Κοιτώντας πίσω στο τέλος του 2019, δύο πράγματα κρατάμε κυρίως. Πρώτον, το πόση πολλή ενέργεια σπαταλήσαμε επιχειρηματολογώντας υπέρ του ότι η δεκαετία τελειώνει το 2019 σε τσακωμούς με ανεκδιήγητους ανθρώπους που έλεγαν ότι τελειώνει το 2020. Δεύτερον, το πόσο απλός έμοιαζε ο (ήδη πολύπλοκος) κόσμος πριν συμβούν όλα όσα συνέβησαν στους πρώτους τρεις μήνες του 2020 – τόσο απλός που μπορούσαμε να τσακωνόμαστε ανέμελα για το πότε τελειώνει η γαμημένη δεκαετία. Τότε, λοιπόν, περάσαμε ένα σημαντικό μέρος του Δεκεμβρίου φτιάχνοντας λίστες επί λιστών με τους κινηματογραφικούς και τηλεοπτικούς απολογισμούς μας για τα 10s. Όχι ότι μείναμε παραπονεμένοι από την συνολική ποσότητα λίστας που παράξαμε και καταναλώσαμε, αλλά η αλήθεια είναι ότι υπήρχε και μια λίστα που θέλαμε να φτιάξουμε αλλά δεν προλάβαμε. Ήταν οι λίστα με τις πιο υποτιμημένες ταινίες της δεκαετίας. Ε, όσο να πεις, τώρα έχουμε κάπως παραπάνω χρόνο… Βέβαια, πριν προχωρήσουμε, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχουν μερικά ζητήματα ορισμών εδώ πέρα. Πραγματολογικά, λοιπόν, τι σημαίνει «υποτιμημένη ταινία» εν έτει 2020; Ναι, πάντα έχουμε ένα ζεστό μέρος στην καρδιά μας για παράξενες, παραγνωρισμένες, παραμελημένες και παραπονεμένες ταινίες, αλλά θα χρειαστεί να το προσδιορίσουμε λίγο παραπάνω. Θεωρητικά, η σημερινή υπερ-τεχνολογική συνθήκη της online κινηματογραφικής δημόσιας σφαίρας το καθιστά δυσκολότερο να «χαθεί» μια ταινία. Να περάσει απαρατήρητη. Υπάρχουν περισσότερα δίκτυα επικοινωνίας, υπάρχει μεγαλύτερη αλληλεπίδραση, υπάρχουν αμέτρητα social media, apps, πλατφόρμες, forums και ιστοσελίδες που καταπιάνονται με το σινεμά. Το παραδοσιακό άκαμπτο μοντέλο κινηματογραφικής παραγωγής/κατανάλωσης έχει διαρραγεί εδώ και χρόνια, και μαζί του κι η παραδοσιακή μονοκρατορία της επίσημης κριτικής που μονοπωλούσε την κινηματογραφική δημόσια σφαίρα. Με άλλα λόγια, τα πράγματα είναι καλύτερα, σωστά; Στα χαρτιά, ίσως ναι. Στην πράξη, όχι και τόσο. Η αλήθεια είναι πως η κυρίαρχη τάση είναι μάλλον κάπως ζοφερή, αφού μας δείχνει πως κατά την τελευταία δεκαετία έχουμε την εξής αντινομία. Όσο περισσότερο αυξάνονται οι τεχνολογικές και πολιτισμικές προϋποθέσεις για ένα ανοιχτό σινεμά (σύγχρονο, αποκεντρωμένο, σε άμεσο διάλογο με το κοινό), άλλο τόσο αυξάνεται κι η τάση συγκεντροποίησης της βιομηχανίας του θεάματος σε νέα μονοπώλια. Αντί για τα παραδοσιακά χολιγουντιανά στούντιο, έχουμε την Disney και τις streaming πλατφόρμες – κι η νέα συνθήκη μας δείχνει ότι υπάρχει όλο και λιγότερος χώρος στις αίθουσες για ταινίες που δεν είναι