Πολλοί έσπευσαν να χλευάσουν το σημερινό πρωτοσέλιδο της “Πράσινης” που καλεί το τμήμα Αλλοδαπών να συλλάβει τον “Σκοπιανοαλβανό” Παϊτίμ Κασάμι, με την κατηγορία πως ξενέρωσε όσους βάζελους κάναμε το λάθος να δούμε χτες το ματς.

Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ή μήπως η εφημερίδα του Δημήτρη Γιαννακόπουλου επιτελεί αυτό που αποτελεί εξαρχής το διακυρηγμένο ιδανικό τόσο της Δημοσιογραφίας όσο και της Τέχνης, το να κοιτάει δηλαδή το ίδιο που κοιτάνε όλοι, άλλα να βλέπει κάτι πιο βαθύ;

 
 

Σύμφωνοι, μπορεί ο Κασάμι να μην κάνει δικέφαλο αετό. Σύμφωνοι, μπορεί και μέχρι σήμερα το πρωί να μην το γνώριζαν ούτε τα εθνίκια Αλβανοί πως αν κάνεις έτσι τα χέρια εννοείς “η Άρτα είναι Αλβανική”.

Πως μπορούμε όμως σε τέτοιες ταραγμένες εποχές να είμαστε 101% βέβαιοι για οτιδήποτε; Κι αν όντως εννοεί αυτό; Κι αν ο παίχτης του Ολυμπιακού δεν εννοεί αυτό, άλλα αναφέρεται στο παραδοσιακό σλαβομακεδονικό τραγούδι “А убава пеперутка” (Μια Ωραία Πεταλούδα) το οποίο τραγουδούν κάνοντας βήμα στα στρατόπεδα της FYROM;

 
 

Δεν είναι μόνο η ίδια η καταγγελία, όμως, που έκανε το συγκεκριμένο πρωτοσέλιδο να συζητηθεί τόσο πολύ: είναι και η μορφή του.

 
 

Μορφολογικά ζητήματα

 
 
Στην εποχή των μετα-εικόνων που ζούμε, το κάθε image αδυνατεί να οριστεί αν βρεθεί ξεκομμένο από το context του. Στο συγκεκριμένο πρωτοσέλιδο, το δυναμικό μήνυμα επικοινωνείται με έναν εξίσου δυναμικό τρόπο: η απειλητική, ερεθιστική μορφή του Ξένου (Ολυμπιακού/ Σκοπιανοαλβανού) τοποθετείται στο κέντρο μιας γαλανόλευκης και πρασινόλευκης σύνθεσης, την οποία διαποτίζει μια ατόφια arte povera προσέγγιση.

Η επιλογή του (συνήθως μαξιμαλιστή) γραφίστα της Πράσινης να χρησιμοποιήσει σήμερα μια λευκή απουσία για φόντο και πάνω της το κεντρικό πρόσωπο σαν να το έχεις κόψει με ψαλιδάκι και το έχεις κολλήσει με UHU, μοιάζει να καλεί σε ενίσχυση τεχνοτροπίες των αντίστοιχων δημιουργών του παρελθόντος, τόσο της “Αθλητικής Ηχούς” όσο, κυρίως, του “Derby” – σε μια εποχή που η Πράσινη βρίσκεται μόνη οπαδική εφημερίδα του Παναθηναϊκού απέναντι σε 4 3 αντίστοιχες του αιωνίου αντιπάλου.
 
 

 
 
 

Είναι Αυτό Τέχνη;

 
 
Για να απαντηθεί το ερώτημα, θα επιχειρήσουμε μια κριτική προσέγγιση σε μερικά από τα πρωτοσέλιδα που μας είχε προσφέρει η “Πράσινη” πριν φτάσει σε αυτό με τον Κασάμι:
 
 

“Ο Ερχομός” (2013), μελάνι σε χαρτί 47×31,5

Ξεκινάμε με ένα διάσημο έργο της ύστερης εξάστερης περιόδου στο οποίο η εσωτερική θύελλα του καλλιτέχνη βρίσκει λυτρωτική διέξοδο στον καμβά, με τις αστραπές που ηλεκτρίζουν το βάθος πεδίου. Ο συνδυασμός της αυτολογοκρισίας με αποσιωπητικά στο ποδοσφαιρικό θέμα από τη μία, και της υπαινικτικής σκιαγράφησης γυναικείου σώματος από την άλλη, δείχνουν έναν δημιουργό μέσα στον οποίο μαίνεται μια ηθική μάχη – και προοιωνίζει αυτόν που, λίγους μήνες αργότερα, κατέληξε πως θα ζητήσει να συλληφεί όποιος παίχτης του Ολυμπιακού βάλει γκολ στο Τσάμπιονς Λιγκ.
 
