Λοιπόν, ναι, θα μιλήσουμε πολύ για superheroes σ’ αυτό εδώ το αφιέρωμα (κυρίως για ξεχασμένους cult superheroes είναι η αλήθεια), αλλά επιτρέψτε μας για μια στιγμή να κάνουμε ένα βήμα πίσω εδώ στην εισαγωγή και να αναλογιστούμε το μέγεθος του τι σημαίνει superhero κινηματογράφος στα πλαίσια της σημερινής βιομηχανίας της διασκέδασης. Όχι, δεν θέλουμε εδώ να εστιάσουμε αναλυτικά στην κεντρική θέση που έχει η υπερηρωική μυθολογία στην σύγχρονη pop κουλτούρα. Θέλουμε να πιάσουμε το γιγάντιο οικονομικό μέγεθος της σημερινής υπερηρωικής κινηματογραφικής φάμπρικας. Δώστε βάση. Υπάρχουν 11 superhero ταινίες που έχουν ξεπεράσει σε κέρδη το 1 δις δολάρια – κι όλες τους έχουν κυκλοφορήσει από το 2008 μέχρι σήμερα. Είναι 7 ταινίες της Marvel (Avengers, Captain Marvel, Black Panther, Infinity War, Age of Ultron, Iron Man 3, Civil War), 3 ταινίες της DC (Dark Knight, Dark Knight Rises, Aquaman) και μία ταινία της Pixar (Incredibles 2). Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, οι ταινίες που έχουν ξεπεράσει το 1 δις δολάρια είναι όλες κι όλες 38, ενώ από τις μόλις 4 ταινίες που έχουν ξεπεράσει τα 2 δις, η μία είναι φυσικά το Avengers: Infinity War. Κι αυτό αφορά τα έσοδα του box office, αφήνοντας απ’ έξω τον ωκεανό merchandise που συνοδεύει την κυκλοφορία μιας ταινίας τέτοιου μεγέθους. Για να μην τα πολυλογούμε, λοιπόν, το να φτιάχνεις superhero ταινίες μοιάζει εδώ και κάμποσα χρόνια ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για τα μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο (κι εσχάτως τις streaming πλατφόρμες) ώστε να μετατρέψουν γνωστούς ή λιγότερους γνωστούς χαρακτήρες της λαϊκής κουλτούρας σε μεγαμηχανές κερδών. Προφανώς, όμως, δεν ήταν πάντα έτσι. Για την ακρίβεια, στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του superhero σινεμά, δεν ήταν έτσι. Με το ξεκίνημα της χρυσής εποχής των superhero comics στα τέλη του ’30 και τις αρχές του ’40, η φρέσκια ακόμα τότε κινηματογραφική βιομηχανία μετέτρεψε χαρακτήρες σαν τον Batman, τον Superman και τον Captain Marvel σε film serials που απευθύνονταν κυρίως σε παιδιά κι ήταν μικρά σε διάρκεια ώστε να παίζονται συνεχόμενα στις αίθουσες. Κι αν εξαιρέσουμε κάποιες λίγες pulp απόπειρες για superhero σινεμά στα 50s και τα 60s που πήρανε κινηματογραφική διανομή, ουσιαστικά η μοντέρνα blockbuster εκδοχή της υπερηρωικής μυθολογίας γεννιέται με το Superman του Richard Donner το 1978, το οποίο αξιοποίησε τα μάλα τόσο την πρόσφατη κληρονομιά του Jaws που άλλαξε το τοπίο του μαζικού σινεμά όσο και την τεράστια επιτυχία του Star Wars που αναθέρμανε το ενδιαφέρον για sci-fi/fantasy κινηματογράφο. Η αλήθεια είναι, όμως, πως έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια ακόμα για να είναι αληθινά εγγυημένη mainstream επιτυχία και legit στουντιακή επιλογή το superhero σινεμά. Μπορεί τα πρώτα δύο Superman να ήταν πετυχημένα και τα δύο Batman του Tim Burton να αγαπήθηκαν πολύ, αλλά κατά τ’ άλλα οι υπερήρωες στην οθόνη άργησαν πολύ να βρουν το κοινό τους. Για την ακρίβεια, θα έπρεπε να περιμένουν μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα για να καθιερωθούν πλήρως σε οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο. Μέχρι τότε, είχαμε πολλές pulp μεταφορές τίγκα στην καλτίλα, κάμποσα low-budget πράγματα που κυριολεκτικά δεν βλέπονται, μερικές campy ένοχες απολαύσεις και λίγα