Δεν υπάρχει λόγος κρυβόμαστε από την αλήθεια: το Netflix έχει ένα πρόβλημα, εν γένει, στην σχέση ανάμεσα στην ποσότητα και την ποιότητα. Δεν είναι μόνο ότι τείνει να ρουφήξει όλον τον χρόνο που κατά τ’ άλλα θα μπορούσε να αφιερωθεί στην αναζήτηση αξιόλογων ταινιών ή σειρών, κατευθύνοντάς τον αντίθετα στο ετοιμοπαράδοτο υλικό που παράγει η ίδια η πλατφόρμα. Είναι, επίσης, ότι αυτό το υλικό είναι συχνά αμφιβόλου ποιότητας πλην γιγάντιας ποσότητας, πράγμα που είναι γενικά εύκολο να σε πάρει από κάτω και να μην καταλάβεις καν πώς πέρασαν δύο μέρες βλέποντας ντοκιμαντέρ για random αιρέσεις για τις οποίες δεν νοιάστηκε ποτέ κανένας – πιθανώς ούτε και τα ίδια τα μέλη τους. Παρόλα αυτά, κι ενώ πάντα τα Netflix Originals περιελάμβαναν ανέκαθεν και διαμάντια, τους τελευταίους μήνες η πλατφόρμα έχει κάνει ένα αρκετά ικανοποιητικό ντου ποιότητας. Σε κινηματογραφικό επίπεδο, είχαμε την κυκλοφορία μιας μέχρι πρότινος ανολοκλήρωτης ταινίας του Orson Welles, του εξαιρετικού Roma του Alfonso Cuaron αλλά και της νέας ταινίας των αδερφών Coen, ενώ σε λίγες μέρες περιμένουμε τη νέα ταινία του λατρεμένου Steven Soderbergh. Παράλληλα, στο τηλεοπτικό μέτωπο, η χρονιά ξεκίνησε υπέροχα με το Sex Education – και τώρα φτάνει σε μια πρόωρη απογείωση με το Russian Doll, την σειρά που δημιούργησαν από κοινού η Natasha Lyonne, η Amy Poehler και η Leslye Headland. [%contentAd%] Γενικά, κι επιτρέψτε μας εδώ μια παρένθεση, η golden era της αμερικάνικης τηλεόρασης (που μετράει έτσι κι αλλιώς κοντά δύο δεκαετίες πλέον) ήταν στενά συνδεδεμένη με την ανάδυση μιας φιγούρας τηλεοπτικού auteur – ενός φιλόδοξου δημιουργού, συνήθως άνδρα, που είχε ένα συνεκτικό όραμα για την τηλεοπτική αφήγηση σε δραματικό και αισθητικό επίπεδο. Φυσικά, αυτή η εποχή μας έδωσε εξαιρετικές παραγωγές, και τα τηλεοπτικά δίκτυα ή streaming πλατφόρμες άρχισαν με τον καιρό να δίνουν όλο και περισσότερη δημιουργική ελευθερία (και φράγκα) στους creators και τους showrunner των τηλεοπτικών σειρών, με αποτέλεσμα το αποτύπωμά αυτών των σειρών να γίνεται μέσα στην τελευταία δεκαετία όλο και πιο προσωπικό, ιδιαίτερο, ιδιοσυγκρασιακό. Αυτή η δυναμική, βέβαια, περιελάμβανε και γυναίκες δημιουργούς, αλλά υπήρχε κάτι λίγο-πολύ διακριτό: οι «γυναικείες» σειρές. Όχι ότι υπάρχει κάτι κακό με το να φτιάχνονται πολιτισμικά προϊόντα από γυναίκες για γυναίκες, αλλά είχαμε το εξής ζήτημα. Ενώ οι σειρές που δημιουργούνταν από άνδρες θεωρούνταν «σειρές για όλους», σειρές καθολικής απεύθυνσης και αποδοχής, οι σειρές που δημιουργούνταν από γυναίκες αντιμετωπίζονταν ως απόκλιση από το default, ως δημιουργίες πιο περιορισμένου ενδιαφέροντος: το ανδρικό είναι το κανονικό, το γυναικείο είναι η εξαίρεση, τέτοια πράγματα. Τα τελευταία χρόνια, από την άλλη, έχουν υπάρξει σοβαρές ρωγμές σ’ αυτήν την κατάσταση. Έτσι, βλέπουμε γυναίκες σεναριογράφους με μεγάλη εμπειρία στο τηλεοπτικό πεδίο να έχουν όλο και μεγαλύτερη ελευθερία στο να δημιουργήσουν νέες, δικές τους σειρές: η Tina Fey με το Unbreakable Kimmy Schmidt, η Amy