 

“Δημήτρης και Γιάννης Παπαμιχαήλ (Πορτρέτο)” (2008)

 

Θα είχε υπάρξει άραγε ποτέ Τέχνη αν δεν γεννιόμασταν όλοι σε μια περισσότερο ή λιγότερο δυσλειτουργική οικογένεια; Οι δυναμικές εξουσίας, επιρροής και εξάρτησης που τέμνουν τη νεωτερική οικογένεια, ακολουθούν τους δημιουργούς σε όλη τη ζωή και το έργο τους. Άλλοι κάνουν τέχνη μόνο και μόνο για να νιώσουν έγκριση από ένα άπιαστο, μόνιμα απορριπτικό, πατρικό πρότυπο – και άλλοι για να το προκαλέσουν και να αναμετρηθούν μαζί του.

Όλοι όμως μέσα τους τρέμουν το ίδιο πράγμα: τη στιγμή της οριστικής διαρραγής με τον ομφάλιο λώρο, τότε που ο, τυρρανικός ή όχι, πατέρας παύει να υπάρχει ως φυσική παρουσία. Ελάχιστα έργα μοντέρνας τέχνης έχουν απεικονίσει αυτόν τον υπαρξιακό τρόμο πληρέστερα από το σπαρακτικό “Θα Παίζουν Πέντε Σανγκ Πινγκ Αν Πάψει Να Βάζει Λεφτά” (2011):
 

 
 

Ένας διαρκής υποσυνείδητος βόμβος όπως αυτός της Απώλειας του Πατέρα ψάχνει μέρα και νύχτα αφορμές να προβληθεί πάνω σε φαινομενικά άσχετες λειτουργίες. Και πρώτη είναι πάντα η λίμπιντο.

Καμία ανδρομική έκθεση έργων της “Πράσινης” δεν θα έστεκε χωρίς ξεχωριστή αναφορά στα έργα αυτά που αποτελούν ένα διακριτό μοτίβο στο οποίο επανέρχεται πεισματικά ο δημιουργός, τη σειρά πρωτοσέλιδων “Γαμήστε, Κυριολεκτικά, Το Γαύρο”:
 
 

 
 

 
 

 
 

 
 
Ως γνωστόν αυτή η σειρά εξώφυλλων έφτασε στο δραματικό τέλος της το βράδυ που η Αστυνομία εισέβαλλε με εισαγγελικό ένταλμα στα γραφεία της “Πράσινης”, τα βρήκε εντελώς άδεια και ακολουθώντας τα στοιχεία ανακάλυψε πως ολόκληρη η τότε συντακτική ομάδα της εφημερίδας αποτελείτο από έγκλειστους βαρυποινίτες βιαστές της Φυλακής Διαβατών.

 
 

Όλα αυτά τα χρόνια ύπαρξής της, η “Πράσινη” έχει βάλει περήφανο “τικ” και σε ένα ακόμα κουτάκι που ξεχωρίζει τους αληθινούς καλλιτέχνες: δεν απομονώθηκε ποτέ από την κοινωνία που την περιβάλλει.

 

Ποιος μπορεί να ξεχάσει το θρυλικό πρωτοσέλιδο στο οποίο, εν μέσω πρωτοφανών κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών για τη χώρα, η “Πράσινη” στρατεύεται στο πλευρό του λαού και του λέει ακριβώς τι να κάνει για να μην είναι πρόβατο που κάνει ό,τι ακριβώς του λένε:

“Επειγόντως Λίγο Μαύρο” (2013)

 
 
 
Ή τη ριζοσπαστική προσέγγιση της εφημερίδας στο Μεταναστευτικό:

“Ακόμα Μου Ρίχνει Φάπες Ο Λάσμε Όπου Με Πετύχει” (2011)

 
 

Και βέβαια, έχοντας πάντα το δάχτυλο στον παλμό της κοινωνίας, πρώτη η Πράσινη “είδε” την αναπόφευκτη (και όχι απαραίτητα αναίμακτη) σύγκλιση Ανατολής-Δύσης:

 
 

Φυσικά, στην Τέχνη, ο μόνος σίγουρος τρόπος για να μην αποτυγχάνεις ποτέ, είναι το να μη δημιουργείς ποτέ. Μέσα σε αυτά τα χρόνια δράσης, η “Πράσινη” υπήρξαν και στιγμές που απέτυχε οικτρά ξεσηκώνοντας θύελλα κριτικής, όπως με το “Έρις Σε Δύο Κούπες” (Μάιος 2010):
 

 
 

και το “Σπουδή Σε Κλειστό Σπίτι” (2008):

 
 
 

Επίλογος

 
 
Είναι αυτό το πρόσωπο του σημαντικότερου εν ζωή Έλληνα εικαστικού;
 
 

 
 

Η Ιστορία θα κρίνει.