[break height=50] Τα καρτούν είναι για παιδιά. Είναι δυνατόν μεγάλος άνθρωπος να κάθεσαι σπίτι και να βλέπεις μίκι μάου; Πιο παλιά μπορούσες να τα πεις κινούμενα σχέδια, τώρα μπορείς να τα πεις animated series. Αλλάζει κάτι; Εσύ συνεχίζεις να είσαι ένας ενήλικος άνθρωπος που βλέπει πολύχρωμες εικόνες στην τηλεόραση ή στο λάπτοπ. Αυτές οι πολύχρωμες εικόνες, όμως, ήταν πάντα για παιδιά; Ή μάλλον, ήταν πάντα το ίδιο να είσαι παιδί; Και, βασικά, τώρα τι είσαι; ΟΚ, ας το πάρουμε από την αρχή. Η ιστορία του αμερικάνικου animation είναι τεράστια και πλούσια, ενώ συμβάδιζε πάντα με την εξέλιξη της μαζικής κουλτούρας του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Εδώ όμως δεν θα ασχοληθούμε με αυτό το γενικό ζήτημα, αλλά θα κοιτάξουμε πιο συγκεκριμένα την εξέλιξη και το περιεχόμενο αυτού που έχουμε να μάθει να ονομάζουμε adult animation ή “καρτούν για μεγάλους”. Κατά την πρώτη και χρυσή εποχή του, από τα 30s κι έπειτα μέχρι τα 60s, το animation απευθυνόταν κατά κύριο λόγο σε γενικά ακροατήρια. Ήδη από τις αρχές του, φαινόταν να αναδύεται μια διάκριση μεταξύ της συνήθους ελαφρότητας που χαρακτήριζε τα καρτούν της Disney και της περιστασιακής σατιρικής βιαιότητας που εμφανιζόταν σ’ αυτά της Warner. Καθώς η στροφή του animation προς την τηλεόραση πραγματοποιείται στα 50s, όταν πλέον σχεδόν τα μισά αμερικάνικα νοικοκυριά αποκτούν κι από ένα κουτί, αρχίζεται να ξεκαθαρίζεται η μορφή που μέλλουν να πάρουν τα καρτούν για τον επόμενο σχεδόν μισό αιώνα. Δηλαδή, μια κατεξοχήν εμπειρία οικογενειακής κοινωνικοποίησης. Αυτό που γνωρίζουμε σαν αρχετυπική δυτική πυρηνική οικογένεια ήταν μάλλον η ιδανική φαντασίωση για το κοινό σημείο συνάντησής της μπροστά στην τηλεόραση: μαμά, μπαμπάς, παιδιά, σάββατο πρωί, καρτούνς Hanna-Barbera, διαφημίσεις. [break height=50] [break height=50] Είναι γνωστό ότι η πρώτη μεγάλη ρωγμή σ’ αυτήν τη διαδικασία ήταν οι Simpsons του Matt Groening το 1989. Στον κινηματογράφο, τα σημάδια ενηλικίωσης του animation είχαν φανεί πολύ νωρίτερα, αφού ήδη απ’ την δεκαετίες του ’60 και του ’70 αρχίζουν οι πειραματισμοί στο σοβιετικό animation, κυκλοφορεί το Fritz the Cat και οι μετέπειτα ταινίες του Ralph Bakshi, και στην Ευρώπη μεταξύ άλλων φτιάχνουν τις πρώτες τους ταινίες οι Rene Laloux και Bruno Bozzetto. Οι Simpsons όμως εισάγουν στην αμερικάνικη τηλεόραση κάτι πολύ διαφορετικό. Παίρνουν την εικόνα της καθισμένης μπροστά στην τηλεόραση οικογένειας και αντιστρέφουν το είδωλό της, δίνοντας μια εντελώς διαφορετική σημασία στο τι σημαίνει “για όλη την οικογένεια”. Αφού λοιπόν είναι για όλη την οικογένεια, ας σκύψουμε να δούμε τι είναι εν τέλει αυτή η οικογένεια. Μ’ αυτήν αφετηρία, οι Simpsons ήταν ένα animated sitcom που άλλαξε την τηλεόραση. Τα τηλεοπτικά καρτούνς δεν ήταν