θρυλικά πρότζεκτ που δεν κατάφεραν ποτέ να γίνουν πραγματικότητα κι ακόμα στεναχωριόμαστε λίγο μέσα μας, με αποκορύφωμα φυσικά εκείνη τη φορά που ο Nicolas Cage παρά λίγο να παίξει τον Superman. Από το Superman του 1978 μέχρι να σκάσουν οι X-Men το 2000 και να κάνουν από το πουθενά τεράστια επιτυχία, οδηγώντας έπειτα πολύ γρήγορα στο franchises Spider-Man του Sam Raimi και Batman του Christopher Nolan, είχαμε δύο δεκαετίες που χοντρικά αποτέλεσαν τα πέτρινα χρόνια του superhero σινεμά. Ναι, είχαμε και κάποιες επιτυχίες που δεν περίμενε κανένας αλλά λάτρεψαν οι πάντες (άρα δεν θα μπορούσαμε να τις πούμε υποτιμημένες ή ξεχασμένες), όπως το The Crow, το Blade και το Unbreakable, αλλά είχαμε και πολλά πράγματα που με τα χρόνια θάφτηκαν κάτω από την σκόνη του χρόνου – άλλα δικαίως κι άλλα αδίκως. Τώρα, λοιπόν, με αφορμή την κυκλοφορία της νέας ταινίας Hellboy αυτή τη βδομάδα (είναι σκατά μην την δείτε), θυμηθήκαμε τα πρώτα δύο Hellboy του Guillermo del Toro, τα οποία έπεσαν πάνω στο μεταίχμιο ανάμεσα στην αναγέννηση του superhero σινεμά και στην κυριαρχία των μεγάλων franchises τύπου MCU εκεί στα μέσα των 00s και σίγουρα δεν εκτιμήθηκαν όσο έπρεπε τότε. [%contentAd%] Και μ’ αφορμή αυτήν την σκέψη, έπειτα, τα βάλαμε κάτω και μαζέψαμε 10 superhero ταινίες από το 1980 μέχρι το 2000 που αξίζει, αν μη τι άλλο, να τις (ξανα)δείτε και να (επαν)εκτιμήσετε τον cult χαρακτήρα τους, το pulp μεράκι τους, την χειροποίητη αισθητική τους, την υποκουλτουρέ αύρα τους. Εν τέλει, αξίζει να τα επανεκτιμήσετε γιατί, όπως και να το κάνουμε, δεν τις φτιάχνουν πια όπως παλιά. Πλέον, όπως είπαμε και στην αρχή, το superhero σινεμά είναι μια γιγάντια βιομηχανία εγγυημένων επιτυχιών και τεράστιων κερδών – κι αυτό έχει τα καλά του, αλλά έχει και τα κακά του. Flash Gordon (1980) Είναι παράξενη η τροχιά του Flash Gordon. Ξεκίνησε ως comic strip στη δεκαετία του ’30, παρήγαγε μερικά πολύ πετυχημένα film serials στην εποχή του, επηρέασε τρομερά τον George Lucas ώστε να δημιουργήσει το Star Wars, κι έπειτα κατάφερε να έρθει και το ίδιο στη μεγάλη οθόνη λόγω της επιτυχίας του Star Wars. Βέβαια, σε αντίθεση με το δημιούργημα του Lucas, το Flash Gordon του 1980 ήταν μια τρομερά campy space opera χωρίς εμπορική επιτυχία, με έναν αλλόκοτο Max von Sydow ως Ming the Merciless, με Queen στο soundtrack κι ένα μεγάλο cult κοινό που χτίστηκε υπόγεια μέσα στα χρόνια. Swamp Thing (1982) Όταν ο Wes Craven ανέλαβε στις αρχές των 80s να φτιάξει μια ταινία Swamp Thing, δεν ήταν ακόμα ο άρχοντας του mainstream τρόμου που αργότερα θα έφτιαχνε το Nightmare on Elm Street και το Scream. Είχε φτιάξει, βέβαια, δύο υπέροχες χειροποίητες ταινίες τρόμου στα 70s κι ήθελε να γράψει μια campy superhero ταινία με το Swamp Thing όντας επηρεασμένος από τον Werner Herzog, πράγμα ούτως ή άλλως αλλόκοτο. Το αποτέλεσμα είναι επίσης αλλόκοτο, αφού το Swamp Thing αλλού ξεχειλίζει 80s σαπίλα κι αλλού αποπνέει fun μεγαλείο. The Toxic Avenger (1985) Και μιας και μιλήσαμε για 80s σαπίλα και fun μεγαλείο, είναι αδύνατον να μην αναφέρουμε το Toxic Avenger της Troma Entertainment, της βασίλισσας του ανεξάρτητου σατιρικού low-budget τρόμου. Και, ναι, η ταινία είναι μια αδιανόητα ανίερη σάτιρα του superhero είδους και της superhero ηθικής που πρέπει να έχει δει οπωσδήποτε κάθε άνθρωπος που εκτιμάει το καλό γούστο του κακού γούστου. Το ότι ετοιμάζεται