blockbusters, franchises ή τέλος πάντων υπερ-παραγωγές. Στην καλύτερη, τέτοιες ταινίες θα καταλήγουν σε κάποια online πλατφόρμα. Στην χειρότερη, θα παίζονται μόνο σε κανένα φεστιβάλ. Στην ακόμα χειρότερη, θα μειωθεί σημαντικά η παραγωγή τους αφού τίποτα από τα δύο προαναφερθέντα σενάρια δεν θα εξασφαλίζει τα αναμενόμενα κέρδη. Η αλήθεια είναι ότι φτιάχνονται πάρα πολλές ταινίες που μένουν στην αφάνεια. Που προβάλλονται απλά σε ένα φεστιβάλ και δεν βρίσκουν καν τον δρόμο για την διανομή. Που οδηγούν τους σκηνοθέτες τους στην ματαίωση και τους παραγωγούς τους στην αφραγκία. Ο κόσμος είναι άδικος κι η τέχνη είναι εμπόρευμα, δυστυχώς. Αν σε αυτά συνυπολογίσουμε το γεγονός πως η πανδημία του κορονοϊού θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη κρίση το σινεμά (και πιθανώς να σημάνει την πραγματική αρχή του τέλους της κινηματογραφικής εμπειρίας όπως την ξέρουμε), τότε μπορούμε να υποθέσουμε με ασφάλεια πως ακόμα και το είδος «υποτιμημένη ταινία» θα απειληθεί με εξαφάνιση πλέον. Σε τελική ανάλυση, αν μια ταινία δεν φτιαχτεί καν ή δεν την δει κανένας, τότε πώς θα μπορέσουν να την εκτιμήσουν κάποιοι ως υποτιμημένη; Αυτά είναι τα ερωτήματα απέναντι στα οποία δεν θέλουμε καθόλου να βρεθούμε αντιμέτωποι. Ολοκληρώνοντας σιγά σιγά αυτήν την εισαγωγή κι αφού δώσαμε τους εξαιρετικά αισιόδοξους χρησμούς μας για το μέλλον, πάμε να δούμε τι είδους ταινίες δεν θα συμπεριλάβουμε σε αυτήν την λίστα. Μιλώντας για υποτιμημένες ταινίες των 10s, λοιπόν, αποφασίσαμε να αφήσουμε απ’ έξω μια συγκεκριμένη κατηγορία ταινιών. Υπάρχουν εκείνα τα φιλμ που δεν πέρασαν απαρατήρητα, που συζητήθηκαν δηλαδή, αλλά δεν εκτιμήθηκαν όσο θα θέλαμε. Μιας και αυτές οι ταινίες είναι λίγο-πολύ γνωστές στο ευρύ κινηματογραφικό κοινό, αποφασίσαμε να τις αφήσουμε απ’ έξω (οπότε μην περιμένετε να δείτε παρακάτω το Spring Breakers, το Suspiria, το High Rise, το Only God Forgives, το Cosmopolis, το Inherent Vice και το Annihilation). Επίσης, θα προσπαθήσουμε να αποφύγουμε όσο γίνεται τις ταινίες που ναι μεν δεν κατάφεραν να γίνουν μεγάλα χιτ αλλά ταυτόχρονα εμφανίστηκαν σε πάμπολλες λίστες με τα καλύτερα της χρονιάς ή της δεκαετίας. Θέλουμε να μιλήσουμε εδώ για τις ταινίες που ακούστηκαν από λίγο έως καθόλου. Για τις ταινίες που μπορεί να πήραν κάποιες καλές κριτικές και να εκτιμήθηκαν σε ένα φεστιβάλ, αλλά δεν κατάφεραν ποτέ να φτάσουν στα μάτια περισσότερων ανθρώπων – ενώ θα έπρεπε. Επιδιώκοντας λοιπόν μια συγκεκριμένη ισορροπία κι αναγνωρίζοντας πως σίγουρα έχουμε ξεχάσει πολύ πράγμα για το οποίο θα σπάμε το κεφάλι μας αργότερα, σας