Λίγοι λογοτέχνες είχαν τόσο αλλόκοτη σχέση με τον κινηματογράφο του Hollywood όσο ο Φίλιπ Κ. Ντικ. Βέβαια, όταν μιλάμε για έναν συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας (ίσως τον σπουδαιότερο) του οποίου το έργο ήταν υπερβολικά αλλόκοτο ακόμα και σε σύγκριση με τους άλλους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, τότε αυτό ίσως να μην προκαλεί εν τέλει και τόσο μεγάλη εντύπωση. Η σχέση του με τον κινηματογράφο, λοιπόν, μπορεί να συνοψιστεί στην εξής αντίφαση: ενώ το Hollywood εδώ και 35 χρόνια μεταφέρει μανιωδώς τα έργα του στο σινεμά (μετρώντας ήδη 12 τέτοιες μεταφορές), από την άλλη σχεδόν πάντα τους αλλάζει τα φώτα, κάνοντάς τα από αγνώριστα μέχρι οριακά άσχετα με το αρχικό υλικό, με αποτέλεσμα οι ταινίες να κυμαίνονται από (βασανιστικά) κακές έως (αριστουργηματικά) καλές. ΟΚ, θα πείτε, αν τα κράταγε ίδια τότε θα είχαμε 12 ταινίες βουτηγμένες στο πολιτικό παραλήρημα, την θεολογική ψυχεδέλεια, τις μεταφυσικές δυστοπίες και τις εναλλακτικές πραγματικότητες. Γιατί όχι, θα απαντήσουμε εμείς, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα μας. Το θέμα είναι ότι το Hollywood δεν το βάζει κάτω. Ήδη τον Οκτώβριο αναμένεται το sequel του Blade Runner, για το οποίο έχουμε γράψει ήδη μερικά πράγματα, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν ανακοινωθεί κι έχουν ακυρωθεί οι μεταφορές των King of the Elves, Ubik και Flow My Tears the Policeman Said. Παράλληλα, όπως φαίνεται, μέχρι να τελειώσει η χρονιά θα έχουμε μια νέα σειρά με τον τίτλο Electric Dreams και την τρίτη σεζόν του The Man in the High Castle. Μιας και αυτήν τη βδομάδα είχαμε trailers για το Blade Runner 2049 και το Electric Dreams, αρπάζουμε την ευκαιρία να βάλουμε σε σειρά όλες τις ταινίες που βασίστηκαν στον Ντικ. Και τις (βασανιστικά) κακές, και τις (αριστουργηματικά) καλές. 12. Τotal Recall (μην τρομάζετε, για το remake του 2012 λέμε) Που βασίστηκε: Στο διήγημα We Can Remember It for You Wholesale (1966) και στην αρχική ταινία του 1990. Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Καθόλου, ούτε στο ελάχιστο. Σχεδόν το αντίθετο της επιστημονικής φαντασίας στην οποία αφιέρωσε τη ζωή του ο Ντικ. Πόσο καλή ταινία είναι: Καθόλου. Για την ακρίβεια, είναι ένα πάρα πολύ κακό remake, απ’ αυτά που είναι τόσο αχρείαστα που σχεδόν κανείς δεν θυμάται ότι υπήρξαν. Το βάζουμε τελευταίο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την χολιγουντιανή μανία των αχρείαστων remakes. Κρίμα για το καστ των Farrell, Beckinsale και Cranston που χαραμίστηκε σε κάτι τόσο άνευρο και άψυχο. 11. Next (2007, αυτό με τον Nicolas Cage) Που βασίστηκε: Στο διήγημα The Golden Man (1954), αλλά όταν λέμε βασίστηκε μην το πάρετε και πολύ κυριολεκτικά. Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Καθόλου, αλλά από την άλλη πλευρά δεν προσπάθησε καν. Το αρχικό διήγημα είναι ένα μετα-αποκαλυπτικό πολιτικό θρίλερ με μια αυταρχική κυβέρνηση να κυνηγάει μεταλλαγμένους ανθρώπους, μεταξύ αυτών και τον πρωταγωνιστή με το χρυσό δέρμα. Το Next έχει έναν ταχυδακτυλουργό που μπορεί να βλέπει το μέλλον και προσπαθεί να ξεφύγει από το FBI. Τζάμπα πληρώσανε για τα δικαιώματα της ιστορίας με λίγα λόγια. Πόσο καλή ταινία είναι: Απαράδεκτη. Το μόνο ενδιαφέρον στοιχείο της είναι ότι ο Nicolas Cage θα μπορούσε να έχει βγει κατευθείαν από τα πιο παράξενα παραληρήματα του Ντικ. 10. Impostor (2002, αυτό που το γκουγκλάραμε για να θυμηθούμε ποιο είναι) Που βασίστηκε: Στο διήγημα Impostor (1953). Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Αφηγηματικά είναι αρκετά πιστό για μεταφορά Ντικ, αλλά κατά τ’ άλλα η αισθητική του είναι αυτή των generic sci-fi action thrillers από τις αρχές του 2000. Όχι και πολύ Ντικ, ομολογουμένως. Πόσο καλή ταινία είναι: Δεν είναι ότι κάνει κάτι συγκεκριμένο λάθος, αλλά δεν κάνει και τίποτα σωστά. Προσπαθεί να γίνει, λόγω πλοκής, κάτι σαν Blade Runner των φτωχών, αλλά δεν καταφέρνει ούτε αυτό. 9. Paycheck (2003, αυτό με τον Ben Affleck) Που βασίστηκε: Στο ομώνυμο διήγημα του 1953, όπως και το από πάνω. Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Σχετικά πιστό στην πλοκή, όπως και το από πάνω, αλλά αισθητικά άσχετο, όπως και το από πάνω. Γενικά τα 50s διηγήματα του Ντικ είχαν μια έντονη pulp υφή, κι αυτό μάλλον μεταφράστηκε στο ότι θα γινόντουσαν βαρετές και προβλέψιμες ταινίες sci-fi δράσης των early 00s. Πόσο καλή ταινία είναι: Δεν είναι καλή ταινία. Αλλά καταφέρνει όχι μόνο να είναι παρωδία Φίλιπ Κ. Ντικ, αλλά και παρωδία John Woo, γυρισμένη από τον ίδιο τον John Woo. 8. The Adjustment Bureau (2011, αυτό με τον Matt Damon, που μερικοί τον μπερδεύουν με τον Ben Affleck από πάνω) Που βασίστηκε: Στο διήγημα Adjustment Team (1954). Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Άσχετοι χαρακτήρες, άσχετη πλοκή, παρόμοια θεματική. Κι εδώ θα μπορούσαν να έχουν γλιτώσει τα λεφτά για τα δικαιώματα. Πόσο καλή ταινία είναι: Εντελώς μέτρια ταινία, αλλά σίγουρα όχι τόσο κακή όσο οι προηγούμενες. Έχει ένα ενδιαφέρον γιατί τουλάχιστον δεν θυσιάζει εντελώς τον πρώιμο πολιτικό-φιλοσοφικό στοχασμό του Ντικ για χάρη της δράσης. 7. Radio Free Albemuth (2010, αυτό που δεν έχει δει σχεδόν κανένας) Που βασίστηκε: Στο μυθιστόρημα Radio Free Albemuth, το οποίο γράφτηκε το 1976 αλλά κυκλοφόρησε το 1985, μετά τον θάνατο του Ντικ. Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Από τις πιο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινίες της λίστας. Δεν είναι μόνο ότι ακολουθεί πιστά το παραληρηματικά υπέροχο μυθιστόρημα, αλλά υπερασπίζεται με πάθος και την παραληρηματική αισθητική του συγγραφέα. Πόσο καλή ταινία είναι: Από εδώ κι έπειτα αρχίζουν οι ταινίες που έχουν ένα πιο πραγματικό ενδιαφέρον. Το Radio Free Albemuth, συγκεκριμένα, είναι μια τρομερά low-budget ταινία με μπουρδουκλωμένη πλοκή και πολύ κακά CGI, η οποία μετά βίας κατάφερε να προβληθεί σε λίγες κινηματογραφικές αίθουσες. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι οι άνθρωποι που την έφτιαξαν αγαπούσαν πραγματικά τον Ντικ, κι αυτό πρέπει να το εκτιμήσουμε. Επίσης, περιέργως, παίζει η Alanis Morissette. 6. Confessions d’un Barjo (1992, αυτή που δεν είναι καν sci-fi) Που βασίστηκε: Στο μυθιστόρημα Confessions of a Crap Artist (1975), το μόνο μη-επιστημονικής φαντασίας που εκδόθηκε όσο ζούσε ο Ντικ. Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Πρόκειται για μία εντελώς Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία. Πήραν ένα μυθιστόρημα για έναν εκκεντρικό συλλέκτη και εφευρέτη από την Καλιφόρνια του ’50 και το μετέφεραν στην Γαλλία των 90s, με σενάριο γραμμένο από τον μετέπειτα σκηνοθέτη του A Prophet, Jacques Audiard. Πόσο καλή ταινία είναι: Η ταινία είναι καλή στο βαθμό που διατηρεί τα κεντρικά στοιχεία και το ύφος του μυθιστορήματος: αυτοβιογραφική επεξεργασία των μανιών που καταδίωκαν των Ντικ, ανατομία του μεσοαστικού ονείρου, παραεπιστήμη, παραλογοτεχνία, παραθρησκεία. 5. Screamers (1995, αυτή με τον Peter Weller) Που βασίστηκε: Στο διήγημα Second Variety (1953). Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Όχι και πάρα πολύ, υπό την έννοια ότι αφαιρεί το βασικό ψυχροπολεμικό στοιχείο του διηγήματος που αφορά τις συνέπειες ενός πυρηνικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ και το μετατρέπει σε ένα military sci-fi σε μακρινό πλανήτη, τύπου Starship Troopers. Πόσο καλή ταινία είναι: Η ταινία είναι καλή γιατί παίρνει ένα 50s pulp πολιτικό sci-fi thriller του Ντικ και το μετατρέπει σε ένα εξαιρετικά τίμιο και απολαυστικό cult b-movie με ανθρωποειδή ρομπότ, διασκευασμένο από τον Dan O’Bannon που υπέγραψε και το σενάριο του πρώτου Total Recall. 4. Minority Report (2002, οκ, από ‘δω και πέρα είναι πιο γνωστά τα πράγματα) Που βασίστηκε: Στο ομώνυμο διήγημα του 1956. Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Επιφανειακά, πρόκειται για μια αρκετά πιστή μεταφορά της πλοκής του διηγήματος. Στην πραγματικότητα έχουν τεράστια απόσταση, αφού το διήγημα κάθε άλλο παρά εστιάζει στη δράση και ο πρωταγωνιστικός χαρακτήρας είναι πολύ, πάρα πολύ διαφορετικός από τον Tom Cruise. Πόσο καλή ταινία είναι: Είναι ένα καλό sci-fi action blockbuster των early 00s και πετυχαίνει αυτό που δεν κατάφεραν όλες οι άλλες αντίστοιχες απόπειρες μεταφοράς του Ντικ την ίδια πάνω-κάτω περίοδο. Ο Spielberg κρατάει τα βασικά ζητήματα της διερώτησης γύρω απ’ την ελεύθερη βούληση, αλλά κλασικά βάζει τη γνωστή δική του αισιόδοξη πινελιά. 