Sherman-Palladino με το The Marvelous Mrs. Maisel, η Melissa Rosenberg με το Jessica Jones, η Jill Soloway με το Transparent ή η Marti Noxon με το Sharp Objects. Παράλληλα, νέες δημιουργοί ήδη έχουν δημιουργήσει με φόρα και αυτοπεποίθηση υπέροχες σειρές, όπως η Issa Rae με το Insecure ή η λατρεμένη μας αγγλίδα Phoebe Waller-Bridge που έχει ένα εντυπωσιακότατο 3 στα 3 με το Crashing, το Fleabag και το Killing Eve – σημειωτέον, βέβαια, πως η βρετανική τηλεόραση πάντα είχε περισσότερες γυναίκες δημιουργούς. Έτσι, λοιπόν, αυτό το άτυπο ρεύμα των τελευταίων χρόνων έρχεται να συνεχίσει το Russian Doll, η συνεργασία της εμπειρότατης Amy Poehler με την νεαρότερη γενιά των Natasha Lyonne και Leslye Headland. Το Russian Doll είναι μια σειρά τριών γυναικών, αλλά δεν είναι μια «γυναικεία» σειρά με την υποτιμητική και περιοριστική μαρκετίστικη έννοια των τηλεοπτικών δικτύων. Είναι μια σειρά με γυναικεία γραφή και βλέμμα, η οποία φιλοδοξεί και καταφέρνει να μιλήσει με ουσιαστικό και καθολικό τρόπο για την σύγχρονη ανθρώπινη κατάσταση μέσα σε 8 μισάωρα επεισόδια. Δύσκολο πράγμα, γενικά, γι’ αυτό πάντοτε εκτιμητέο. Δεν θα σας μιλήσουμε αναλυτικά για την ιστορία που αφηγείται το Russian Doll, γιατί πραγματικά αξίζει να την ανακαλύψετε μόνοι σας – αφού η απόλαυσή της σειράς είναι στενά δεμένη με την αποκάλυψη του εύρους και του βάθους της ιστορίας του. Παίρνοντας την βασική συνταγή του Groundhog Day, δηλαδή την εμπειρία μιας μέρας σε ατελείωτη λούπα, το Russian Doll θα μπορούσε πολύ εύκολα να εξαντληθεί σε ένα τρικ, σε ένα gimmick. Η Nadia ζει συνεχώς την ίδια μέρα, πηγαίνοντας στο ίδιο πάρτι την μέρα των 36ων γενεθλίων της, πεθαίνοντας κάθε φορά έναν διαφορετικό θάνατο, ξαναρχίζοντας πάντα απ’ την ίδια αρχή. Ναι, θα μπορούσε να μεταχειριστεί πολύ φτηνά αυτό το παλιό, πανάρχαιο αφηγηματικό τρικ, αλλά αντίθετα το Russian Doll καταφέρνει να προτείνει μια αυθεντικά αναζωογονητική μεταχείριση της ιδέας μιας ζωής σε λούπα. Αν, λοιπόν, το Russian Doll ξεκινάει με μια εσάνς μοντέρνου αυτοσχεδιασμού πάνω στο μοτίβο του Groundhog Day, σύντομα αρχίζει να αποκτά μια αίσθηση φαντεζί υπαρξιακής αγωνίας σαν να βγήκε από μυθιστόρημα του Philip K. Dick, όντας πρόθυμο να φτάσει την αμφισβήτηση του χρόνου και της πραγματικότητας μέχρι τα άκρα, κόντρα στην επιμονή τόσο του χρόνου όσο και της πραγματικότητας. Γιατί, αν όντως η πραγματικότητα είναι αυτό που συνεχίζει να υπάρχει ακόμα κι όταν σταματήσεις να το πιστεύεις, όπως έλεγε ο ίδιος ο Dick, τότε αναγκαστικά πρέπει να αφεθείς στο παιχνίδι μαζί της προκειμένου να την αμφισβητήσεις μέχρι το τέλος – με έπαθλο την λύτρωση ή την τρέλα. ΟΚ, συγνώμη αν τα παραπάνω πήραν μια απότομη στροφή προς το ασυνάρτητο, αλλά υποσχόμαστε ότι θα βγάλουν (μάλλον) περισσότερο νόημα αν αφήσετε το Russian Doll να σας παρασύρει μέχρι το τέλος της αφήγησής του. Στο μεταξύ, όμως, πέρα από τα παιχνίδια με τον χρόνο και την πραγματικότητα που λιώνουν το μυαλό, η σειρά περιλαμβάνει κατά τόπους εξαιρετική κωμωδία και εξαιρετικό δράμα – συχνά