παρουσιάζουμε τις 50 πιο υποτιμημένες ταινίες των 10s με χρονολογική σειρά. Beyond the Black Rainbow (Panos Cosmatos, 2010) Το Mandy έκανε κάποιο ντόρο, και δικαίως φυσικά, αλλά αυτό θα έπρεπε οπωσδήποτε να έχει οδηγήσει και στην επανεκτίμηση αυτού του παρακινηματογραφικού έπους. Four Lions (Chris Morris, 2010) Αν έπρεπε να διαλέξουμε την μία και μοναδική ταινία που θα ανακηρυσσόταν η πιο υποτιμημένη, ίσως να διαλέγαμε αυτήν. Πραγματικά, δείτε την. Και δοξάστε τον Chris Morris. Meek’s Cutoff (Kelly Reichardt, 2010) Ήδη φέτος πρόλαβε και μας έδωσε μια ταινιάρα με το First Cow, αλλά στην αρχή της δεκαετίας μας προσέφερε κι ένα από τα καλύτερα western των τελευταίων χρόνων. Thanks, Kelly Reichardt. The American (Anton Corbijn, 2010) Έχουμε μια αδυναμία στα κατασκοπικά, κι αν το Tinker Tailor Soldier Spy ήταν το καλύτερο τότε αυτό ήταν το πιο υποτιμημένο. Και στα καπάκια ο ίδιος μας έδωσε και το A Most Wanted Man. Καλή φάση. Damsels in Distress (Whit Stillman, 2011) Η πιο καλή πένα του αμερικάνικου σινεμά τα τελευταία 30 χρόνια, hands down. Κρίμα που παρεξηγήθηκε τόσο πολύ η συγκεκριμένη ταινία. Συμπληρωματικά, δείτε το μαζί με το Mistress America του Noah Baumbach. Bullhead (Michael Roskam, 2011) Εκπληκτικό ντεμπούτο, εξαιρετική μελέτη της αρρενωπότητας, σκληρή και πανέμορφη ταινία. Έπειτα ακολούθησε κι ένα συμπαθέστατο αμερικάνικο ντεμπούτο δια χειρός Michael Roskam με το The Drop. Hors Satan (Bruno Dumont, 2011) Ήμασταν μεταξύ του Hors Satan και του Jeanette όσον αφορά την παρουσία του Bruno Dumont σε αυτήν την λίστα. Επιλέξαμε το πρώτο. Είναι λιγότερο metal, αλλά περισσότερο σατανιάρικο. The Future (Miranda July, 2011) Πανέξυπνη ταινία, πανέξυπνη δημιουργός. Ενδείκνυται διπλά για γατόφιλους και περιμένουμε πώς και πώς να δούμε το φετινό Kajillionaire. Margaret (Kenneth Lonergan, 2011) Μια αληθινή κινηματογραφική οδύσσεια, το πιο μεγάλο κι επικό indie film του 21ου αιώνα. Με τις αδυναμίες του, όπως πρέπει δηλαδή. Tyrannosaur (Paddy Considine, 2011) Λατρεμένος Paddy Considine σε μια σκληροτράχηλη ταινίας βαθιάς βρετανικής ζοφίλας. Και το Journeyman που ακολούθησε επίσης συμπαθέστατο. It’s Such a Beautiful Day (Don Hertzfeldt, 2012) Πραγματικά, αν δεν το έχετε δει τότε απλά ετοιμαστείτε για την καλύτερη κινηματογραφική υπαρξιακή κρίση των τελευταίων χρόνων. Για περισσότερο animated πειραματισμό, τσεκάρετε και το An Oversimplification of Her Beauty του Terence Nance. Blue Ruin (Jeremy Saulnier, 2013) Είναι μια ταινία ξεκίνησε από Kickstarter και έφτασε στις Κάννες. Κι ο Jeremy Saulnier ξέρει πολύ καλά