3. Total Recall (1990, το παλιό, το ορθόδοξο) Που βασίστηκε: Στο διήγημα We Can Remember It for You Wholesale (1966). Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Και είναι, και δεν είναι. Από τη μία αλλάζουν τα φώτα στην πλοκή και τους χαρακτήρες, αλλά από την άλλη η Verhoeven-ική extravaganza της ταινίας έχει κάτι από το ύφος του Ντικ, μεταμφιεσμένο σε 80s action blockbuster. Πόσο καλή ταινία είναι: Είναι μια πάρα πολύ απολαυστική ταινία, κακά τα ψέματα. Τα θεμελιώθη ζητήματα που επεξεργάζεται ο Ντικ (μνήμη, σχέση μύθου και πραγματικότητας, ρευστότητα της ταυτότητας) είναι εδώ, κι ο Verhoeven τους δίνει κι ένα ακόμα σπρώξιμο με διάφορα τρικ – άλλοτε φτηνά κι άλλοτε όχι. Από την άλλη βέβαια, όταν ξέρεις ότι το αρχικό σχέδιο είχε τον Cronenberg στην σκηνοθεσία και τον William Hurt στον πρωταγωνιστικό ρόλο, σε πιάνει και μια μικρή στεναχώρια. 2. A Scanner Darkly (2006, αυτό που μοιάζει με όνειρο του ίδιου του Ντικ) Που βασίστηκε: Στο ομώνυμο ημι-αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του 1977. Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Η πιο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία της λίστας, με διαφορά, σε όλα της. Πόσο καλή ταινία είναι: Όλα είναι στη θέση τους: η υπνωτική animation σκηνοθεσία του Linklater, η νεκρωμένη ερμηνεία του Keanu Reeves, η ανατομία της ναρκοκουλτούρας, η αστάθεια του εαυτού, το θόλωμα της πραγματικότητας, ο αλλόκοτος ρυθμός της ταινίας που μοιάζει να συλλαμβάνει το μονίμως απατηλό της γραφής του Ντικ. 1. Blade Runner (1982, αυτό που είναι αριστούργημα) Που βασίστηκε: Στο μυθιστόρημα Do Androids Dream of Electric Sheep? (1968). Πόσο Φίλιπ Κ. Ντικ ταινία είναι: Αυτό είναι ένα δύσκολο ερώτημα. Όσον αφορά την πλοκή, τους χαρακτήρες και την αισθητική, τα δύο έργα έχουν πολύ μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Όταν ξεκίνησε η παραγωγή της ταινίας, ο Ντικ ήταν εξαιρετικά αρνητικός απέναντι στη μεταφορά, ενώ ο Ridley Scott δήλωνε ότι δεν είχε διαβάσει καν το μυθιστόρημα. Λίγους μήνες πριν πεθάνει, και πριν προλάβει να δει την ταινία 100% ολοκληρωμένη, ο Ντικ υποστήριζε ότι εν τέλει το Blade Runner ολοκληρώνει τη ζωή και το έργο του. Όπως μένει ανοιχτό το ερώτημα μεταξύ ανθρώπινου και μη-ανθρώπινου στο Blade Runner, έτσι μένει ανοιχτή και η σχέση του Ντικ μαζί του – με τα χίλια πρόσωπα της ταινίας να αντανακλούν τα χίλια πρόσωπα του συγγραφέα. Πόσο καλή ταινία είναι: Δεν χρειάζεται να πούμε και πάρα πολλά για το πόσο καλή ταινία είναι το Blade Runner. Ή, μάλλον, χρειάζεται, αλλά δεν θα το κάνουμε εδώ. Προς το παρόν, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε υπομονή μέχρι τις 5 Οκτωβρίου που το sequel δια χειρός Villeneuve θα βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες, 35 χρόνια μετά το πρωτότυπο και σχεδόν μισό αιώνα μετά το μυθιστόρημα του Ντικ.