μάλιστα την ίδια ακριβώς στιγμή, όπως πρέπει δηλαδή. Οι άνθρωποι του Russian Doll, πρωτίστως η Nadia κι έπειτα κι ο Alan, ξεκινούν ως άνθρωποι κυνικοί ή ηττημένοι, κι αναγκάζονται να αναζητήσουν εκ νέου την ανθρωπιά τους, με τρόπο αληθινό και ειλικρινή, μέσα σε συνθήκες ψυχικής, συναισθηματικής και χρονικής κατάρρευσης. Η ιστορία του Russian Doll, εν τέλει, είναι μια ιστορία ηθικής δοκιμασίας, προσωπικής κόλασης και θαμμένου τραύματος. Διασχίζοντας το ορυχείο του χρόνου, η Nadia και ο Alan δεν βρίσκουν ως επιβράβευση απλά την επιθυμία για ζωή. Αυτό είναι το εύκολο. Το δύσκολο ερώτημα είναι αλλού: τι ζωή θα είναι αυτή και πώς αξίζει να βιωθεί; [%contentAd2%] Επιφανειακά, μπορεί η προσέγγιση του Russian Doll για τον χρόνο να μοιάζει φτωχή και pop, ειδικά αν συγκριθεί με την βαρύγδουπη φιλοσοφίζουσα θυμοσοφία σειρών σαν το Westworld ή το Lost (τυχαία παραδείγματα, όχι ότι τις αντιπαθούμ- βασικά ναι τις αντιπαθούμε σόρι). Το Russian Doll, λοιπόν, μπορεί να μοιάζει pop, αλλά καταφέρνει να φτάσει σε πολύ μεγαλύτερο βάθος τον προβληματισμό για την σχέση χρόνου, εμπειρίας και ηθικής απ’ ό,τι κάμποσα άλλα «σοβαρά» τηλεοπτικά κείμενα. Ξεκινώντας με σαφήνεια από την θέση ότι ο χρόνος είναι το κατεξοχήν οντολογικό ζήτημα, η σειρά μεταχειρίζεται τις λούπες της όχι απλά ως κλειστό σύστημα με προδιαγεγραμμένες λειτουργίες και αναμενόμενα glitches, αλλά ως ένα αυθεντικά υποκειμενικό βίωμα του ίδιου του χρόνου, σε πολύ στενή σύνδεση με την ανθρώπινη μνήμη και την ανθρώπινη πράξη – απηχώντας έτσι με pop τρόπο μια προβληματική που θα μπορούσε να ανήκει στον Αυγουστίνο ή τον Καντ, αλλά και περίπλοκα πειράματα κβαντομηχανικής. Κάθε φορά που ξεκινάνε την λούπα τους, οι άνθρωποι του Russian Doll είναι διαφορετικοί, ακριβώς επειδή έρχονται κάθε φορά αντιμέτωποι με τις αναμνήσεις τους και το ηθικό βάρος των πράξεών τους. Η μέρα τους επαναλαμβάνεται αέναα, αλλά αυτοί κάθε φορά γίνονται διαφορετικοί, αλλάζουν, δρουν, σχετίζονται, αποφασίζουν, πράττουν. Έτσι κι αλλιώς, όπως είχε γράψει ένα ξύπνιος άνθρωπος κάποτε, η επανάληψη είναι κι αυτή μια μορφή διαφοράς. Σε τελική ανάλυση, το Russian Doll μοιάζει με μια εκδοχή φιλοσοφικής κωμωδίας που όμως παραπέμπει περισσότερο στο υπαρξιακό meltdownτου BoJack Horseman παρά στο cutecom του The Good Place. Το σημαντικότερο είναι πως πρόκειται για μια από τις καλύτερες σειρές που μας έχει δώσει το αμερικάνικο τηλεοπτικό περιβάλλον τον τελευταίο καιρό. Ο λόγος, εν τέλει, είναι αρκετά απλός. Το Russian Doll είναι μια σειρά με μεγάλο βάθος, αλλά αυτό το βάθος προκύπτει από το γεγονός ότι προτίθεται να βουτήξει με ειλικρίνεια και ευαισθησία στην ανθρώπινη κατάσταση. Είναι μια σημαντική σειρά, θα λέγαμε, επειδή τονίζει με απλό και κατανοητό και διασκεδαστικό τρόπο κάτι ιδιαίτερα ουσιαστικό: ότι ο θάνατος δεν είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να σου συμβεί. Ακόμα χειρότερα, μπορεί να είσαι μαλάκας άνθρωπος. Οπότε, χοντρικά, μην φοβάσαι – απλά προσπάθησε. Όλα θα πάνε καλά. Απλά πρέπει να σηκωθείς.
