Συνολικά 125 καλλιτέχνες χρειάστηκαν για να ζωγραφίσουν στο χέρι τα 65.000 καρέ του Loving Vincent, της animated βιογραφίας του van Gogh που γράφουν και σκηνοθετούν οι Dorota Kobiela και Hugh Welchman. Η ταινία έκανε την πρεμιέρα της αρχικά στο φεστιβάλ Animasyros 10.0 κι έπειτα στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ενώ από την Πέμπτη ξεκίνησε να προβάλλεται κανονικά στις κινηματογραφικές αίθουσες, τυλίγοντας το μυστήριο γύρω από τον θάνατο του ζωγράφου μέσα σε ένα σπουδαίο τεχνικό επίτευγμα και μια πρωτόγνωρη εικαστική εμπειρία. Δεν είναι βέβαια σε καμιά περίπτωση η πρώτη φορά που η ζωή και το έργο του Vincent van Gogh μεταφέρονται στην μεγάλη οθόνη, αφού αμφότερα έχουν αποτελέσει πολλάκις το πρωτογενές υλικό για την κινηματογραφική δημιουργία. Ήδη από το 1954 ο Vincente Minelli σκηνοθετεί το εμβληματικό Lust for Life, ενώ στα τέλη των 80s και τις αρχές των 90s ο ζωγράφος γνωρίζει μια μεγάλη κινηματογραφική αναβίωση με τα πανέμορφα Vincent και Vincent & Theo των Paul Cox και Robert Altman αντίστοιχα, ενώ παράλληλα είχαμε το οικογενειακό Vincent & Me του Michael Rubbo και το βραβευμένο Van Gogh του Maurice Pialat. Την ίδια περίοδο, ο Akira Kurosawa αφιερώνει τμήμα μιας από τις τελευταίες ταινίες του, του καταπληκτικού Dreams, σε έναν πίνακα του van Gogh, δημιουργώντας μια μαγική κινηματογραφική στιγμή με τον ίδιο στην κάμερα, τον Martin Scorsese να υποδύεται τον ζωγράφο και τον George Lucas να παρέχει τα οπτικά εφέ. Πέρα απ’ το γεγονός ότι είναι πάμπολλες οι περιπτώσεις που σπουδαίοι πίνακες ζωγραφικές έχουν εμπνεύσει μερικά από τα πιο όμορφα πλάνα στην ιστορία του σινεμά, παραδοσιακά οι βιογραφίες καλλιτεχνών (ή ο κόσμος της ζωγραφικής εν γένει) αποτελούσαν μια σταθερά για την κινηματογραφική παραγωγή. Ήδη τα τελευταία 3-4 χρόνια είχαμε μια σειρά από τέτοιες απόπειρες, όπως τα βιογραφικά Renoir (Gilles Bourdos), Mr. Turner (Mike Leigh) και Big Eyes (Tim Burton), αλλά και τελείως διαφορετικές ταινίες όπως το The Best Offer του Giuseppe Tornatore ή το The Diary of a Teenage Girl της Marielle Heller. Με αφορμή όλα αυτά λοιπόν, θυμόμαστε τις 10+1 (κι υπάρχει λόγος που λέμε συν μία) αγαπημένες μας φορές που κινηματογράφος και ζωγραφική ήρθαν κοντά – με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. [break height=50] 10 Basquiat (1996) Στο Basquiat του 1996, ο Julian Schnabel σκηνοθετεί την βιογραφία του Jean-Michel Basquiat, ενός μαύρου γκραφιτά των 70s στη Νέα Υόρκη που αργότερα έγινε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης τέχνης, πριν πεθάνει από υπερβολική δόση ηρωίνης σε ηλικία μόλις 27 ετών. Είναι αδύνατον να μην σημειώσουμε ότι το Basquiat περιλαμβάνει στο καστ του τον Jeffrey Wright (γνωστότερο πλέον από τον ρόλο του στο Westworld), τον David Bowie, τον Gary Oldman και τον Dennis Hopper – και πολλούς ακόμα αγαπημένους ηθοποιούς που παρελαύνουν σε μικρότερους ρόλους. Αξίζει επίσης να αναφερθεί το πειραματικό φιλμ Downtown 81 (που γυρίστηκε στις αρχές των 80s και κυκλοφόρησε μόλις το 2000), στο οποίο πρωταγωνιστεί ο Basquiat και αποτυπώνει υπέροχα το underground καλλιτεχνικό κλίμα της περιόδου στο Μανχάταν. [break height=50] 9. Frida (2002) Αγαπημένη πλέον μεταφορά της αυτοβιογραφίας της Φρίντα Κάλο στην μεγάλη οθόνη, δια χειρός της σκηνοθέτιδας Julie Taymor. Μπορεί η ταινία να υποκύπτει σε αρκετά από τα κλασικά βιογραφικά κλισέ του Χόλιγουντ, αλλά η (εικαστική και συγγραφική) δύναμη του πρωτότυπου υλικού και η γοητεία του πρωταγωνιστικού δίδυμου των Salma Hayek και Alfred Molina καθιστούν το Frida μια από τις πιο απολαυστικές και προσβάσιμες καλλιτεχνικές