τι σημαίνει βία. Hard to be a God (Aleksey German, 2013) Αυτή η δεκαετία είχε πολύ καλό sci-fi, αλλά ελάχιστες ταινίες ήταν τόσο πετυχημένα φιλόδοξες όσο αυτή. Απλά δείτε. A Field in England (Ben Wheatley, 2013) Χωρίς τον Ben Wheatley, πιθανόν η σύγχρονη αναγέννηση του υπερβατικού και folk τρόμου να μην ήταν η ίδια αυτήν την δεκαετία. Κι εδώ βρίσκεται στην πιο επική στιγμή του. The Strange Color of Your Body’s Tears (Hélène Cattet & Bruno Forzani, 2013) Ένα μικρό cult giallo διαμαντάκι, απλά λούστε τα μάτια σας με τις τοξικές εικόνες του. Upstream Color (Shane Carruth, 2013) Ένα από τα λίγα αυθεντικά κινηματογραφικά αριστουργήματα της δεκαετίας. Μια ταινία αληθινά παρεξηγημένη από την πλειοψηφία των θεατών της. Shane Carruth λείπεις, γύρνα πίσω. The Duke of Burgundy (Peter Strickland, 2014) Λατρεύουμε τον Peter Strickland, λατρεύουμε αυτήν την ταινία. Στην θέση του θα μπορούσε να είναι και το In Fabric του ιδίου. Queen of Earth (Alex Ross Perry, 2015) Ο καλύτερός ρόλος που έχει παίξει η Elizabeth Moss, στην καλύτερη ταινία ενός από τους πιο ενδιαφέροντες δημιουργούς του αμερικάνικου ανεξάρτητου σινεμά τα τελευταία χρόνια. Cosmos (Andrzej Zulawski, 2015) Είναι αμαρτία που το κύκνειο άσμα ενός τόσο σπουδαίου σκηνοθέτη πήγε τόσο μα τόσο άκλαφτο, αλλά εμείς δεν σταματάμε να το(ν) αγαπάμε. Evolution (Lucile Hadzihalilovic, 2015) Υπέροχο δείγμα τρόμου και ακρότητας, σε μια δεκαετία που τα πήγε εξαιρετικά καλά και στα δύο. Εδώ η Lucile Hadzihalilovic το παρακάνει, αλλά με την καλή έννοια. Bone Tomahawk (S. Craig Zahler, 2015) Πρώτα απ’ όλα, το έχουμε ξαναπεί, θέλουμε περισσότερα western-horror. Δεύτερον έχουμε να κάνουμε με τον πιο σκληροκαριόλικο σκηνοθέτη της δεκαετίας, όπως απέδειξε στα καπάκια με το Brawl in Cell Block 99. The Forbidden Room (Guy Maddin & Evan Johnson, 2015) Όπως λέγαμε ξανά γι’ αυτήν την ταινία: Μπορεί κάτι να είναι ακραία πειραματικό και παιδιάστικα θρασύ την ίδια στιγμή; Ναι, βέβαια, ευτυχώς. Οι δύο καλύτερες σκηνοθέτες που δεν έχετε ακούσει ποτέ τα ονόματά τους. The Childhood of a Leader (Brady Corbet, 2015) Σκληρή, βλοσυρή, σκοτεινή ταινία με το καλύτερο soundtrack που έγραψε ποτέ ο Scott Walker. Περιμένουμε πολλά ακόμα από τον Brady Corbet. American Honey (Andrea Arnold, 2016) Ένα επικών διαστάσεων road trip στις ανοιχτές φλέβες της Αμερικής από μια σπουδαία Αγγλίδα σκηνοθέτιδα. Nocturama (Bertrand Bonello, 2016) Ανορθόδοξος κινηματογραφικός πόλεμος, μια ταινία που έπιασε όσο λίγες άλλες τον παλμό του No Future Is The New Future. Raw (Julia Ducournau, 2016) Είπαμε, γενικά