Όλοι το έχετε ακούσει κάπως σε αυτή τη χώρα: Στο κάτω κάτω ο ΣΥΡΙΖΑ πριν και αφού γίνει κυβέρνηση είχε μιλήσει για το παράδειγμα της Βενεζουέλας, τις καλές σχέσεις με τον τότε πρόεδρο Ούγκο Τσάβες κλπ. Ταυτόχρονα, όλοι του οι πολιτικοί αντίπαλοι έχουν καταγγείλει σε όλους τους τόνους πως η νυν μνημονιακή κυβέρνηση του Αλέξη θέλει “να μας κάνει Βενεζουέλα” παρότι οι ομοιότητες τους σαν κυβερνήσεις δεν είναι πολύ περισσότερες από το ότι ανήκουν στο ίδιο ημισφαίριο.

Σε κάθε περίπτωση, όπως σε όλα σχεδόν τα διεθνή ζητήματα η κατάσταση είναι πιο σύνθετη από ένα μοτίβο “κακή κυβέρνηση – καλοί διαδηλωτές” (ή το αντίθετο) οπότε καθώς η Βενεζουέλα συγκλονίζεται από μαζικές διαδηλώσεις τόσο κατά όσο και υπέρ της κυβέρνησης Μαδούρο, αξίζει να δούμε πως προέκυψε όλη αυτή η κατάσταση. Γιατί φυσικά είναι μια κατάσταση που δεν περιγράφεται με 50 λέξεις, δεν ξεκίνησε χτες και δεν έχει απλή επίλυση. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δύο τελευταίοι νεκροί (οι οποίοι έφτασαν τους 26 τις τελευταίες εβδομάδες), σκοτώθηκαν ο ένας σε μία φιλοκυβερνητική και ο άλλος σε μια αντικυβερνητική διαδήλωση.

Πως έγιναν όλα αυτά;

Η τελευταία αναζωπύρωση ξεκίνησε στις 29 Μαρτίου, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας ανακοίνωσε πως θα αναλάβει τις νομοθετικές εξουσίες της ελεγχόμενης από την αντιπολίτευση Εθνοσυνέλευσης. Στις κατηγορίες της αντιπολίτευσης πως καταργείται ο διαχωρισμός των εξουσιών, το Ανώτατο Δικαστήριο δήλωσε πως η Εθνοσυνέλευση αγνοεί τις αποφάσεις του.

Παρότι η απόφαση αποσύρθηκε τρεις μέρες μετά, η αντιπολίτευση πήρε τους δρόμους. Λίγες μέρες μετά, με τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις να φουντώνουν, απαγορεύτηκε στον ηγέτη της αντιπολίτευσης Ενρίκε Καπρίλες να συμμετέχει σε εκλογές για 15 χρόνια, κάτι το οποίο δε βοήθησε την κατάσταση.

H απαγόρευση έγινε επειδή ο Καπρίλες κατηγορείται για κλοπή δημόσιου χρήματος στο κρατίδιο Μιράντα όπου είναι κυβερνήτης. Ο Καπρίλες, ο οποίος έχασε δύο χρόνια συνεχόμενα τις εκλογές απέναντι στον τωρινό πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο και τον προκάτοχό του Ούγκο Τσάβες ο 2013 και το 2012 αντίστοιχα, αρνείται τις κατηγορίες και ο σκοπός του είναι να συμμετάσχει στις προεδρικές εκλογές του 2018.

Πλούσιοι και φτωχοί: Η Βενεζουέλα χωρισμένη σε δύο στρατόπεδα

Yπάρχει λόγος όμως που η κοινωνία της Βενεζουέλας είναι τόσο διχασμένη. Η εθνικοποίηση από τον Ούγκο Τσάβες της βιομηχανίας πετρελαίου της Βενεζουέλας και η νομοθέτηση της κυβερνητικής ταρίφας από κάθε κέρδος που προκύπτει από το πετρέλαιο (η Βενεζουέλα είναι ο 5ος μεγαλύτερος εξαγωγέας ενώ έχει και τα μεγαλύτερα αποθέματα στον κόσμο) ήταν μιας καθοριστικής σημασίας εξέλιξη σε μια χώρα που οι φτωχοί είχαν ήδη εξεγερθεί μια φορά μετά τα κοινωνικά πειράματα που είχαν γίνει με τη συμβουλή του ΔΝΤ από την κυβέρνηση Πέρεζ το 1988-1989.