πια μόνο για παιδιά, μεταφέρονταν στην prime-time ζώνη τηλεθέασης και έφερναν μεγάλα κέρδη στα δίκτυα χωρίς να κοστίζουν και πάρα πολύ. Όπως δήλωσε αργότερα ο δημιουργός του Family Guy, Seth Macfarlane, “οι Simpsons ανακάλυψαν εκ νέου τον τροχό”. [break height=50] [break height=50] Ωραία λοιπόν, αφού τα καρτούνς δεν είναι πια μόνο για παιδιά, τότε για ποιους είναι; Τι είναι αυτό που κάνει πια το περιεχόμενό τους ενήλικο; Μετά την επιτυχία των Simpsons, μέσα στη δεκαετία του ’90 άρχισαν να ξεπηδούν μια σειρά από animated series που ανοίγονταν προς διάφορες κατευθύνσεις. Κάποιες από αυτές, όπως το King of the Hill, ακολούθησαν την πιο ρεαλιστική sitcom πλευρά των Simpsons, εστιάζοντας στην οικογενειακή καθημερινότητα. Οι περισσότερες όμως ακολούθησαν έναν ελαφρώς διαφορετικό δρόμο: αυτόν της animated καφρίλας ή πρόκλησης και του παρωδιακού σχολιασμού της αμερικάνικης ποπ κουλτούρας και επικαιρότητας. Αυτή είναι μια νοητή γραμμή που ξεκινάει απ’ τις αρχές του ’90 με τα Beavis & Butthead, Space Ghost Coast to Coast και The Critic, και φτάνει μέχρι τα τέλη της δεκαετίας με την εκρηκτική είσοδο σειρών όπως τα South Park, Family Guy και Futurama. Εδώ είναι που αρχίζει να ξεπηδάει ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Αφού όλα αυτά τα καρτούν δεν είναι πλέον για παιδιά αλλά για ενήλικες, τότε γιατί το ενήλικο περιεχόμενό τους μοιάζει συχνά τόσο παιδιάστικο; Ειδικά μετά τους αμέτρητους κλώνους των South Park και Family Guy (εν μέρει κι από τους ίδιους τους δημιουργούς τους), φαίνεται ότι η κατασκευή της ενήλικης απόλαυσης του animation παίρνει τον χαρακτήρα ενός ψαγμένου παλιμπαιδισμού. Άπειρες παραπομπές στην ποπ κουλτούρα με ρυθμούς πολυβόλου, meta σχολιασμός, αυτοαναφορικότητα, καφρίλα και πρόκληση μέσα από βρισίδια, βία, σεξ, χοντροκομμένα αστεία, επίθεση στην πολιτική ορθότητα. Έτσι, η ώριμη περίοδος των animated σειρών μοιάζει περισσότερο με άρνηση της σοβαροφανούς και τυπικής ενηλικίωσης, για χάρη μιας ενήλικης καθήλωσης στην εφηβεία – κι αρχίζει να δημιουργείται η εντύπωση ότι όλο το adult animation της αμερικάνικης τηλεόρασης μοιάζει με ένα γιγάντιο South Park. [break height=50] [break height=50] Όλα αυτά συμβαδίζουν και συμπαρασύρουν μια αλλαγή του τηλεοπτικού πεδίου στον τομέα του animation. To 2000, το Cartoon Network δημιουργεί το Adult Swim, μια ξεχωριστή ζώνη αφιερωμένη αποκλειστικά σε animation ενήλικου προσανατολισμού, το οποίο κινείται σε δύο κατευθύνσεις: από την μία προβάλλει επαναλήψεις σειρών που κόπηκαν πρόωρα από Fox και Warner (Family Guy, Futurama, Mission Hill, Baby Blues), κι από την άλλη δημιουργεί νέες σειρές που επεκτείνουν τα όρια και τις δυνατότητες του ενήλικου animation (Sealab 2021, Harvey Birdman, Venture Bros, Aqua Teen Hunger Force κ.