ήταν μια εξόχως horror δεκαετία, κι η Julia Ducournau παρέδωσε εδώ μια από τις πιο έξυπνες και καλοφτιαγμένες εκδοχές του σύγχρονου τρόμου. Antiporno (Sion Sono, 2016) Ο σύγχρονος βασιλιάς του ιαπωνικού κινηματογραφικού weirdness σε μια από τις πιο ουσιαστικά πειραματικές ταινίες της δεκαετίας. Χρώματα και αρώματα. The Love Witch (Anna Biller, 2016) Όπως πιθανόν να έχετε καταλάβει, υπάρχει ένα pattern με το σύγχρονο horror και τις γυναίκες σκηνοθέτιδες. Δε φταίμε εμείς, αυτές φτιάχνουν γαμάτες ταινίες. Scarred Hearts (Radu Jude, 2016) Πραγματικά σκηνοθέτης-φαινόμενο, τόσο στην μυθοπλασία όπως εδώ όσο και στο ντοκιμαντέρ με έπη σαν το I Do Not Care If We Go Down in History as Barbarians. Wild Boys (Bertrand Mandico, 2017) Είναι σαν ψέμα το γεγονός ότι έχουμε δει σε δυο διαφορετικές περιπτώσεις αυτήν την ταινία στο σινεμά, αλλά ετοιμαστείτε για μια από τις πιο παράξενες και απελευθερωτικές κινηματογραφικές εμπειρίες των τελευταίων χρόνων. Bodied (Joseph Kahn, 2017) Κάποτε λεγόταν ότι ο Joseph Kahn θα γύριζε σε ταινία το Neuromancer του William Gibson. Ευτυχώς δεν έγινε ποτέ, αλλά εδώ τα πήγε περίφημα σε ένα πανέξυπνο σατιρικό rap δράμα, ένα αληθινά μεταμοντέρνο 8 Mile. God’s Own Country (Francis Lee, 2017) Γενικά, το queer σινεμά έφτασε σε υψηλά mainstream επίπεδα αυτήν την δεκαετία. Κι αυτή είναι μια ταινία που επίσης θα έπρεπε να είναι πιο mainstream. Ingrid Goes West (Matt Spicer, 2017) Μια απ’ αυτές τις ταινίες που κατανόησαν πετυχημένα την σχέση των millennials με την τεχνολογία και την ψηφιακή κουλτούρα. Επίσης, Aubrey Plaza. <3 First Reformed (Paul Schrader, 2017) Τα είπαμε πολύ αναλυτικά και χαρήκαμε τρομερά που καλωσορίσαμε ξανά έναν τόσο σπουδαίο δημιουργό στις μεγάλες ταινίες. Για περισσότερους κινηματογραφικούς παπάδες, δείτε επίσης το Calvary του John Michael McDonagh (αδερφού του γνωστού). One Cut of the Dead (Shin’ichirô Ueda, 2017) Στην κορυφή των zombie ταινιών της δεκαετίας (μαζί με το Train to Busan φυσικά), δείτε το οπωσδήποτε. Ακραία απολαυστικό και πανέξυπνο. The Florida Project (Sean Baker, 2017) Τι άλλο να πούμε εδώ; Η μέχρι στιγμής λαμπρότερη ταινία του δημιουργού που έχει αφοσιωθεί σε μια δική του, προσωπική εκδοχή αμερικάνικου προλεταριακού σινεμά. Madeline’s Madeline (Josephine Decker, 2018) Εξαιρετική δημιουργός, φοβερά γραμμένη ταινία, αδίκως παραμελημένη. Και πού να δείτε και το καινούριο της. American Animals (Bart Layton, 2018) Κάπου ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ, με επιστημονικών προδιαγραφών επεξεργασία του θέματός του αλλά και ταυτόχρονα