Με τα κέρδη από το πετρέλαιο, καθώς ήταν η περίοδος που οι τιμές του πετρελαίου αυξάνονταν, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας υπό τους Τσάβες – Μαδούρο κατάφερε να χρηματοδοτήσει προγράμματα υποστήριξης των οικονομικά αδύναμων που σαν κι αυτά λίγα υπήρχαν στη ευρύτερη περιοχή. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας από το 1999 και έπειτα πήρε σοβαρά μέτρα υπέρ των φτωχών: προγράμματα για φτηνή ή δωρεάν κατοικία, δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τρόφιμα στους άπορους.

Όλα αυτά συνέβαλαν στην εντυπωσιακή μείωση της φτώχειας  (Από 70.8% το 1996 σε 21% το 2010 ενώ η ακραία φτώχεια από 40% το 1996 στο 7.3% το 2010), της παιδικής θνησιμότητας και άλλων στατιστικών πολύ υψηλών συνήθως στην περιοχή. Ταυτόχρονα, όπως ομολογούν το ινστιτούτο Wilson, κατάφερε να εμπλέξει μάζες φτωχών ανθρώπων στην πολιτική με τοπικά συμβούλια και λαϊκές επιτροπές με τρόπο επίσης σπάνιο στη Λατινική Αμερική όπου ο αυταρχισμός ακμάζει.

Όλα αυτά είναι εξαιρετικά αξιοσημείωτα και πέραν του τι συνέβη στο παρελθόν (οι μεταρρυθμίσεις αυτές έστειλαν το Τσάβες να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 2006 με 26 μονάδες διαφορά), βοηθούν να γίνει κατανοητός ο βαθμός του διχασμού στην κοινωνία της Βενεζουέλας. Παρότι η επιρροή της κυβέρνησης έχει συρρικνωθεί από τότε, ένα κομμάτι της κοινωνίας την έχει συνδέσει με την ανύψωση του από τη φτώχεια και θα φτάσει μακριά για να τα υπερασπιστεί. Ταυτόχρονα, οι σχέσεις της αντιπολίτευσης με την προ Τσάβες ελίτ (ηγέτες κομμάτων όπως ο Καπρίλες, ο Λεοπόλντο Λόπεζ  και η Μαρία Ματσάδο πχ είναι από πλούσιες οικογένειες) τείνουν να ενισχύουν αυτή τη συσχέτιση.

 Ακολουθώντας την τιμή του πετρελαίου στο κενό

Παρόλαυτα, η οικονομική στρατηγική της Βενεζουέλας προσέκρουσε πάνω στο παράγοντα που της έδωσε δυναμική: Την πτώση των τιμών του πετρελαίου, οι οποίες γκρεμίστηκαν στο μισό από το 2014. Η μείωση των τιμών του πολύτιμου καυσίμου από το οποίο προκύπτει το 95% των εσόδων της κυβέρνησης της προκάλεσε μεγάλη αδυναμία στο να χρηματοδοτήσει τα προγράμματα της.

Ταυτόχρονα , το εδώ και μια τριετία πολύ έντονο ταμειακό πρόβλημα της Βενεζουέλας έχει δημιουργήσει ένα ντόμινο. Ο πληθωρισμός έχει εκτιναχτεί στα ύψη (679.73 για το 2017 σύμφωνα με επιτροπή της ελεγχόμενης από την αντιπολίτευση Εθνοσυνέλευσης) με τις υψηλές τιμές των φαρμάκων και των φαρμακευτικών υπηρεσιών να δημιουργούν επικίνδυνες ελλείψεις. Τα προϋπάρχοντα προβλήματα της γεωργίας φαίνονται ακόμη πιο έντονα τώρα, με την κυβέρνηση να αναγκάζεται να εισάγει και τρόφιμα που είναι κυριολεκτικά ζωτικής σημασίας αγαθά.