reboot, δε, μας ερεθίζει σαφέστατα την προσοχή. Howard the Duck (1986) Ναι, πριν ο Howard the Duck κάνει guest εμφανίσεις στις ταινίες Guardians of the Galaxy, είχε δικιά του ταινία και μάλιστα με παραγωγό τον George Lucas. Για την ακρίβεια, ο Lucas ήθελε ήδη από τα 70s να κάνει μια ταινία με τον Howard, αλλά δεν κατάφερε να το κάνει παρά μόνο το 1986. Προφανώς, η ταινία απέτυχε παταγωδώς εμπορικά και κράχτηκε φουλ από την κριτική, αλλά αποτελεί μια από τις πιο δυνατές ένοχες απολαύσεις μας. Για τους λάτρεις της στατιστικής, 9 στις 10 φορές συνδυάζεται ιδανικά με ναρκωτικά. Darkman (1990) ΟΚ, πάμε σε κάτι λίγο πιο σοβαρό γιατί ενδέχεται να σας χάσαμε λίγο με το μπαράζ b-movies παραπάνω. Πριν από τις ταινίες Spider-Man που τον καθιέρωσαν ως έναν από τους εμβληματικούς superhero σκηνοθέτες, ο Sam Raimi ήταν ήδη πολλά πράγματα, μεταξύ των οποίων κι η δημιουργία του Evil Dead. Κι εκεί στα τέλη των 80s, αδυνατώντας να εξασφαλίσει τα δικαιώματα για άλλους υπερήρωες, ο Raimi αποφάσισε να δημιουργήσει τον Darkman. Κι ήταν καλός. Ήταν πολύ καλός. The Rocketeer (1991) Είναι λίγο παράξενο που απέτυχε το Rocketeer να γίνει επιτυχία. Ήταν ένα καλογραμμένο, καλογυρισμένο, καλοστημένο superhero film για όλη την οικογένεια με ενδιαφέρουσα αισθητική steampunk πινελιών. Και παρόλο που πήρε καλές κριτικές, έβαλε μέσα οικονομικά τη Disney το 1991 έπειτα από κάμποσα χρόνια σε development hell. Αν δεν το έχετε δει ποτέ, θα σας εκπλήξει. Αλήθεια. Batman: Mask of the Phantasm (1993) Λοιπόν, πραγματικά, το Mask of the Phantasm είναι μια εξαιρετική ταινία Batman – καλύτερη από την συντριπτική πλειοψηφία των live-action ταινιών του ήρωα της DC. Δεν είναι απλά ότι ήρθε σαν επιστέγασμα του πολύ καλού τηλεοπτικού animation των Eric Radomski και Bruce Timm, αλλά ήταν μια απ’ αυτές τις φορές που μια ταινία Batman έπιασε υπέροχα την ατμόσφαιρα και την αισθητική της Gotham, έχοντας ταυτόχρονα υπέροχες ερμηνείες από τους Kevin Conroy και Mark Hamill. Απέτυχε παταγωδώς στις αίθουσες, αλλά βρήκε την λατρεία που του άξιζε με την κυκλοφορία του σε home video. The Shadow (1994) Ναι, την ίδια χρονιά που το Pulp Fiction του Quentin Tarantino κυκλοφόρησε στις αίθουσες, ένας αληθινός pulp fiction θρύλος αποκτούσε την πρώτη του ταινία μετά από σχεδόν μισό αιώνα. Με το εντυπωσιακό για το είδος της καστ των Alec Baldwin, Ian McKellen και Tim Curry, το The Shadow είναι άλλη μια από τις αληθινές retro-nerd ένοχες απολαύσεις των 90s. Tank Girl (1995) Ίσως η πιο υποτιμημένη ταινία αυτής της λίστας. Κι αυτό γιατί το sci-fi/post-apocalyptic/steampunk δημιούργημα της Rachel Talalay θάφτηκε αμείλικτα από την κριτική κι έχασε σχεδόν 20 εκ. δολάρια στο box office. Στην πραγματικότητα, όμως, το Tank Girl είναι ένα υπέροχα weird φεμινιστικό αντι-ηρωικό cult διαμάντι, απ’ αυτά που βλέπουμε σπάνια γενικά στην οθόνη. Επίσης, fun fact, περιέχει δύο από τις πρώτες κινηματογραφικές ερμηνείες των Naomi Watts και Ice-T. The Phantom (1996) Όντας η τρίτη pulp superhero μεταφορά μέσα σε μόλις 5 χρόνια, μετά το Rocketeer και το Shadow, το Phantom κατακρημνίστηκε κι αυτό στο box office, αποδεικνύοντας πανηγυρικά πως το πράγμα δεν τράβαγε ρε παιδί μου. Παρόλα αυτά, μέσα σε μια δεκαετία τίγκα στις ένοχες απολαύσεις, η ταινία είναι ένα πολύ feelgood πράγμα με ευφορική οπτική ταυτότητα κι έναν Billy Zane σε μεγάλα παλιομοδίτικα κέφια.
