βιομηχανία ελληνικού folklore που ξεζουμίσει την κλασική αρχαιότητα και την ανατομία της σύγχρονης κινέζικης κοινωνίας. Μοιάζει υπέροχο, είμαστε ήδη εκεί (στην προβολή ε, όχι στην Κίνα). ΧΕΙΡΟΠΑΛΑΙΣΤΗΣ / ARM WRESTLER, Yorgos GOUSSIS, Greece, 2022, 77’ Το γνωρίσαμε αρχικά ως μικρού μήκους φιλμ, αλλά στο μεταξύ ο δημιουργός του έφτιαξε ένα κόμικ για το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και το Νοέμβριο έκανε εκεί την πρεμιέρα των Μαγνητικών Πεδίων, δηλαδή της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας του. Και τώρα το μικρό γίνεται μεγάλο, κλασικά ασταμάτητος Γιώργος Γούσης. ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ / LO AND BEHOLD: REVERIES OF THE CONNECTED WORLD, Werner HERZOG, USA, 2015, 98’ Είναι σχεδόν αμαρτία να κάνεις φεστιβάλ ντοκιμαντέρ χωρίς έστω έναν Werner Herzog. Φέτος, στα πλαίσια του αφιερώματος Post Reality που φαίνεται όλο πολύ ενδιαφέρον, το ΦΝΘ μας δείχνει την εκπληκτική ταινία όπου ο Herzog προσπάθησε να καταλάβει τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ / THE HISTORY OF THE CIVIL WAR, Dziga VERTOV & Nikolai IZVOLOV (αποκατάσταση), Russia, 2021, 94’ Στις αρχές της καριέρας του, ο daddy του σοβιετικού πειραματικού σινεμά Dziga Vertov γύρισε μια ταινία για τον εμφύλιο πόλεμο στην Ρωσία, αλλά αυτή η ταινία καταδικάστηκε στην αφάνεια για σχεδόν έναν αιώνα. Τώρα, 100 χρόνια ακριβώς μετά την λήξη του πολέμου, η ταινία του Vertov παρουσιάζεται επιτέλους στο κοινό. ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΣΕ ΒΙΝΤΕΟ / STRAIGHT TO VHS, Emilio SILVA TORRES, Uruguay-Argentina, 2021, 76’ Πεθαίνουμε για τρελά cult ντοκιμαντέρ σχετικά με θεωρίες συνωμοσίας γύρω από ταινίες, όπως το Room 237 για το The Shining και το A Glitch in the Matrix, κι εδώ έχουμε μια δυνατή νέα υποψηφιότητα για τα αγαπημένα μας του είδους εξερευνώντας την ιστορία ενός b-movie τρόμου που κυκλοφόρησε κατευθείαν σε VHS στην Ουρουγουάη των 80s. ΑΕΡΑΛΑΝΔΗ / AIRLAND, Haris RAFTOGIANNIS, Greece, 2022, 98’ Είναι σχεδόν αδύνατον να έχει σχετιστεί κάποιος με το ελληνικό μουσικό underground των τελευταίων 30 χρόνων και να μην έχει πέσει πάνω στους Αέρα Πατέρα. Εδώ έχουμε μια ταινία για το γκρουπ κι είμαστε πραγματικά περίεργοι πόσο μέρος της σουρεαλιστικής παραφροσύνης τους έχει καταφέρει να αποτυπώσει. ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ-Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ / FAREWELL-THE MEMORY OF THE LAND, Stavros PSILLAKIS, Greece, 2022, 88’ Αγαπάμε τον Σταύρο Ψυλλάκη για τα ντοκιμαντέρ του σαν το Ο άνθρωπος που ενόχλησε το σύμπαν και το Άλλος δρόμος δεν υπήρχε, οπότε ανυπομονούμε να δούμε την ταινία του για τον Κρητικό επικηρυγμένο κομμουνιστή αντάρτη Γιάννη Λιονάκη. ΑΠΟΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΑΣΗΜΕΝΙΟ ΠΛΑΝΗΤΗ / ESCAPE TO THE SILVER GLOBE, Kuba MIKURDA, Poland, 2021, 92’ Είναι πάντα εθιστικό να βλέπεις ταινίες για ανολοκλήρωτες ταινίες, ειδικά αν είναι τόσο συναρπαστικές όσο το On the Silver Globe, το ατελές sci-fi αριστούργημα του τεράστιου Andrzej Zulawski η παραγωγή του οποίου διακόπηκε βίαια από τις πολωνικές αρχές το 1977. Αυτήν ακριβώς την ιστορία λέει η ταινία του Kuba Mikurda. ΑΑΛΤΟ – ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ / AALTO, Virpi SUUTARI, Finland, 2020, 102’ Έχω μια αδυναμία στις ταινίες για αρχιτεκτονική και αρχιτέκτονες, εν μέρει γιατί είναι μια ευκαιρία για επίτευξη υψηλότατων aesthetics επί της οθόνης. Εδώ, στα πλαίσια του αφιερώματος του φεστιβάλ στην Virpi Suutari, έχουμε ένα φιλμ για τον μοντερνιστή αρχιτέκτοντα Alvar Aalto. ΙΤΑΛΟ ΝΤΙΣΚΟ – Ο ΑΣΤΡΑΦΤΕΡΟΣ ΗΧΟΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ’80 / ITALO DISCO – THE SPARKLING SOUND OF THE 80s, Alessandro MELAZZINI, Germany-Italy, 2021, 62’ Τα μουσικά ντοκιμαντέρ είναι μια ακόμα σταθερή αγάπη, ειδικά αν αφορούν τον υπέροχα φουτουριστικό κόσμο του ρεύματος Italo Disco της δεκαετίας του ’80. Και ναι, περιμένουμε να δούμε (και να ακούσουμε) κάμποσο Giorgio Moroder. Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΗ / THE CITY AND THE CITY, Christos PASSALIS & Syllas TZOUMERKAS, Greece, 2022, 87’ Τα είπαμε (και τα δείξαμε) στο Φεστιβάλ Βερολίνου για την ταινία των Σύλλα Τζουμέρκα και Χρήστου Πασσαλή πάνω στην ματωμένη και αποσιωπημένη ιστορία της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης κατά τον 20ό αιώνα. Είναι ένα γενναίο κι αιχμηρό φιλμ, και χαιρόμαστε που θα το δούμε στην Θεσσαλονίκη. I GET KNOCKED DOWN, Dunstan BRUCE & Sophie ROBINSON, UK, 2021, 88’ Μεγαλώσαμε με Chumbawamba αρχικά λόγω FIFA soundtrack στο PlayStation (<3), και μεγαλώνοντας μάθαμε πως στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια ιδιόρρυθμη αναρχο-μουσική κολλεκτίβα. Μια δεκαετία μετά την διάλυσή τους, οι Chumbawamba επιχειρούν να αυτοβιογραφηθούν, ιδιόρρυθμα προφανώς. ROM, Menelaos KARAMAGHIOLIS, Greece, 1989, 76’ Η ταινία του Μενέλαου Καραμαγγιώλη αποτελεί την πρώτη φορά που χρησιμοποιείται ο όρος Ρομά στην Ελλάδα, κι αυτός είναι μόνο ένας από τους λόγους για τους οποίους είναι ιστορική αυτή η κινηματογραφική καταγραφή της αορατοποιημένης και καταπιεσμένης κοινότητας. Θα προβληθεί με ελεύθερη είσοδο στα πλαίσια του διαρκούς αφιερώματος Χώρα Σε Βλέπω της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου που περιλαμβάνει κάμποσα ακόμα ιστορικά ελληνικά ντοκιμαντέρ.