ακραία διασκεδαστικό. An Elephant Sitting Still (Hu Bo, 2018) Μια αυτοκτονία σε αργή κίνηση, ένα βαρύ κι ασήκωτο κινηματογραφικό μνημείο ενός αυτόχειρα. Eighth Grade (Bo Burnham, 2018) Ο Bo Burnham έφτιαξε δύο από τα καλύτερα stand-up specials της δεκαετίας και μετά αποφάσισε να γίνει σκηνοθέτης. Και τα πήγε τέλεια κι εκεί. Γαμιέσαι, Bo Burnham. Σε παρόμοιο κλίμα, γιατί πέρασε τόσο απαρατήρητο το Mid90s του Jonah Hill; Happy as Lazzaro (Alice Rohrwacher, 2018) Υπόδειγμα για το τι σημαίνει σινεμά του φανταστικού με ιστορικο-πολιτική επεξεργασία και εκλεπτυσμένους φόρους τιμής στο μεγάλο σινεμά του παρελθόντος. Γενικά, περιμένουμε πολλά ακόμα από την Alice Rohrwacher. Sorry to Bother You (Boots Riley, 2018) Λατρείας Boots Riley περνάει από το rap στο σινεμά και φτιάχνει ένα διαμάντι σύγχρονου, πολύχρωμου, προλεταριακού αφρο-σουρεαλισμού. Birds of Passage (Cristina Gallego & Ciro Guerra, 2018) Το Embrace of the Serpent εκτιμήθηκε περισσότερο (και δικαίως δηλαδή), αλλά είναι κρίμα που έπεσε κάπου στο κενό μεταξύ συρμού και αποβάθρας η συνέχεια του. Border (Ali Abbasi, 2018) Να μια πολύ καλή περίπτωση για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει ένα υπερηρωικό σινεμά του φανταστικού χωρίς καμία αναφορά απολύτως σε υπερήρωες. Possum (Matthew Holness, 2018) Έχετε δει Garth Marenghi’s Darkplace; Αν όχι, διορθώστε το άμεσα. Αν ναι, τότε τσεκάρετε οπωσδήποτε αυτήν την θεοσκότεινη ταινιάρα του συνδημιουργού του, Matthew Holness. Εικάζουμε ότι έχετε δει ήδη το Submarine του Richard Ayoade, γι’ αυτό δεν το αναφέρουμε. We Are Little Zombies (Makoto Nagahisa, 2019) Το έχουμε αποθεώσει ξανά και ξανά. Πραγματικά, δεν υπάρχει τίποτα άλλο σαν αυτό εκεί έξω. The Souvenir (Joanna Hogg, 2019) Μια σπουδαία δημιουργός του βρετανικού σινεμά έκανε επιτέλους το breakthrough της πέρυσι μετά από 30 χρόνια πορείας με αυτήν την ταινιάρα. Δεν πειράζει, κάλλιο αργά παρά ποτέ. Bacurau (Juliano Dornelles & Kleber Mendonça Filho, 2019) Ένα πολύ καλό δείγμα του τι σημαίνει ριζοσπαστικό και διασκεδαστικό σινεμά στην ζόρικη κατάσταση της Βραζιλίας του Μπολσονάρο. Συμπληρωματικά, τσεκάρετε και το πανέμορφο Divino Amor σε παρόμοιο κλίμα. The Last Black Man in San Francisco (Joe Talbot, 2019) Ταινία που πιάνει πανέξυπνα τον παλμό της εποχής της για το πώς διασταυρώνεται η μαύρη έκφραση με την εμπειρία της μεγαλούπολης στον 21ο αιώνα. Ema (Pablo Larrain, 2019) Αυτό που θα έπρεπε να ήταν το Climax του Gaspar Noe αν είχε ψυχούλα και προβληματισμό αντί για κυνισμό και μισανθρωπία. Επίσης, μουσικάρες από τον Nicolas Jaar.