ά). Παράλληλα, μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα όπως τα Fox, NBC και ABC έχουν, από τα 00s και μετά, όλο και μεγαλύτερες prime-time ζώνες για animated σειρές, ενώ προφανώς τα τελευταία χρόνια έχει μπει δυναμικά και το Netflix στο παιχνίδι. Περνώντας από την άνθιση των 90s/00s στην γιγάντωση της τελευταίας δεκαετίας, φαίνεται πως το πεδίο του ενήλικου τηλεοπτικού animation αρχίζει να ακολουθεί την πραγματική πορεία της ηλικίας του ως είδος. Αν κάνουμε μια χρονολογική ακροβασία και πούμε ότι γεννήθηκε το 1989 με τους Simpsons, τότε η μεγάλη επιτυχία του στις αρχές και τα μέσα του 2000 αντιστοιχεί μάλλον στην προεφηβεία και την εφηβεία του, όπου μπαίνει στον “κόσμο των μεγάλων” αρνούμενο να εγκαταλείψει την ανωριμότητά του. Καθώς περνάει ο καιρός, η πραγματική ενηλικίωση αρχίζει να έρχεται με σειρές όπως τα Archer και Boondocks στα τέλη των 00s, για να φτάσουμε τα τελευταία χρόνια σε καταπληκτικά φαινόμενα όπως το Bojack Horseman, το Rick & Morty και η τελευταία σεζόν του Samurai Jack, δηλαδή σειρές που διατηρούν την ζωντάνια, τον παραλογισμό, την αυτοαναφορικότητα, δείχνοντας παράλληλα μια ωριμότητα και ένα συναισθηματικό ή υπαρξιακό βάθος που απουσίαζε από πάρα πολλούς προκατόχους τους. [break height=50] [break height=50] Αυτό που εντυπωσιάζει, ειδικά στην περίπτωση εξαιρετικών και πρόσφατων animated sitcoms όπως τα Bojack Horseman και Rick & Morty, είναι ότι το επίπεδο της φιλοδοξίας για το πόσο βαθιά μπορεί να φτάσει ένα τηλεοπτικό καρτούν έχει ανέβει σημαντικά. Παρ’ όλα αυτά, η κωμωδία συνεχίζει να θεωρείται το πιο πρόσφορο έδαφος για να ανθίσει αυτό το βάθος. Από τις 135 animated σειρές που έχουν προβληθεί από το 1990 μέχρι σήμερα, το 93% είναι κωμωδίες – με την συντριπτική πλειοψηφία αυτών να είναι sitcoms. Τι έχει καταφέρει με τα χρόνια αυτή η ενήλικη εκδοχή των καρτούν; Καθώς το μεγαλύτερο μέρος του κοινού τους ενηλικιώθηκε μαζί με το ίδιο το είδος, βλέπουμε ότι το ενήλικο animation τοποθετείται μέσα σε μια αντίφαση: απ’ την μία έχεις έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο δύσκολος και περίπλοκος, κι αυτό αντανακλάται ακόμα και στα καρτούνς που βλέπεις, ενώ από την άλλη νιώθεις και μια ασφάλεια μέσα στην κινούμενες εικόνες, μια νοσταλγία για τον τρόπο που μεγάλωσες, άσε που στα καρτούνς δεν υπάρχουν πραγματικές συνέπειες. Ίσως αυτή είναι εν τέλει η σκληρή και αδιάκριτη γοητεία που έχουν πια τα ενήλικα animation, ένας ιδιαίτερος ποπ κυνισμός για τον 21ο αιώνα. Το να θες να κάτσεις όλη μέρα στο σπίτι και να βλέπεις καρτούνς. Αλλά δεν είναι πια Σάββατο πρωί, και τα καρτούνς αυτά σου θυμίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή σ’ αυτόν τον αθώο κόσμο. Άσε που υποψιάζεσαι ότι μπορεί ποτέ να μην υπήρξε αθώος. [break height=50]