βιογραφίες των τελευταίων δεκαετιών. [break height=50] 8. The Agony and the Ecstasy (1965) Εδώ έχουμε μια πραγματικά επικών διαστάσεων παραγωγή, αφού η ταινία αφηγείται τις συγκρούσεις μεταξύ Μιχαήλ Άγγελου και Πάπα Ιούλιου Β’ κατά τη διάρκεια της δημιουργίας των τοιχογραφιών της Καπέλα Σιξτίνα, με τον Charlton Heston και τον Rex Harrison στους δύο ρόλους αντίστοιχα. Το The Agony & the Ecstasy, βασισμένο στο ομώνυμο βιογραφικό μυθιστόρημα του Irving Stone, ήταν η πρώτη μεγάλη αμερικάνικη παραγωγή του σπουδαίου Βρετανού σκηνοθέτη Carol Reed. Μπορεί να υστερεί σε σύγκριση με την κλασική τριλογία του (The Third Man, Odd Man Out, The Fallen Idol) και κάποιες φορές να φαντάζει κάπως διδακτικίστικο, αλλά η απεικόνιση της δημιουργικής διαδικασίας του Μιχαήλ Άγγελου παραμένει αξεπέραστη. [break height=50] 7. La Belle Noiseuse (1991) Ακόμα μια ταινία μεγάλης διάρκειας, αφού το La Belle Noiseuse του Jacques Rivette διαρκεί περίπου 4 ώρες – κάτι το οποίο ελάχιστα θα πρέπει να πτοήσει τον επίδοξο θεατή. Εδώ δεν έχουμε μια βιογραφία υπαρκτού καλλιτέχνη, αλλά μια χαλαρή μεταφορά του διηγήματος “Το Άγνωστο Αριστούργημα” του Μπαλζάκ. Όντας ένα από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους της γαλλικής nouvelle vague και του γαλλικού σινεμά εν γένει, ο Rivette επιλέγει έναν υπνωτικό αλλά συναρπαστικό ρυθμό προκειμένου να διερευνήσει εις βάθος την αντίληψή του για την καλλιτεχνική δημιουργία και αναγέννηση. [break height=50] 6. My Left Foot (1989) Είναι αδύνατον να μην σου μείνει μόνιμα στο μυαλό και την καρδιά το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Jim Sheridan. Η ιστορία του Ιρλανδού ζωγράφου Christy Brown που έπασχε από εγκεφαλική παράλυση, όπως την αποτύπωσε ο ίδιος στο ομώνυμο βιβλίο που αποτέλεσε βάση για την ταινία, είναι γενναία και σπαρακτική. Παράλληλα, η ερμηνεία του Daniel Day-Lewis είναι συγκλονιστική όσο λίγες άλλες – κι ήταν αυτή που του χάρισε το πρώτο του Όσκαρ. Πραγματικά αξέχαστη ταινία. [break height=50] 5. Edvard Munch (1974) Πρόκειται για μια αριστουργηματική επική 3ωρη βιογραφία του Νορβηγού εξπρεσιονιστή Edvard Munch (Η Κραυγή του οποίου είναι αναμφίβολα ένας από τους διασημότερους πίνακες στην ιστορία της ζωγραφικής) που αρχικά δημιουργήθηκε ως τηλεταινία για την νορβηγική τηλεόραση και πήρε κινηματογραφική διανομή δύο χρόνια αργότερα. Στο σενάριο, την σκηνοθεσία και το μοντάζ βρίσκεται ο σπουδαίος άγγλος δημιουργός Peter Watkins που έχει στο βιογραφικό του εκπληκτικά επιτεύγματα όπως τα The War Game, Punishment Park και La Commune. Η κλασική docudrama προσέγγιση του Watkins κάνει το Edvard Munch εξίσου ρεαλιστικό, απαιτητικό και στοιχειωτικό στην απεικόνιση της ταραγμένης ζωής και τέχνης του ζωγράφου. [break height=50] 4. Caravaggio (1986) Ένας από τους πιο αγαπημένους ζωγράφους κι ένα από τους πιο αγαπημένους σκηνοθέτες στροβιλίζονται σ’ αυτό το αλλόκοτο αριστούργημα. Ο Derek Jarman σκηνοθετεί μια μυθοπλαστική εκδοχή της ζωής του Ιταλού μπαρόκ ζωγράφου Caravaggio. Η αφήγηση είναι αποσπασματική και εισάγει μια σειρά από σκόπιμους αναχρονισμούς στην βιογράφηση του ζωγράφου, ενώ η ματιά του Jarman πειραματίζεται συνεχώς με τα όρια του σινεμά και της ζωγραφικής, άλλοτε με παιχνιδιάρικο κι άλλοτε με αυστηρό τρόπο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι πρόκειται για το κινηματογραφικό ντεμπούτο τόσο της Tilda Swinton όσο και του Sean Bean. [break height=50] 3. Lust for Life (1956) Εδώ έχουμε ένα από τα αρχετυπικά biopics της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ, με τον βασιλιά του χολιγουντιανού μελοδράματος Vincente Minnelli