Οι δρόμοι της Βενεζουέλας εδώ και καιρό δεν ήταν ασφαλείς

H οποία εγκληματικότητα, παρότι ήταν ζήτημα στη Βενεζουέλα από παλαιότερα, είναι πλέον ένα φοβερά ακανθώδες ζήτημα. Ένοπλες συμμορίες κυκλοφορούν ανενόχλητες σε πολλές περιοχές σκοτώνοντας ανθρώπους για να τους ληστέψουν, με τους πολίτες να κλείνονται στα σπίτια τους βράδια. Την ίδια στιγμή οι δυνάμεις ασφαλείας θρηνούν και οι ίδιες δεκάδες θύματα το χρόνο, στοιχεία δείχνουν πως η διαφθορά στην Αστυνομία, ακόμη πιο έντονη λόγω της οικονομίας, ενδέχεται να ευθύνεται τόσο για την αδυναμία αντιμετώπισης της κατάστασης, όσο και για την ισχυροποίηση των συμμοριών.

Δεν είναι τυχαίο πως η κυβέρνηση Μαδούρο έχει προσφύγει στο θεσμό που εμπιστεύεται περισσότερο για να τηρήσει την τάξη: το στρατό. Ο στρατός όλα αυτά τα χρόνια έχει στηρίξει με ελάχιστες ταλαντεύσεις την κυβέρνηση της Μπολιβαριανής Επανάστασης, όπως ονομάστηκε το κίνημα του Τσάβες, ο οποίος ήταν ο ίδιος αξιωματικός των αλεξιπτωτιστών. Οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας ήταν που ακύρωσαν και το πραξικόπημα που έγινε το 2002 κατά του Τσάβες.

Η κλιμάκωση της βίας φαίνεται αναπόφευκτη σε ένα θολό τοπίο αλληλοκατηγοριών

Δεν είναι σίγουρο όμως αν ο στρατός θα καταφέρει να αντιμετωπίσει την κλιμακούμενη βία. Η εικόνα των μαζικών ειρηνικών διαδηλώσεων που η κυβέρνηση πνίγει στο αίμα είναι ανεπαρκής: Υπάρχουν όπως γράφτηκε και παραπάνω μεγάλες συγκεντρώσεις υπέρ ΚΑΙ κατά της κυβέρνησης, νεκροί διαδηλωτές από πυρά στρατιωτών, νεκροί στρατιώτες από πυρά οπλισμένων διαδηλωτών ενώ γίνονται και δολοφονικές επιθέσεις προς τρίτους, όπως δολοφονίες μελών του κυβερνώντος κόμματος και φιλοκυβερνητικών συνδικαλιστών.

Σε μια ιστορία έντονα παραστατική για το δράμα της χώρας, ένα μαιευτήριο με 54 παιδιά σε μια φτωχή γειτονιά της πρωτεύουσας αναγκάστηκε να εκκενωθεί λόγω των βίαιων συγκρούσεων που εκτυλίσσονταν απέξω. Μετά από μία νύχτα μάχες στα οδοφράγματα μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, το νοσοκομείο παραλίγο να πάρει φωτιά και οι καπνοί που έμπαιναν μέσα απειλούσαν την υγεία των παιδιών. Οι διαδηλωτές κατηγόρησαν τα δακρυγόνα της κυβέρνησης για την πυρκαγιά, η διευθύντρια του νοσοκομείου όμως έριξε την ευθύνη στους αντικυβερνητικούς, τους οποίους κατηγόρησε πως έκαιγαν λάστιχα μπροστά στο μαιευτήριο και πως προσπάθησαν να εισβάλλουν και στο χώρο του νοσοκομείου.

Καθώς μέσα στις αλληλοκατηγορίες κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, όπου η αντιπολίτευση μιλά για φασισμό και δικτατορία και η κυβέρνηση για απόπειρα πραξικοπήματος, τρομοκρατικές ενέργειες και ξένη επέμβαση (με την κυβέρνηση να είναι δικαιολογημένα καχύποπτη για το ρόλο των ΗΠΑ) είναι πολύ δύσκολο να προκύψει μέσο έδαφος, η κλιμάκωση της βίας φαίνεται αρκετά βέβαιη.