να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το ομώνυμο βιογραφικό μυθιστόρημα του Irving Stone (του ιδίου που ήταν υπεύθυνος και για το The Agony & the Ecstasy παραπάνω). Επιβλητικό και πληθωρικό, με το χρώμα να αναπνέει σε κάθε πλάνο της ταινίας, καθώς οι Kirk Douglas και Anthony Quinn δίνουν δυο καταπληκτικές ερμηνείες ως Vincent van Gogh και Paul Gauguin αντίστοιχα. Ειδικά η αλκοολική κορύφωση του παράξενου και τραγικού bromance μεταξύ των δύο αποτελεί μάλλον μια απ’ τις ομορφότερες σκηνές του κλασικού Χόλιγουντ. Ας σημειώσουμε ότι προκειμένου να κρατήσουμε μόνο μία ταινία για τον van Gogh στη λίστα, θυσιάσαμε το επίσης εξαιρετικό Vincent & Theo του Robert Altman. [break height=50] 2. The Draughtsman’s Contract (1982) Όταν γύριζε αυτήν την ταινία, την πρώτη “κανονική” μεγάλου μήκους του (είχε προηγηθεί ένα πειραματικό mockumentary), ο Peter Greenaway ήταν ήδη 40 χρονών και εξαιρετικά κατασταλλαγμένος στο είδος σινεμά που σκόπευε να αφοσιωθεί. Αργότερα θα δηλώσει ότι το 90% των ταινιών του αναφέρονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην ζωγραφική. Κι όντως – για παράδειγμα στο Pillow Book εστιάζει στην ζωγραφική πάνω στο σώμα, στο Nightwatching βιογραφεί τον Rembrandt και την δημιουργία του διάσημου πίνακα The Night Watch, και στο Goltzius & the Pelican Company εστιάζει στην ζωή του Ολλανδού χαράκτη Hendrik Goltzius. Βέβαια, το ζενίθ της ζωγραφικής προσέγγισης του Greenaway είναι φυσικά το The Draughtsman’s Contract, αυτή η ταινία-γρίφος όπου ο ρομαντικός ήρωας-καλλιτέχνης του 17ου αιώνα μπλέκεται σε ένα μυστήριο ίντριγκας, ερωτισμού και θανάτου. Αποκορύφωμα το πάντρεμα της μπαρόκ αισθητικής του Greenaway με το μινιμαλιστικό score του Michael Nyman. [break height=50] 1. Andrei Rublev (1966) Κατά μία έννοια, είναι δύσκολο να συλλάβουμε το ότι ο Andrei Tarkovsky επέλεξε ως μόλις δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του (σε ηλικία 30 ετών μάλιστα) ένα έπος 3μιση ωρών που ξεκινάει ως (όχι ιδιαίτερα πιστή) βιογραφία του ρώσου αγιογράφου του μεσαίωνα, Andrei Rublev, για να καταλήξει σ’ ένα εξαιρετικά φιλόδοξο ποιητικό πορτραίτο της ρωσικής ιστορικής ταυτότητας και ψυχής συνολικά. Υπογράφοντας το σενάριο από κοινού με τον επίσης νεαρότατο τότε Andrei Konchalovsky (πολύ πριν αυτός μετοικήσει στο Χόλιγουντ) κι έχοντας μπερδέματα με τις σοβιετικές αρχές λόγω του ένθεου περιεχομένου της ταινίας, ο Tarkovsky κατάφερε να δημιουργήσει ένα από τα σπουδαιότερα και πιο στοιχειωτικά αριστουργήματα του παγκόσμιου σινεμά. [break height=50] Και τέλος, έχουμε για +1 το F for Fake (1974) του Orson Welles – την τελευταία ολοκληρωμένη του ταινία. Ο λόγος είναι ο εξής. Ούτε ακριβώς μυθοπλασία είναι, ούτε ακριβώς ντοκιμαντέρ. Συχνά περιγράφεται ως κινηματογραφικό δοκίμιο ή απλά docu-fiction. Τι σχέση έχει με την ζωγραφική; Αναφέρεται σε έναν πραγματικό καλλιτέχνη, αλλά το ενδιαφέρον εστιάζεται συγκεκριμένα στην ψεύτικη ζωγραφική – το αντίθετο της αυθεντικότητας που κατά κανόνα θεωρείται προτέρημα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ο Welles εδώ, με όπλο του το ειρωνικό παιχνίδι και την φιλοσοφική διερώτηση, εξετάζει τη ζωή και το έργο του Elmyr de Hory, ενός Ούγγρου ζωγράφου που πέρασε στην ιστορία ως ο διασημότερος πλαστογράφος έργων τέχνης στον κόσμο. Στο κύκνειο άσμα του, ο Welles χαρίζει στους θεατές μια εύθυμη πραγματεία για την σχέση δημιουργίας και ψευδαίσθησης, παίζοντας με την δυναμική ανάμεσα στο αυθεντικό και το αντίγραφο σαν παιδί που βλέπει έναν πίνακα και το πρώτο πράμα που θέλει να κάνει είναι να τον αγγίξει για να δει αν υπάρχει πραγματικά.
